در روزی همچون امروز در سال ۱۵۲۱، نیروهای اسپانیایی به فرماندهی ارنان کورتس (Hernán Cortés) موفق به فتح تنوچتیتلان (Tenochtitlan) شدند که امروزه به عنوان مکزیکوسیتی شناخته می‌شود. این پیروزی نه تنها به سقوط امپراتوری آزتک انجامید، بلکه به اسپانیایی‌ها امکان داد که وارد شهری با ثروت و زیبایی بی‌نظیر شوند؛ اما این شکوه و جلال در پشت پرده خود رازهای تاریکی را پنهان کرده بود.

تنوچتیتلان: شهر روی دریاچه

تنوچتیتلان در میانه دریاچه تکسکوکو (Lake Texcoco) قرار داشت و یک سیستم پیچیده از کانال‌ها و باغ‌های معلق اطراف معبد بزرگ (Templo Mayor) را احاطه کرده بود. سه سال پس از فتح، نقشه‌ای از این پایتخت سابق آزتک تهیه شد که به عنوان سندی از عظمت این شهر باقی ماند.

سربازان اسپانیایی به شدت تحت تأثیر این شهر قرار گرفتند و برخی از آن‌ها حتی باور نمی‌کردند که چنین شهری واقعی باشد. برنال دیاز دل کاستییو (Bernal Díaz del Castillo)، یکی از شاهدان عینی، توصیف کرد که چگونه «برج‌ها و معابد و ساختمان‌های عظیم از آب بیرون آمده و همه با سنگ‌چینی ساخته شده بودند.»

این شهر با جمعیتی بیش از ۲۰۰,۰۰۰ نفر، پنج برابر بزرگتر از مادرید در آن زمان بود و برای برنال دیاز، دیدن این شهر به منزله‌ی «یک رؤیای سحرآمیز» بود.

قلب امپراتوری آزتک: معبد بزرگ (Templo Mayor)

در مرکز تنوچتیتلان، معبد بزرگ قرار داشت که در نگاه آزتک‌ها مرکز جهان و نشانی از سرزمین موعود بود. بر اساس باورهای آزتکی، این معبد نمایانگر ۱۳ لایه بهشت و ۹ جهان زیرین بود. علاوه بر ساختار سنگ‌چینی بی‌نظیر، شهر به خاطر خیابان‌های تمیز، رنگ‌های زنده و جزئیات تزئینی غنی خود مشهور بود. اما این ظاهر زیبا، واقعیت‌های تاریکی را پنهان می‌کرد.

قربانی‌های انسانی در خدمت خدایان

آزتک‌ها بر این باور بودند که خدای خورشید، ویتزیلوپوچتلی (Huitzilopochtli)، در حال مبارزه‌ای بی‌پایان علیه تاریکی است. برای اینکه خورشید هر روز برآید و ماه و ستارگان را شکست دهد، باید با قربانی‌های انسانی تغذیه شود. در آیین‌های وحشتناک، قلب‌هایی که هنوز می‌تپیدند از بدن زندانیان جنگی بیرون کشیده می‌شد و به خدایان تقدیم می‌گردید، سپس جسد قربانی از پله‌های معبد بزرگ پایین انداخته می‌شد و آنچه باقی می‌ماند توسط کاهنان خورده می‌شد.

سقوط تنوچتیتلان و پایان امپراتوری آزتک

هنگامی که اسپانیایی‌ها به تنوچتیتلان حمله کردند، تقریباً تمام قبایل دیگر در مناطق امروزی مکزیک با آن‌ها هم‌پیمان شدند. کمتر از ۱۰۰۰ اسپانیایی به رهبری کورتس به همراه ده‌ها هزار متحد بومی به شهر حمله کردند. در طی محاصره‌ای ۹۳ روزه، تنوچتیتلان به تلی از ویرانه‌ها تبدیل شد. تخریب معبد بزرگ، عزم و اراده آزتک‌ها را شکست و به نوعی پایان معنوی برای بت‌پرستی وحشیانه آن‌ها رقم زد. امروز تنها پایه‌های این معبد بزرگ باقی مانده است.

میراث معماری مکزیکوسیتی پس از فتح

آیا این پایان عظمت معماری مکزیکوسیتی بود؟ به هیچ وجه. با استفاده از سنگ‌های برداشته شده از معبد بزرگ، یکی از شگفتی‌های مسیحیت بنا شد: کلیسای جامع متروپولیتن. در طول ۲۵۰ سال، نسل‌ها در ساخت این کلیسا کمک کردند تا این دروازه به سوی بهشت بلندتر شود. محراب شاهان، که به سبک باروک اسپانیایی (Churrigueresque) ساخته شده، به قدری بزرگ است که تقریباً به عنوان یک اتاق جداگانه به نظر می‌رسد.

ساخت و ساز در دوره اسپانیا، مکزیکوسیتی را با ساختمان‌هایی مزین کرد که به آن نام جدیدی بخشید. زمانی که جغرافی‌دان آلمانی، الکساندر فون هومبولت (Alexander von Humboldt)، در دهه ۱۸۰۰ از این شهر بازدید کرد، آن را «شهر کاخ‌ها» نامید و آن را با هر شهر بزرگی در اروپا مقایسه کرد.

از آن زمان، مکزیکوسیتی به افزودن کاخ‌های سکولار و مذهبی به مجموعه غنی خود ادامه داده است. سبک‌های باروک جای خود را به نئوکلاسیک، سپس به آرت نوو و آرت دکو داده‌اند — یا همه این‌ها زیر یک سقف بزرگ از شیشه با هم ترکیب شده‌اند.