هیدروسفالی وضعیتی است که در آن مایع مغزی نخاعی (CSF) بیش‌از‌حد در بطن‌های مغز جمع می‌شود. این تجمع مایع می‌تواند باعث بزرگ شدن غیرطبیعی سر، به‌ویژه در نوزادان و شیرخواران شود. CSF مایعی شفاف است که مغز و نخاع را احاطه کرده و از آنها محافظت می‌کند. این مایع همچنین مواد مغذی را به بافت‌های عصبی می‌رساند و مواد زائد را دفع می‌کند.
انواع هیدروسفالی
- هیدروسفالی مادرزادی: این نوع هیدروسفالی قبل از تولد یا در بدو تولد رخ می‌دهد.
- هیدروسفالی اکتسابی: این نوع هیدروسفالی بعد از تولد به دلیل آسیب مغزی، عفونت یا خونریزی ایجاد می‌شود.
علل هیدروسفالی
- انسداد جریان CSF: شایع‌ترین علت هیدروسفالی، انسداد در مسیر جریان طبیعی CSF است. این انسداد می‌تواند ناشی از نقص مادرزادی، تومور، عفونت یا خونریزی باشد.
- عدم تعادل تولید و جذب CSF: در برخی موارد، ممکن است بیش‌از‌حد CSF تولید شود یا به‌اندازه کافی جذب نشود. این امر می‌تواند به دلیل عفونت، خونریزی یا تومور باشد.
علائم هیدروسفالی
علائم هیدروسفالی بسته به سن و شدت بیماری متفاوت است. در نوزادان و شیرخواران، شایع‌ترین علائم عبارتند از:
- افزایش سریع دور سر
- برآمدگی ملاج (نقطه نرم در بالای سر)
- تهوع و استفراغ
- خواب آلودگی و بی‌حالی
- تشنج
- انحراف چشم‌ها به پایین
- افزایش تحریک‌پذیری
در کودکان و بزرگسالان، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
بیشتر بخوانید:
- سردرد
- حالت تهوع و استفراغ
- مشکل در راه رفتن و حفظ تعادل
- اختلال در حافظه و تمرکز
- تغییرات خلقی و شخصیت
- بی اختیاری ادرار یا مدفوع
تشخیص هیدروسفالی
تشخیص هیدروسفالی معمولا با استفاده از معاینه فیزیکی، تصویربرداری پزشکی و آزمایشات مایع مغزی نخاعی انجام می‌شود.
- معاینه فیزیکی: پزشک به‌دنبال علائم فیزیکی هیدروسفالی مانند افزایش دور سر، برآمدگی ملاج و انحراف چشم‌ها خواهد بود.
- تصویربرداری پزشکی: از تصویربرداری مانند سونوگرافی، CT اسکن یا MRI برای مشاهده بطن‌های مغز و بررسی انسداد یا تجمع مایع مغزی نخاعی استفاده می‌شود.
- آزمایشات مایع مغزی نخاعی: در این آزمایش، نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی از طریق کمر گرفته می‌شود. این مایع برای بررسی عفونت، خونریزی یا سایر ناهنجاری‌ها آزمایش می‌شود.
درمان هیدروسفالی
درمان هیدروسفالی به علت و شدت بیماری بستگی دارد. هدف از درمان، کاهش تجمع مایع مغزی نخاعی و کاهش فشار روی مغز است.
- شنت‌گذاری: شنت یک وسیله کوچک است که در مغز کاشته می‌شود تا مایع اضافی مغزی نخاعی را به قسمت دیگری از بدن، مانند حفره شکمی، هدایت کند. شنت‌گذاری شایع‌ترین درمان برای هیدروسفالی است.
- اندوسکوپی سوم بطنی: این‌روش جراحی شامل ایجاد یک سوراخ کوچک در کف بطن سوم مغز است تا مایع مغزی نخاعی به فضای زیر جمجمه تخلیه شود.
- درمان دارویی: در برخی موارد، ممکن است از دارو‌ها برای کاهش تولید مایع مغزی نخاعی استفاده شود.
سخن پایانی
هیدروسفالی وضعیتی است که نیازمند تشخیص و درمان زودهنگام است. با پیشرفت‌های اخیر در تکنیک‌های جراحی و درمان، چشم‌انداز افراد مبتلا به هیدروسفالی به طور قابل توجهی بهبود یافته است. اگر نگران ابتلا به هیدروسفالی خود یا فرزندتان هستید، در اسرع وقت با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند به طور چشمگیری بر کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد.
به نقل از: neurologybartar.ir