پادرد یکی از شایع‌ترین شکایت‌هایی است که در میان افراد با سنین مختلف دیده می‌شود. ساختار پیچیده پا شامل استخوان‌ها، مفاصل، رباط‌ها، تاندون‌ها، عضلات و اعصاب سبب می‌شود که هرگونه اختلال کوچک در هر بخش، به‌صورت درد یا محدودیت عملکردی بروز پیدا کند. تشخیص علت اصلی پادرد بدون معاینه‌ی دقیق ارتوپدی دشوار است، زیرا بسیاری از بیماری‌ها مانند التهاب فاسیای کف پا، خار پاشنه، آسیب تاندون تیبیال قدامی یا خلفی، پیچ‌خوردگی مچ پا، شکستگی‌های استرسی، نوروپاتی‌ها، مشکلات مفاصل ساب‌تالار یا متاتارسال‌ها و حتی اختلالات مرتبط با زانو و کمر می‌توانند در پا تظاهر کنند. در این میان تست‌های ارتوپدی نقش کلیدی در تشخیص افتراقی دارند و به پزشک کمک می‌کنند تا با کمترین نیاز به تصویربرداری‌های گسترده، علت درد را شناسایی کند.

درک اهمیت تست‌های ارتوپدی برای پا زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم بسیاری از آسیب‌های پا اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شوند، با درمان‌های ساده‌تری مانند فیزیوتراپی، تمرین‌درمانی، اصلاح کفش یا ارتزهای سفارشی قابل کنترل هستند. در مقابل، تشخیص دیرهنگام می‌تواند آسیب‌های مزمن، دردهای طولانی‌مدت و حتی ناتوانی حرکتی ایجاد کند. در این مقاله به تفصیل در مورد مهم‌ترین تست‌های ارتوپدی برای ارزیابی پادرد، نحوه انجام آن‌ها، تفسیر نتایج، موارد کاربرد بالینی و نکاتی که به تشخیص دقیق‌تر کمک می‌کنند، پرداخته می‌شود.

تست‌های مشاهده‌ای و ارزیابی پاسچر پا

پیش از اینکه پزشک وارد ارزیابی‌های دقیق شود، اولین مرحله شامل مشاهده وضعیت پا در حالت ایستاده و نشسته است. پاسچر پا می‌تواند اطلاعات بسیار ارزشمندی ارائه دهد. در بسیاری از موارد افراد بدون آنکه متوجه باشند با کف پای صاف یا قوس بیش از حد زندگی می‌کنند و همین عامل به مرور باعث دردهای پاشنه، کف پا یا مچ پا می‌شود. پزشک در حالت ایستاده، تقارن دو پا، جهت‌گیری پاشنه، وضعیت قوس‌های طولی و عرضی و نحوه پخش فشار روی پا را بررسی می‌کند. گاهی افتادگی قوس داخلی، تمایل پاشنه به پرونیشن و انحراف انگشت بزرگ، بیوومکانیک پا را به هم می‌ریزد. در برخی بیماران قوس بسیار زیاد باعث افزایش فشار روی متاتارس‌ها می‌شود. این مرحله از معاینه هرچند ساده به نظر می‌رسد اما بسیاری از تشخیص‌ها در همین گام اولیه شکل می‌گیرد.

در مرحله بعد الگوی راه رفتن ارزیابی می‌شود. برخی بیماران هنگام راه رفتن از درد در ناحیه‌ی خاصی شکایت دارند که در ظاهر پای ایستاده قابل مشاهده نیست. کوتاهی تاندون آشیل، ضعف عضلات درونی پا یا عدم تعادل عضلانی می‌تواند باعث تغییر الگوی گیت شود. مشاهده دقیق گیت می‌تواند پزشک را به سمت انجام تست‌های اختصاصی‌تر هدایت کند.

تست تندرنس نقطه‌ای

یکی از مهم‌ترین تست‌های تشخیصی در ارتوپدی پا لمس نقاط مختلف برای یافتن محل اصلی درد است. پزشک با انگشتان خود روی نواحی مختلف پا به ویژه پاشنه، قوس کف پا، متاتارس‌ها و مفاصل بین انگشتان فشار ملایمی وارد می‌کند. اگر بیمار درد خاصی را در یک نقطه مشخص بیان کند، این نقطه‌ای بودن درد می‌تواند نشانه‌ای از التهاب فاسیای کف پا، شکستگی استرسی، التهاب تاندونی یا نوروم باشد. برای مثال در التهاب فاسیای کف پا، تندرنس معمولاً در ناحیه‌ی داخلی پاشنه به‌ویژه هنگام فشار به ناحیه‌ی اتصال فاسیا به کالکانئوس مشاهده می‌شود. در مقابل، درد متاتارسالژی بیشتر در سر استخوان‌های متاتارس حس می‌شود. این تست ساده در کنار شرح‌حال دقیق، اهمیت زیادی در تشخیص دارد.

تست فشار جانبی پاشنه

این تست برای تشخیص شکستگی‌های استرسی کالکانئوس و التهاب‌های شدید اطراف آن کاربرد دارد. پزشک پاشنه را از دو طرف به صورت ملایم فشار می‌دهد. اگر بیمار دردی عمقی و غیر سطحی تجربه کند، احتمال شکستگی‌های استرسی افزایش می‌یابد. این نوع شکستگی‌ها در دوندگان، سربازان یا افرادی که فعالیت‌های تکراری روی پا دارند شایع‌تر است. درد ناشی از شکستگی استرسی با درد فاسیای کف پا تفاوت دارد و معمولاً با تحمل وزن تشدید می‌شود و در حالت استراحت نیز باقی می‌ماند.

تست تاندون آشیل

ارزیابی تاندون آشیل بخشی حیاتی از معاینه پا است زیرا طول، قدرت و سلامت این تاندون نقش مهمی در بیومکانیک پا دارد. پزشک ابتدا تاندون آشیل را از نظر ضخیم‌شدگی، تورم یا حساسیت به لمس بررسی می‌کند. سپس تست‌های عملکردی مانند بالا رفتن روی پنجه انجام می‌شود. در این حرکت اگر بیمار نتواند وزن بدن را روی پنجه تحمل کند احتمال آسیب جزئی یا کامل تاندون وجود دارد. همچنین پزشک پا را به‌صورت غیر فعال در حالت دورسی‌فلکشن قرار می‌دهد. در التهاب یا کوتاهی تاندون آشیل، این حرکت باعث درد و محدودیت می‌شود. برخی مواقع تاندون آشیل دچار التهاب مزمن می‌شود که با ضخیم‌شدن و حساسیت همراه است. تشخیص زودهنگام این اختلال از آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری می‌کند.

تست تامپسون

این تست برای تشخیص پارگی تاندون آشیل استفاده می‌شود. در این تست بیمار روی شکم دراز می‌کشد و پاهایش آزاد است. پزشک عضله ساق را فشار می‌دهد. در حالت طبیعی این فشار باعث پلانتارفلکشن پا می‌شود اما اگر تاندون آشیل پاره شده باشد، هیچ حرکتی ایجاد نمی‌شود. این تست از جمله تست‌های بسیار دقیق و قابل اعتماد برای تشخیص آسیب کامل تاندون آشیل است و نیاز به ابزارهای اضافی ندارد.

تست‌ عملکرد قوس داخلی پا

قوس داخلی پا نقش مهمی در جذب شوک و تنظیم وزن بدن دارد. ضعف تاندون تیبیال خلفی می‌تواند باعث افتادگی قوس شود. در تست عملکرد این تاندون، بیمار روی یک پا می‌ایستد و سعی می‌کند روی پنجه بالا بیاید. اگر بیمار قادر به بالا آمدن روی پنجه نباشد یا پاشنه به سمت خارج انحراف پیدا کند، احتمال اختلال در تاندون تیبیال خلفی زیاد است. این اختلال در صورت پیشرفت می‌تواند قوس داخلی را کاملاً از بین ببرد و موجب درد مزمن و اختلالات مفصلی شود.

تست‌های اختصاصی برای التهاب فاسیای کف پا

التهاب فاسیای کف پا یکی از شایع‌ترین علل درد پاشنه در میان افراد میانسال و افراد دارای اضافه وزن است. یکی از تست‌های مهم برای تشخیص این بیماری، تست کشش فاسیا است. در این تست پزشک انگشت شست پا را به سمت بالا می‌کشد و قوس کف پا را تحت کشش قرار می‌دهد. ایجاد درد در پاشنه یا مسیر فاسیا نشانه‌ی التهاب است. همچنین پزشک هنگام فشار به ناحیه اتصال فاسیا در پاشنه، یک درد خاص و تیرکشنده از بیمار دریافت می‌کند که به تشخیص کمک زیادی می‌کند.

تست مورتون

نوروم مورتون یکی از علل شایع درد بین انگشتان پا است و بیشتر در بین انگشتان سوم و چهارم دیده می‌شود. در این تست پزشک سرهای متاتارس را از دو طرف فشار می‌دهد. اگر بیمار احساس سوزش، بی‌حسی یا درد تیرکشنده داشته باشد احتمال وجود نوروم مورتون مطرح می‌شود. این تست یکی از دقیق‌ترین تست‌های تشخیصی برای این بیماری است.

تست‌های پایداری مچ پا

پیچ‌خوردگی مچ پا از شایع‌ترین آسیب‌ها در ورزش و زندگی روزمره است. بسیاری از بیماران از تکرار پیچ‌خوردگی شکایت دارند که معمولاً ناشی از عدم پایداری رباطی است. برای بررسی این وضعیت چند تست اصلی وجود دارد. در تست کشش قدامی، پزشک پاشنه را ثابت نگه می‌دارد و ساق پا را به سمت جلو می‌کشد. اگر مچ پا حرکت بیش از حد طبیعی داشته باشد احتمال آسیب رباط تالوفایبولار قدامی زیاد است. در تست تلار تیلت، مچ پا به سمت داخل یا خارج چرخانده می‌شود تا پایداری رباط‌های جانبی بررسی شود. هرگونه حرکت غیر طبیعی، احساس خالی کردن مچ یا درد شدید می‌تواند نشانه‌ای از پارگی رباطی باشد.

تست ساب‌تالار

مفصل ساب‌تالار یکی از مفاصل مهم پا است که در حرکات پرونیشن و سوپینیشن نقش دارد. پزشک با گرفتن پاشنه و حرکت آن به سمت داخل و خارج، میزان حرکت مفصل را ارزیابی می‌کند. محدودیت این حرکت می‌تواند ناشی از چسبندگی‌ها، التهاب مفصلی یا آسیب رباطی باشد. افزایش غیر طبیعی حرکت نیز نشانه‌ای از بی‌ثباتی است که گاهی باعث درد مزمن مچ پا می‌شود.

تست‌های بررسی اعصاب پا

دردهای عصبی در پا می‌توانند با دردهای مفصلی یا عضلانی اشتباه گرفته شوند. برای تشخیص دقیق باید تست‌های عصبی نیز انجام شوند. لمس مسیر اعصاب اصلی پا مانند عصب تیبیال یا پرونئال و بررسی نقاطی که درد تیرکشنده ایجاد می‌کنند اهمیت زیادی دارد. تست تنسل برای ارزیابی فشار روی عصب به کار می‌رود. پزشک عصب را در مسیر احتمالی گیر افتادگی به آرامی ضربه می‌زند. احساس شوک الکتریکی یا تیرکشیدن نشانه‌ی تحریک عصب است. در سندرم تونل تارسال، این تست بسیار کمک‌کننده است.

تست‌های قدرت عضلات درونی پا

ضعف عضلات درونی پا از عوامل مهم در بروز پادردهای مزمن است. این عضلات نقش مهمی در تثبیت قوس‌ها دارند. پزشک از بیمار می‌خواهد انگشتان را جمع کند، قوس کف پا را نگه دارد یا مقاومت در برابر حرکت ایجاد کند. این تست‌ها اگرچه ساده هستند اما ضعف این عضلات می‌تواند توضیحی برای بسیاری از دردهای مزمن باشد. افراد با کف پای صاف یا ورزشکارانی که فعالیت‌های تکراری دارند بیشتر در معرض ضعف این عضلات هستند.

تست‌های مرتبط با زانو و کمر

گاهی منشأ پادرد در خود پا نیست. مشکلاتی مانند رادیکولوپاتی کمری، التهاب عصب سیاتیک یا اختلالات بیومکانیکی زانو می‌توانند درد را به پا منتقل کنند. پزشک با انجام تست‌های ساده روی زانو و کمر مانند بررسی دامنه حرکتی، تست‌های فشاری روی مهره‌ها و ارزیابی رفلکس‌ها می‌تواند این احتمال را بررسی کند. این بخش از معاینه اهمیت زیادی دارد زیرا بسیاری از بیماران تنها به درد پا اشاره می‌کنند و علت اصلی در ناحیه‌ای دیگر پنهان است.

اهمیت ترکیب تست‌های ارتوپدی با تصویر‌برداری

تست‌های ارتوپدی قدرت تشخیصی بالایی دارند اما در برخی موارد برای تکمیل تشخیص نیاز به تصویر‌برداری وجود دارد. عکس ساده برای بررسی شکستگی‌ها و ساختار استخوانی مناسب است. ام‌آر‌آی برای مشاهده بافت‌های نرم مانند تاندون‌ها، فاسیا و اعصاب ارزشمند است. سونوگرافی برای بررسی پویا و ارزان‌تر آسیب‌های تاندونی کاربرد دارد. با این حال تست‌های ارتوپدی به پزشک کمک می‌کنند تا تنها در صورت نیاز سراغ تصویربرداری برود و از انجام موارد غیر ضروری جلوگیری کند.

چگونه بیمار می‌تواند از تست‌های ارتوپدی سود ببرد

یکی از توصیه‌های مهم به بیماران این است که شرح حال دقیق و صادقانه‌ای از شروع درد، زمان تشدید و فعالیت‌هایی که باعث درد می‌شوند ارائه دهند. بسیاری از تست‌ها بر اساس نوع درد بیمار انتخاب می‌شوند. اشتباه رایج برخی افراد این است که درد را دقیق توصیف نمی‌کنند. تفاوت بین درد تیرکشنده، درد سوزشی، درد تیز یا درد مبهم برای تشخیص اهمیت زیادی دارد. همچنین بیماران باید بدانند اگر طی تست‌ها احساس درد شدید دارند، باید آن را بیان کنند تا پزشک بتواند تشخیص صحیح‌تری بدهد.

راهکارهای تکمیلی در کنار تست‌های ارتوپدی

پس از اینکه علت دقیق درد مشخص شد، درمان بر اساس تشخیص صورت می‌گیرد. در بیشتر موارد درمان شامل استراحت نسبی، یخ، داروهای ضد التهاب، فیزیوتراپی، ماساژ بافت نرم، تمرینات تقویتی و کششی و اصلاح کفش یا استفاده از کفی طبی است. اگر آسیب شدید باشد ممکن است نیاز به تزریق یا حتی جراحی وجود داشته باشد. اما مهم‌ترین بخش درمان پیشگیری از تکرار آسیب است. اصلاح نحوه راه رفتن، تقویت عضلات درونی پا، کنترل وزن و انتخاب کفش مناسب همگی نقش مهمی دارند.

جمع‌بندی

تست‌های ارتوپدی برای پادرد یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی هستند که به پزشک اجازه می‌دهند بدون هزینه بالا و بدون نیاز به تجهیزات پیچیده، علت اصلی درد را بیابد. این تست‌ها شامل ارزیابی ساختار پا، تست‌های حرکتی، بررسی رباط‌ها و تاندون‌ها، معاینه عصبی و ارزیابی قوس‌های پا هستند. شناخت صحیح این تست‌ها به تشخیص سریع‌تر و درمان مؤثرتر کمک می‌کند و از مزمن شدن درد جلوگیری می‌نماید. از آنجا که پا پایه‌ی اصلی تحمل وزن است، هرگونه مشکل در آن می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. آگاهی از این تست‌ها و ارزیابی به‌موقع، بهترین راه برای حفظ سلامت پا و جلوگیری از آسیب‌های طولانی‌مدت است.