فرهنگ استارت آپی در جهان و همچنین ایران بسیار محبوب و پر طرفدار است و افراد بسیاری راه‌اندازی کسب و کار خود را بر این مبنا دنبال می‌کنند. روند افزایشی ایجاد این فعالیت‌های نوپای اقتصادی موجب شکل‌گیری تعدادی از برنامه‌های حمایتی مانند مراکز رشد و شتاب‌دهنده‌ها در کشورها شده است. این برنامه‌ها هر یک با ارائه خدمات خاص در طول مدت مشخص، فعالیت‌های اقتصادی نوپا را در مرحله رشد و بالغ شدن هدایت می‌کنند. در این مطلب از مجله فرادرس قصد داریم با تعریف کلی از اینکه شتاب دهنده چیست فعالیت‌هایی که این برنامه‌ها و مراکز برای کمک به استارت آپ‌ها انجام می‌دهند را بررسی کنیم.
در ابتدا بعد از تعریف جامعی از شتابدهنده، به خدمات ارائه شده و شاخص‌های پذیرش در برنامه شتابدهی می‌پردازیم. همچنین در ادامه نکات مهم انتخاب شتابدهنده و چالش‌هایی که ممکن است افراد در این مراکز با آن مواجه شوند را مورد بررسی قرار می‌دهیم. در بخش پایانی نیز پنج شتابدهنده معروف در جهان را معرفی می‌کنیم.
شتاب دهنده چیست؟
شتابدهنده، شرکت یا برنامه‌ای است که برای کمک به استارتآپها و با هدف رشد سریع آنها راه‌اندازی می‌شود. استارت‌آپ ها پیش از ورود به شتابدهنده لازم است تا یک تیم ثابت و «MVP» یا محصولی با حداقل ویژگی‌های لازم برای ارائه به مشتری را در اختیار داشته باشند. پس از مرحله پذیرش نیز هر استارت آپ دوره رشد و توسعه خود را به مدت سه تا شش ماه سپری می‌کند. در حقیقت شتاب‌دهنده‌ها معمولا متمرکز بر برنامه‌های رشد یا دسترسی به بازار برای کسب و کارها هستند. این فعالیت از طریق ارائه خدماتی مانند تامین منابع مالی، آموزش، شبکه‌سازی یا فرصت ارائه کسب و کار به سرمایه‌گذار انجام می‌گیرد.
بسیاری از شتاب‌دهنده‌ها با «سرمایه‌گذاران فرشته» (Angel Investors) یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر کار می‌کنند که این موضوع شبکه‌ای ارزشمند برای استارت آپ‌ها فراهم می‌کند و می‌تواند تا بعد از برنامه شتابدهی هم ادامه داشته باشد. برنامه‌های شتابدهی برای ارائه خدمات هزینه‌ای دریافت نمی‌کند، اما در ازای فعالیت‌های انجام شده بخشی از سهام استارت آپ در اختیار مرکز قرار می‌گیرد. همچنین در طول این مدت راهنمایی لازم از طریق کارآفرینان با تجربه، سرمایه‌گذاران و مدیران موفق کسب و کارها در اختیار افراد قرار می‌گیرد. نقطه اوج فعالیت شتاب دهنده زمانی است که استارت آپ رشد یافته، فعالیت خود را به سرمایه‌گذاران ارائه می‌کند و آماده ورود به دنیای بزرگ و پر رقابت کسب و کار می‌شود.
خدمات قابل ارائه به استارتآپها توسط شتاب دهنده چیست؟
هر شتابدهنده پنج فعالیت عمده را برای حمایت و پشتیبانی از استارت آپ‌ها به شرح زیر انجام می‌دهد.
۱. منتورینگ یا مربیگری
یکی از بخش‌های مهم برنامه‌های شتابدهی، منتورینگ و ارائه تجربیاتی است که استارت آپ برای ورود به بازار و حل چالش‌های احتمالی آینده نیاز دارد. در حقیقت افراد موسس و همکاران شتابدهنده، همگی با دانش بالای خود در کسب و کار، به‌خصوص نحوه فروش محصولات و جمعیت‌شناسی مشتریان، آموزش لازم به اعضای اصلی را انجام می‌دهند. نکته اصلی در این موضوع است که منتورینگ ارائه شده با طراحی متفاوت از مفاهیم تکراری و دانسته‌های مدیران استارت آپ خواهد بود و متمرکز بر مطالب ناشی از تجربه فعالان حوزه کسب و کار است.
۲. تامین سرمایه مالی
در طول برنامه شتابدهی سرمایه مالی مورد نیاز توسعه فعالیت استارت آپ ارائه می‌شود. در نتیجه به این طریق کسب و کار برای رشد فعالیت، مواجهه با بحران‌های مالی آینده و مدیریت هزینه‌ها خود را آماده می‌کند. همچنین سرمایه مازادی برای بازنگری، اصلاح و بهبود فرایندها در حین انجام برنامه و حتی پس از آن در اختیار استارت آپ قرار می‌گیرد.
۳. کارگاه‌ها و سمینارهای آموزشی
در این بخش انواع سمینارهای و کارگاه‌های آموزشی مرتبط با حوزه فعالیت استارت آپ برای رهبران و همچنین کارکنان آن ارائه می‌شود. این برنامه‌ها کمک بزرگی برای رهبری موثر، کار تیمی و ارتقای مهارت‌های مرتبط با کسب و کار است.
۴. توسعه شبکه ارتباطی
شتاب‌دهنده‌ها امکان دسترسی استارت آپ‌ها به گروهی از افراد هم فکر را فراهم می‌کنند. در حقیقت شبکه‌سازی به این طریق سیستم پشتیبانی قوی برای بنیانگذاران کسب و کار برای غلبه بر چالش‌های پیش‌رو بوجود می‌آورد. ضمن اینکه فرصت برقراری ارتباط استارت آپ با مشتریان یا شرکای بالقوه و جامعه بزرگ‌تری از هم‌صنفان در ادامه فعالیت هر کسب و کار بسیار ارزشمند و مهم است.
۵. کمک‌های لازم در فعالیت‌های اداری
این مرحله از خدمات شتابدهنده در زمینه کمک به کارکنان برای انجام فعالیت‌های روزانه مانند حسابداری، برنامه‌ریزی پرداخت‌ها و حقوق، تقسیم کار یا برون‌سپاری آنها متمرکز است. از این طریق استارت آپ می‌تواند با واگذاری انجام آنها به شتابدهنده تصمیم‌‌گیری لازم در جهت استخدام کارکنان بیشتر برای پست‌های خالی و آماده شدن برای استقلال بیشتر بعد از پایان دوره شتابدهی را انجام دهد.
تفاوت مرکز رشد با شتاب دهنده چیست ؟
به‌جز شتابدهنده، مراکز حمایتی دیگری مانند مراکز رشد هم وجود دارند که می‌تواند به‌دلیل شباهت‌های بسیار با برنامه‌های شتابدهی، مدیران استارت آپ‌ها را برای دریافت خدمات سرگردان کند. اما باید گفت که این دو مفهوم، تفاوت‌های بسیاری به شرح زیر با یکدیگر دارند.
۱. فاز حمایتی از استارت آپ
مراکز رشد با در اختیار گذاردن فضای اداری و تسهیل دسترسی به برنامه‌های آموزشی، منتورینگ و تامین منابع مالی، استارت آپ را در مراحل اولیه فعالیت خود مورد حمایت قرار می‌دهد. این حمایت به شکل طولانی و در بازه زمانی یک تا پنج سال است. در حالی‌که شتاب‌دهنده‌ها بر کمک به رشد و توسعه استارت آپ‌ها برای ارائه محصول به بازار از طریق برنامه‌های فشرده در مدت زمانی کوتاه‌تر و معمولا بازه سه تا شش ماهه متمرکزند.در حقیقت فاز حمایتی شتابدهنده برای استارت آپ‌هایی نیمه رشد یافته با نمونه حداقلی محصول قابل پذیرش توسط بازار یا MVP است.
۲. سطح منتورینگ
مراکز رشد در فعالیت‌های حمایتی خود رویکردی غیر مستقیم‌تر دارند. به این معنا که آنها امکان دسترسی به فضای اداری و منابع مالی را برای استارت آپ فراهم می‌کنند، اما لزوما منتورینگ، آموزش یا مشاوره مستقیم و تخصصی به آنها نمی‌دهند. در حالی‌که شتاب‌دهنده‌ها بسیار عملی‌تر با برنامه‌های فشرده‌تر به شکل مستقیم بر رشد و مقیاس‌پذیری استارت آپ به‌‌صورت تخصصی متمرکزند. در طول برنامه شتابدهی سه تا شش ماهه، فعالیت‌هایی مانند منتورینگ، استفاده از مشاوره کارآفرینان باتجربه، دسترسی به منابع مالی و کارگاه‌های آموزشی برای کسب و کارها انجام می‌گیرد.
۳. تمرکز حوزه فعالیت
مراکز رشد ماهیت عمومی دارند و طیف وسیعی از استارت آپ‌های فعال در صنایع مختلف را حمایت می‌کنند. اما بیشتر شتاب‌دهنده‌ها اغلب مختص یک حوزه یا صنعت هستند و کسب و کارهای نوپای آن بخش را مورد پشتیبانی خود قرار می‌دهند. در نتیجه امکان ارائه خدمات هدفمندتر متناسب با نیازهای آنها بیشتر فراهم است.
۴. سرمایه‌گذاری
شتاب‌دهنده‌ها، سرمایه مورد نیاز برای کسب و کارها را از طریق منابع مالی در اختیار خود تامین می‌کنند. ضمن اینکه در طول برنامه‌های شتابدهی از طریق راه‌اندازی کمپین‌های غیر انتفاعی، که نیاز به سرمایه‌گذاری اندکی دارد، استارت آپ‌ها را برای جذب سرمایه بیشتر و کسب سود حمایت می‌کنند. اما در مراکز رشد به‌دلیل طولانی‌تر بودن استقرار کسب و کار نوپا در آن، فعالیت‌های غیر انتفاعی تامین سرمایه در دراز مدت شانس بالایی برای کسب سود بیشتر فراهم می‌کند. با این حال استارت آپ این سود را در ازای دریافت خدمات حمایتی از مرکز رشد واگذار می‌کند.
شاخص‌های مهم برای پذیرش در شتاب دهنده چیست ؟
به‌عنوان یک استارت آپ، قبل از هر اقدام برای ارائه درخواست به شتاب‌دهنده‌ها، لازم است به چند سوال کلیدی پاسخ داده شود. توجه به این موارد از سرگردان شدن و اتلاف وقت در صف پذیرش این مراکز می‌کاهد. بر همین اساس توجه به موارد زیر و تحلیل پاسخ آنها ضروری است.
- آیا استارت آپ دارای MVP است؟
- آیا متعهد به سه تا شش ماه کار فشرده و سخت هستید؟
- آیا کسب و کار آماده رشد و توسعه فعالیت خود در بازار است؟
- آیا بین اعضای اصلی کسب و کار توافق کامل در واگذاری بخشی از سهام به شتابدهنده وجود دارد؟
- آیا در بین اعضای تیم آمادگی لازم برای گذراندن فرایند سخت پذیرش و ارائه مستندات لازم درخواستی وجود دارد؟
پاسخ مثبت به همه این سوالات نشانه آمادگی استارت آپ برای ارائه درخواست به شتابدهنده خواهد بود.
نحوه انتخاب شتاب دهنده چیست ؟
بعد از اینکه تشخیص داده شد فعالیت استارت آپی آماده ورود به شتابدهنده است، باید به این سوال پاسخ داد که چه نوع شتاب‌دهنده‌ای برنامه‌های مورد نیاز کسب و کار را برطرف می‌کند. به‌عبارتی باید توجه کرد که همه شتاب‌دهنده‌ها ممکن است مناسب نباشند. بنابراین برای تعیین برنامه شتابدهی مناسب، لازم است به مراحل زیر توجه کرد.
۱. مشخص کردن آنچه کسب و کار از برنامه شتابدهی مد نظر دارد.
۲. تحقیق و جستجو در مورد برنامه‌های شتابدهی متناسب با مدل کسب و کار
۳. در نظر گرفتن مکان، زمان، سرمایه مالی دریافتی از هر شتابدهنده
بعد از تجزیه و تحلیل هر یک از این موارد، می‌توان مناسب‌ترین شتابدهنده برای ارائه درخواست را مشخص کرد. در حقیقت هر چند همه این مراکز امکانات بسیاری مانند سرمایه مالی، مشاوره و منتورینگ، فرصت‌های شبکه‌سازی را در اختیار استارت آپ‌ها قرار می‌دهند، با این حال ممکن است شتاب‌دهنده‌ای برای یک کسب و کار مناسب باشد اما برای دیگری بازدهی لازم را ارائه ندهد.
مراحل درخواست پذیرش در شتاب دهنده چیست ؟
هر شتاب‌دهنده‌ای بر اساس سیاست‌ها و مقررات مخصوص به خود، فرایند و روند پذیرش متفاوتی دارد. اما معمولا طی این فرایند، اطلاعاتی در مورد کسب و کار، سوابق فعالیت تیم، نوع محصول، تحقیقات بازار، مدل کسب و کار و طرح کسب و کار درخواست می‌شود. برخی نیز ممکن است در قالب «Pitch deck» ارائه‌ای در حد ۱۰ تا ۲۰ اسلاید برای معرفی مختصر کسب و کار دریافت کنند. پس از بررسی همه این موارد توسط شتابدهنده، مراحل مصاحبه‌های بعدی و حمایت لازم انجام خواهد شد.
فواید استقرار در شتاب دهنده چیست ؟
شتاب‌دهنده‌ها راهی برای رشد سریع استارت آپ‌ها فراهم می‌کنند. علاوه بر تامین منابع مالی و راهنمایی‌های ارائه شده، پذیرش در این مراکز کمکی برای اعتبار بخشی به کسب و کار، ایجاد پایگاه مشتریان و افزایش سرمایه است. به‌طور خلاصه مزایای استقرار در شتاب‌دهنده‌ها را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد.
- دسترسی به بودجه مورد نیاز که نگرانی‌ها برای ادامه فعالیت و توسعه کار را برطرف می‌کند.
- فراهم آمدن امکان دسترسی به شبکه ارتباطی قوی برای رشد کسب و کار و ایجاد حاشیه اطمینان برای سرمایه‌گذاری بیشتر حتی پس از خروج از شتابدهنده.
- یادگیری نکات و رموز کسب و کار از مجرب‌ترین متخصصان که به شکوفایی استارت آپ کمک می‌کند.
- امکان ارائه فعالیت به سرمایه‌گذاران که می‌تواند به رشد کسب و کار و دسترسی به بازارهای جدید کمک کنند.
چالش‌های استقرار در شتاب دهنده چیست ؟
راه‌اندازی کسب و کار و توسعه آن فرایندی پر چالش است. انتخاب شتابدهنده به‌عنوان بازوی حمایتی در این راه می‌تواند با چالش‌های بیشتری همراه باشد. بنابراین لازم است قبل از هر تصمیمی نسبت به ارزیابی کامل و پذیرش این مشکلات اقدام کنید. مهم‌ترین مواردی که باید در نظر داشت، به شرح زیر است.
- با توجه به اینکه شتابدهنده بخشی از سهام استارت آپ را در اختیار می‌گیرد، این موضوع می‌تواند مورد توافق بنیانگذاران کسب و کار قرار نگیرد.
- هر مدل کسب و کاری برای رشد سریع و کوتاه مدت از طریق حمایت شتابدهنده مناسب نیست.
- شتاب‌دهنده‌ها مقررات و تعهدات سختی دارند. به‌عنوان مثال شاید لازم باشد مدت زمانی را دور از خانواده سپری کنید یا حتی به شهر دیگری بروید.
- جلسات منتورینگ و فعالیت‌های مازادی که در برنامه شتابدهی در نظر گرفته می‌شود، ممکن است تا حدی تمرکز کسب و کار را از هدف اصلی دور کند.
- هیچ تضمینی برای موفقیت کسب و کار بعد از خروج از شتابدهنده وجود ندارد و عوامل پیش‌بینی نشده دیگری مانند بحران‌های اقتصادی داخلی یا بین‌المللی می‌تواند برنامه فعالیت را با شکست مواجه کند.
بررسی نمونه‌های معروف شتابدهنده در سطح جهان
در سراسر جهان شتاب دهنده‌های بسیاری با برنامه‌های متنوع و نحوه اداره متفاوت وجود دارند. اداره برخی از آنها توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر انجام می‌گیرد و بعضی نیز تحت حمایت دولت یا دانشگاه‌ها قرار دارند. از طرفی شتاب‌دهنده‌های تخصصی هم وجود دارد که تنها در یک حوزه یا فناوری خاص نسبت به پذیرش استارت آپ‌ها اقدام می‌کنند. اما در این بین پنج شتابدهنده، شناخته‌تر شده از بقیه هستند که در این بخش از مطلب مجله فرادرس به بررسی خلاصه آنها می‌پردازیم.
۱. Y Combinator
یکی از شناخته‌شده‌ترین شتاب‌دهنده‌های آمریکایی که در راه‌اندازی برخی از موفق‌‌ترین استارت آپ‌ها مانند Reddit، Airbnb و Dropbox کمک کرده است. برنامه شتابدهی در این مرکز معمولا سه ماه است و شرکت‌های سرمایه اولیه‌ای حدود ۱۲۰ هزار دلار دریافت می‌کند. اما شاخص اصلی Y combinator دسترسی کسب و کارها به شبکه‌ای از کارآفرینان و سرمایه‌گذاران با تجربه است که فرصت مناسبی برای رشد و توسعه بیشتر خواهد بود.
۲. Techstars
صندوق سرمایه‌گذاری مستقر در آمریکا که برنامه شتابدهی متنوعی به شکل مجازی، حضوری یا ترکیبی را به استارت آپ‌های سراسر جهان ارائه می‌دهد. این مرکز تاکنون به بیش از ۱۷۰۰ کسب و کار از جمله ClassPass و SendGrid کمک کرده است. برنامه شتابدهی «تِک استار» سه ماه طول می‌کشد و تا ۱۲۰ هزار دلار سرمایه نیز در اختیار افراد قرار می‌گیرد. ارزش واقعی دریافتی کسب و کارها در این شتابدهنده ارتباطاتی است که با سرمایه‌گذاران و کارآفرینان باتجربه برقرار می‌شود.
۳. Startups 500
این شتابدهنده در سیلیکون ولی آمریکا واقع شده است. حمایت بیش از ۱۳۰۰ استارت آپ و فعالیت وسیع در ۲۳ کشور دنیا، آن را به یکی از حمایت کننده‌های محبوب کسب و کارهای نوپا معرفی می‌کند. برنامه ۴ ماهه شتابدهی به ۲۰ زبان زنده دنیا همراه با خدمات منتورینگ، برقراری ارتباط با کارآفرینان با تجربه، در اختیار قرار دادن فضای اداری و پرداخت سرمایه اولیه ۱۰۰ هزار دلار در ازای کسب ۵ درصد سهام استارت آپ از خدمات این مرکز است.
۴. V@Ccelerate
این شتابدهنده هندی، یک برنامه ویژه چهار ماهه در قالب منتورینگ، شبکه‌سازی و معرفی به سرمایه‌گذاران در اختیار استارت آپ‌ها قرار می‌دهد. از سال ۲۰۱۴ تاکنون V@Ccelerate حدود ۱۰۰ میلیون دلار در بیش از ۱۰۰ استارت آپ در کشور هند سرمایه‌گذاری کرده است. برنامه شتابدهی به طیف وسیعی از کسب و کارها در حوزه معماری، تبلیغات، هنر، طراحی داخلی، واقعیت افزوده، واقعیت مجازی ارائه می‌شود.
۵. Tech House
یک برنامه شتابدهی ۱۶ هفته‌ای در اتریش که به استارت آپ‌های حوزه فناوری برای جذب سرمایه مالی، مشاوره و تامین منابع انسانی لازم برای رشد و توسعه کمک می‌کند. در طی این فرایند همکاری و ارتباطات لازم با فعالان حوزه صنعت، سرمایه‌گذاران و کارآفرینان برقرار می‌شود. تمرکز اصلی این شتابدهنده بر حمایت از فعالیت‌هایی با مدل‌های کسب و کار نوآورانه در حوزه‌های هوش مصنوعی، خدمات مالی، فناوری‌های مرتبط با سلامت و محیط زیست است.
البته در ایران نیز حدود ۹۰ شتابدهنده از سال ۱۳۹۵ در شهرهای مختلف کشور شروع به فعالیت کرده‌اند که طبق آمار ۶۰ درصد آنها در استان تهران قرار دارند.
جمع‌بندی پایانی
شتاب‌دهنده‌ها برای تامین سرمایه مالی و راهنمایی در جهت رشد و توسعه استارت آپ‌ها مناسب هستند. اما مقررات سختگیرانه و اعطای بخشی از سهام در ازای دریافت خدمات در برنامه‌های شتابدهی چالش‌هایی هستند که ممکن است مطابق میل هر کسب و کاری نباشد. هر چند، استقرار در این مراکز و بهره‌گیری از خدمات آنها هم نیازمند ارزیابی دقیق تطابق و متناسب بودن مدل کسب و کار با برنامه‌های آن دارد. در این مطلب از مجله فرادرس تلاش شد بعد از بررسی مفهوم اینکه شتاب دهنده چیست توصیفی کامل از مزایا، چالش‌ها و نحوه پذیرش در برنامه‌های شتابدهی ارائه شود تا علاقه‌مندان با بررسی کامل و همه جانبه و البته تحقیقات بیشتر نسبت به انتخاب حمایت و پشتیبانی این مراکز اقدام کنند.
source