هر سال با شروع فصل سرما برای بسیاری از افراد این سوال پیش می‌آید که آیا بهتر است واکسن آنفولانزا بزنند یا نه؟ تزریق واکسن آنفولانزا برای چه افرادی ضروری است؟ آیا همه باید این واکسن را بزنند؟ کدام نوع از واکسن آنفولانزا از بقیه بهتر است؟ با مطالعه این مطلب و مشاهده ویدیوی مربوطه به پاسخ پرسش‌هایی از این دست خواهید رسید.

واکسن آنفلوانزا چیست؟

به طور کلی می‌توان گفت که همه واکسن‌ها دو نوع هستند؛ یا سوش بیماری‌زای ضعیف شده هستند یا آنتی ژن‌های سطحی غیر بیماری‌زا که جدا شده‌اند. واکسن آنفولانزایی که در سال‌های اخیر در ایران مورد استفاده قرار گرفته است، ویروس ضعیف شده آنفولانزا است. تا دو ماه پس از تزریق واکسن آنفولانزا بدن انسان این فرصت را دارد تا خودش را در برابر این ویروس تقویت کند.

 از آنجایی که ابتلا به بیماری آنفولانزا سیستم ایمنی بدن را به شدت ضعیف می‌کند، پزشکان توصیه می‌کنند که برخی از افراد حتما باید سالانه واکسن این بیماری را تزریق نمایند. تا چند روز پس از تزریق واکسن آنفولانزا به دلیل اینکه ویروس ضعیف شده وارد بدن شده است، سیستم دفاعی ضعیف می‌شود و سپس دوباره به حالت اولیه خود باز می‌گردد. برای تقویت سیستم ایمنی خود می‌توانید از قرص تقویت سیستم ایمنی استفاده کنید.

واکسن آنفولانزا بر علیه ویروس آنفولانزا عمل کرده و در برابر این ویروس مصونیت در بدن ایجاد می‌کند تا فرد با قرار گرفتن در معرض این ویروس به آن مبتلا نشود.

انواع واکسن آنفولانزا

واکسن‌های آنفولانزا در 3 نوع کلی قرار می‌گیرند:

واکسن‌های غیر فعال

این نوع واکسن‌ها بیش از بقیه در کل جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند و ایمن و بی‌خطر به حساب می‌آیند. واکسن‌های غیر فعال ممکن است 3 یا 4 ظرفیتی تولید شوند و به صورت تزریق عضلانی باید مورد استفاده قرار گیرند. اکثر واکسن‌های موجود در کشور ما مثل نوع هلندی، از این نوع واکسن آنفولانزا هستند.

واکسن‌های ضعیف شده زنده

این نوع واکسن‌ها به شکل اسپری بینی تولید شده و افراد 2 تا 49 سال می‌توانند از آنها استفاده نمایند. ایمنی حاصل از واکسن‌های ضعیف شده زنده 2 هفته بعد از مصرف آشکار می‌شود. این نوع واکسن‌ها در ایران وجود ندارند و به طور کلی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. به ویژه در دوران بارداری و شیردهی نباید از این واکسن‌ها استفاده نمود.

واکسن‌های نوترکیب

فلوگارد یک نمونه از واکسن نوترکیب آنفلوانزا است که در ایران هم استفاده می‌شود. در این واکسن‌ها از ذرات پروتئینی ویروس استفاده می‌شود. احتمال بروز حساسیت به این نوع واکسن‌ها بسیار اندک است.

واکسن آنفولانزا بزنیم یا نزنیم؟

همه افراد به جز نوزادانی که زیر 6 ماه سن دارند می‌توانند از واکسن آنفولانزا به صورت سالیانه استفاده کنند. زدن واکسن آنفولانزا به خصوص برای افراد زیر توصیه می‌شود:

• افرادی که دارای بیماری‌های مزمن مثل دیابت، آسم یا ناراحتی‌های قلبی هستند.
• خانم‌هایی که در دوران بارداری یا شیردهی به سر می‌برند.
• افرادی که بیش از 65 سال سن دارند.
• افرادی که در خانه سالمندان یا مراکز درمانی به سر می‌برند.
• افرادی که در مراکز درمانی مشغول کار هستند.

توجه: برای خرید واکسن آنفولانزای هلندی ۴ ظرفیتی اینفلوواک می‌توانید به داروخانه دکتر حق نژاد به این آدرس مراجعه نمایید: تهران، میدان رسالت، خیابان هنگام، پلاک ۱۶۴

توجه داشته باشید که ابتلا به آنفولانزا شما را در معرض خطر عفونت‌های ثانویه و عوارض خطرناکی قرار می‌دهد به خصوص اگر عضوی از گروه‌های پرخطر باشید. عوارض احتمالی که پس از ابتلا به آنفولانزا ممکن است به وجود آید، شامل موارد زیر است:

• ذات الریه
• برونشیت
• عفونت‌های سینوسی
• عفونت گوش

برای درمان آنفولانزا حتما باید به پزشک مراجعه کنید و زیر نظر وی باشید؛ به ویژه اگر در گروه‌های پرخطر قرار دارید.

تزریق واکسن آنفولانزا در بارداری

تزریق واکسن آنفلوانزا در بارداری به کلیه خانم‌ها توصیه می‌شود. درست به محض اینکه واکسن آنفولانزا در شهریور ماه در دسترس قرار می‌گیرد، بهترین زمان تزریق واکسن آنفولانزا است. ابتلای مادر باردار به آنفولانزا خطرات عدیده‌ای را هم برای مادر و هم برای جنین دارد. به دلایل زیر در دوران حاملگی این واکسن حتما باید تزریق شود:

• احتمال بستری شدن در بیمارستان حدود 40% کاهش می‌یابد.
• شدت علائم آنفولانزا در صورت بروز حدود 50% کمتر می‌شود.
• حدودا تا 6 ماهگی نوزاد، برای وی در برابر آنفولانزا مصونیت ایجاد می‌شود.

چه افرادی نباید واکسن آنفلوانزا بزنند؟

پیش از تزریق واکسن آنفلوانزا ابتدا باید مطمئن شوید که بیمار نیستید و علائمی نظیر علائم سرماخوردگی را ندارید. بدیهی است که اگر تب داشته باشید باید صبر کنید تا علائم به طور کامل برطرف شوند و بعد برای واکسن زدن اقدام نمایید. برخی از افراد برای دریافت واکسن آنفلوانزا واجد شرایط نیستند از جمله:

• نوزادان زیر 6 ماه
• افرادی که در سال‌های گذشته پس از زدن واکسن آنفولانزا واکنش‌های شدیدی از خود نشان داده‌اند
• افرادی که سابقه سندرم گیلن باره دارند (نوعی اختلال که موجب ضعف و فلج شدن می‌شود)
• افرادی که به زرده تخم مرغ حساسیت شدید دارند.

همچنین ممکن است افرادی که بیماری‌های حاد عفونی (با تب یا بدون تب) دارند نیز برای تزریق واکسن آنفولانزا مناسب نباشند. اشخاصی که مشکوک به بیماری کرونا یا هر نوع سرماخوردگی هستند باید تا پایان از بین رفتن علائم از زدن واکسن آنفلوانزا خودداری نمایند.

افرادی که به زرده تخم مرغ حساسیت دارند، باید تحت مراقبت پزشک اقدام به دریافت این واکسن نموده و تا چند ساعت در مراکز درمانی تحت نظر باشند. کودکانی که رنج سنی آنها بین 6 ماه تا 9 سال است و برای اولین بار می‌خواهند برای زدن واکسن آنفلوانزا اقدام نمایند، باید این واکسن را در دو مرحله دریافت کنند یعنی در مرحله اول نصف دوز را بزنند و در مرحله بعدی دوز بعدی به صورت عضلانی تزریق شود. در مورد اطفال زیر 6 سال نیز باید خطر نشان کرد که یا نباید واکسن آنفولانزا بزنند یا اینکه تحت نظر پزشک متخصص اطفال این کار را انجام دهند.

انواع واکسن آنفولانزا موجود در بازار

واکسن‌های آنفلوانزا که در سال‌های گذشته در ایران توزیع شده‌اند، شامل واکسن‌های فرانسوی، هلندی و ایتالیایی بوده‌اند. در اینجا یکی از معروف‌ترین این واکسن‌ها را به شما عزیزان معرفی می‌کنیم:

واکسن آنفولانزا اینفلوواک هلندی

تزریق این واکسن برای افرادی با سن بیشتر از ۶ ماه که به دلیل سن و شرایط پزشکی در معرض خطر ابتلا به آنفولانزا هستند، توصیه می‌شود. واکسن آنفولانزا اینفلوواک هلندی فقط برای ایجاد ایمنی فعال (تولید پادتن) بر علیه آنتی ژن‌های ویروس آنفلونزا که در واکسن موجود است کاربرد دارد. این واکسن آنتی ژن‌های تهیه شده از سه سویه مختلف ویروس‌های غیر فعال آنفولانزا است که موجب تولید پادتن‌های خاصی می‌شود. مصونیت فقط در مقابل آن سویه‌هایی از ویروس ایجاد می‌شود که مشابهت نزدیکی با سویه‌های موجود در واکسن داشته باشند.

عوارض جانبی این واکسن که ممکن است شامل سردرد، تعریق، درد عضلات، تب و لرز و تورم در محل تزریق باشد، معمولا ظرف دو روز برطرف خواهد شد.

واکسن فلوگارد؛ واکسن آنفولانزا ایرانی

واکسن فلوگارد یک واکسن نوترکیب 4 ظرفیتی است که حاوی ذرات پروتئینی ویروسی بوده و در برابر انواعی از آنفولانزای A و B ایمنی‌زایی ایجاد می‌کند. این واکسن فاقد هر گونه پروتئین با منشا تخم مرغ، آنتی بیوتیک و یا مواد نگهدارنده است. در حال حاضر افراد بالای 18 سال می‌توانند این واکسن را دریافت کنند. این واکسن به صورت عضلانی باید تزریق شود.

واکسن آنفولانزا فرانسوی Vaxigrip tetra

این واکسن از نوع واکسن‌های غیر فعال است و از 6 ماهگی به بعد می‌توان آن را به صورت عضلانی مورد استفاده قرار داد. افرادی که به پروتئین تخم مرغ آلرژی دارند نباید واکسن آنفولانزای فرانسوی را تزریق کنند. منعی برای تزریق این واکسن در دوران بارداری و شیردهی وجود ندارد.

واکسن آنفولانزای هلندی با فرانسوی چه فرقی دارد؟

آنتی بیوتیک به کار رفته در این دو واکسن با یکدیگر متفاوت است:

• در واکسن اینفلوواک هلندی از جنتامایسین و
• در واکسن واکسی گریپ فرانسوی از نئومایسین استفاده شده است.

از جهات دیگر این دو واکسن شبیه به یکدیگر هستند.

عوارض جانبی تزریق واکسن آنفولانزا

به طور کلی واکسن آنفولانزا واکسن ایمن و بی‌خطری است که به راحتی می‌توان از آن بهره گرفت و اگر عوارض جانبی هم داشته باشد، این عوارض زودگذر و بسیار جزئی هستند. همان طور که پیشتر هم گفتیم واکسن آنفولانزا از ویروس ضعیف شده این بیماری تهیه می‌شود. پس از زدن این واکسن سیستم ایمنی بدن در یک واکنش طبیعی آنتی بادی‌هایی تولید می‌کند تا بتواند با ویروس واقعی آنفولانزا مقابله نماید. پس از اینکه واکسن آنفلوانزا می‌زنید، ممکن است عوارضی نظیر موارد زیر را تجربه نمایید:

• تب
• دردهای عضلانی
• سردرد
• حالت تهوع
• غش کردن
• در خفیف در محل تزریق

تعداد بسیار اندکی از افراد نیز واکنش‌های شدیدتری را تجربه می‌کنند که ممکن است به دلیل داشتن آلرژی به این واکسن باشد.

بهترین زمان تزریق واکسن آنفولانزا چه وقت است؟

بیماری آنفلوانزا در پاییز و زمستان بیشتر اتفاق می‌افتد. از ابتدای ماه مهر تا پایان اردیبهشت هر سال شاهد اوج آنفولانزا هستیم. با در نظر گرفتن این نکات معمولا توصیه می‌شود که افراد از اواخر شهریور ماه یا اوایل مهر ماه برای دریافت واکسن آنفولانزا اقدام نمایند. با این حال در ماه‌های آبان، آذر و یا ماه‌های دیگر هم می‌توان این واکسن را تزریق کرد و هیچ نوع ممانعتی وجود ندارد.

پیشگیری از آنفولانزا

به جز واکسن زدن که یکی از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از آنفلوانزا است، راهکارهای دیگری نیز وجود دارد که به کمک آنها می‌توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد:

• با اشخاصی که به آنفلوانزا مبتلا هستند، تماس نداشته و از آنها دوری کنید.
• در صورتی که احساس بیماری می‌کنید، در اماکن عمومی حضور پیدا نکنید تا بیماری به دیگران انتقال پیدا نکند.
• با استفاده از ماسک، دهان و بینی خود را بپوشانید.
• دست‌های خود را به طور مرتب با آب و صابون بشویید.
• از لمس چشم‌ها، بینی و دهان خود بپرهیزید تا ویروس به بدن شما راه پیدا نکند.
• به ویژه اگر بیمار در منزل دارید، سطوحی که از آنها زیاد استفاده می‌شود را ضد عفونی نمایید.
• به حد کافی استراحت داشته باشید و استرس را از خود دور کنید.
• مایعات بنوشید و غذاهای مقوی بخورید تا به تقویت سیستم ایمنی شما کمک شود.

واکسن آنفولانزا تا چه مدت اثر دارد؟

واکسن آنفلوانزا بهتر است هر سال زده شود. به عبارت دیگر تزریق واکسن آنفولانزا باید سالیانه صورت گیرد. عامل ایجاد بیماری آنفولانزا ویروس است و ویروس‌ها ممکن است هر سال دچار جهش شده و تغییر کنند. بنابراین برای اینکه واکسن آنفولانزا اثر داشته باشد، هر سال باید آن را بزنید.

بیشتر بخوانید: ایمنی بدن بعد از تزریق واکسن آنفولانزا

واکسن آنفولانزا چند درصد از این بیماری جلوگیری می کند؟

وقتی واکسن آنفلوانزا را می‌زنید می‌توانید تا 80 درصد اطمینان حاصل کنید که این واکسن در پیشگیری از آنفولانزا موثر خواهد بود. بنابراین افرادی که این واکسن را می‌زنند باز هم باید احتمال دهند که ممکن است به آنفولانزا مبتلا شوند اما در هر صورت شدت آن کمتر خواهد بود.

ابتلا به آنفولانزا بعد از زدن واکسن آنفولانزا

شاید شنیده باشید که برخی از افراد حتی با وجود تزریق واکسن آنفلوانزا به این بیماری مبتلا می‌شوند. چندین دلیل مختلف می‌تواند وجود داشته باشد:

• ممکن است فرد سرما خورده باشد یا کرونا گرفته باشد و تصور کند که آنفولانزا دارد زیرا علائم این بیماری‌ها تقریبا شبیه به هم است.
• شاید فرد در کمتر از 2 هفته بعد از زدن واکسن آنفولانزا در معرض ویروس این بیماری قرار گرفته باشد. یعنی زمانی به این بیماری مبتلا شده باشد که هنوز واکسن به طور کامل اثر خود را نگذاشته است.
• ویروس آنفولانزا انواع مختلفی دارد و مدام جهش پیدا می‌کند. ممکن است فرد به نوعی از این ویروس مبتلا شده باشد که واکسن مصونیتی در برابر آنها ایجاد نکند.

با این حال مطالعات نشان می‌دهد که اگر فردی با وجود تزریق واکسن آنفولانزا به این بیماری مبتلا شود، به احتمای زیاد شدت علائم بیماری در وی چندان زیاد نخواهد بود. پس واکسن آنفولانزا حتما تاثیرگذار است.

تاثیر واکسن آنفولانزا در صورت ابتلا به آنفولانزا

گفتیم که در برخی شرایط ممکن است بعضی از افراد با وجود تزریق واکسن آنفلوانزا به این بیماری مبتلا شوند. با این وجود چنانچه اشاره کردیم واکسیناسیون بر علیه آنفولانزا می‌تواند شدت این بیماری را در صورت ابتلا کاهش دهد:

• یک مطالعه در سال 2017 نشان داد که تزریق واکسن آنفولانزا باعث کاهش میزان مرگ و میر و مدت زمان بستری شدن بیماران در ICU می‌شود.
• همچنین یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که بزرگسالانی که با واکسن آنفولانزا واکسینه شده بودند، 59% کمتر از سایرین در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها بستری شدند. از طرف دیگر مدت زمان بستری شدن افرادی که به دلیل این بیماری بستری شده بودند، نسبت به سایرین 4 روز کمتر بود.

چرا باید هر سال واکسن آنفولانزا بزنیم؟

ایمنی حاصل از تزریق واکسن آنفلوانزا حدود 2 هفته بعد ایجاد می‌شود تا 6 الی 12 ماه ادامه دارد. بنابراین شما باید هر سال واکسن آنفولانزا تزریق کنید. چرا؟

• ویروس آنفولانزا به سرعت جهش می‌یابد؛ بنابراین واکسن سال قبل در برابر نوع تازه جهش یافته این ویروس نمی‌تواند موثر واقع شود.
• بعد از گذشت چند ماه آنتی بادی تولید شده علیه ویروس آنفلوانزا افت پیدا کرده و اثر آن کاهش می‌یابد.

از این رو تزریق واکسن آنفولانزا هر سال باید تکرار شود.

اسپری بینی واکسن آنفولانزا چیست؟

نوعی از واکسن آنفولانزا وجود دارد که نام آن فلومیست بوده و به صورت اسپری دماغی تهیه شده است. در این واکسن ویروس ضعیف شده آنفولانزا وجود دارد که البته در اکثریت موارد موجب بروز بیماری آنفلوانزا نمی‌شود. افرادی که از لحاظ سلامتی هیچ مشکلی ندارد، باردار نیستند و بین 2 تا 49 سال سن دارند می‌توانند از واکسن آنفولانزا به این شکل نیز برخوردار شوند. عوارض جانبی اسپری دماغی واکسن آنفولانزا می‌تواند شامل آبریزش بینی، سردرد، استفراغ، گلودرد و تب باشد.

چه کسانی نباید از اسپری بینی واکسن آنفولانزا استفاده کنند؟

این واکسن برای این افراد مناسب نیست:

• کودکان کمتر از 2 سال و بزرگسالان بالای 50 سال
• افراد 2 تا 17 سال در صورت مصرف آسپرین
• اطفال 2 تا 4 سال مبتلا به آسم
• در صورت سابقه آلرژی به واکسن
• افراد دارای نقص سیستم ایمنی
• افرادی که طحال ندارند.
• خانم‌های باردار و شیرده

به طور کلی قبل از استفاده از این نوع واکسن‌ها حتما باید با پزشک مشورت شود.

خرید واکسن آنفولانزا

برای خرید واکسن آنفولانزا باید به صورت حضوری به داروخانه‌ها مراجعه نمایید. این واکسن را از داروخانه دکتر حق نژاد (مثبت سبز) هم می‌توانید تهیه نمایید. واکسن آنفولانزا باید در دمای 2 تا 4 درجه سانتیگراد نگهداری شود. بعد از خرید این واکسن فورا باید آن را مورد استفاده قرار دهید یا اینکه پس از خرید آن را در فلاسکی که یخ در آن قرار دارد بگذارید تا به منزل رسیده و آن را به یخچال منتقل نمایید.

گفتار پایانی در مورد تزریق واکسن آنفولانزا

برخی از افراد برای تزریق واکسن آنفولانزا در اولویت هستند و بعضی دیگر از اشخاص نیز به دلیل داشتن حساسیت و مشکلاتی از این قبیل بهتر است از زدن آن پرهیز نمایند. اگر شما مبتلا به بیماری‌های مزمن هستید، بیش از 65 سال دارید، باردار هستید یا در مراکز درمانی زیاد رفت و آمد دارید، توصیه می‌شود که حتما این واکسن را تزریق نمایید تا احتمال بروز آنفولانزا را در بدن خود به حداقل برسانید.