امسال کتاب‌های علمی-تخیلی بسیاری منتشر شده‌اند که سرشار از پرسش‌هایی درباره نحوه زندگی ما با یکدیگر، چه در سیاره‌ی پر از مشکلات‌مان و چه در دورترین نقاط فضا، هستند. این آثار برتر علمی-تخیلی نه تنها به چگونگی تغییر زندگی‌مان فکر می‌کنند، بلکه به کاوش در این مسئله می‌پردازند که چگونه می‌توانیم به شکلی متفاوت با یکدیگر زندگی کنیم.

نویسندگان علمی-تخیلی امروزی، همان‌طور که اورسولا کی لو گویین (Ursula K. Le Guin) بیان کرده، نه پیش‌بینی‌کننده بلکه توصیف‌کننده‌ی جهان هستند و آنچه آن‌ها توصیف می‌کنند، دنیایی است که به‌نظر می‌رسد کمتر برای رشد و شکوفایی انسان‌ها مکفی باشد.

ریشه‌های این کتاب‌ها در موضوعاتی چون نظارت، سرمایه‌داری، اعتراض، نابرابری و عدم یادگیری از گذشته قرار دارد.

اما در جهان‌های دیگر، راه‌های دیگری برای زندگی و حتی تکرار بزرگ‌ترین شکست‌های بشری نیز وجود دارد. بهترین کتاب‌های امسال از آنچه که بوده‌ایم و هستیم فرار نمی‌کنند، اما مملو از کنجکاوی شدید درباره‌ی آنچه که ممکن است بشویم، هستند.

در ادامه، به معرفی برخی از بهترین کتاب‌های علمی-تخیلی سال 2024 می‌پردازیم که تا کنون منتشر شده‌اند.

1. در جهان‌ها نوشته امت نورث (In Universes by Emet North)

«در جهان‌ها» رمان اول امت نورث است که با نگاهی نو و بدیع به جهان‌های موازی و تأثیرات تصمیمات کوچک در مسیر زندگی افراد، داستانی احساسی و فلسفی را روایت می‌کند. رافی، شخصیت اصلی داستان، فردی ناآرام و نارضایتی است که وقت خود را به جستجوی ماده تاریک و گذراندن وقت با بریت، مجسمه‌سازی بی‌نظیر که او را از مدرسه می‌شناسد، می‌گذراند. اما سوالی ساده و در عین حال بنیادین مسیر داستان را تغییر می‌دهد: اگر آن‌ها در کودکی یکدیگر را می‌شناختند، چه اتفاقی می‌افتاد؟

نورث در این رمان، به شکلی استادانه دنیایی را به تصویر می‌کشد که در آن واقعیت‌های موازی با هم تلاقی می‌کنند و هر تصمیم و انتخاب می‌تواند جهانی متفاوت را به وجود آورد. او با نثری دقیق و زیبا، همزمان احساس فقدان و عدم اطمینان را با لطافت و امکان‌پذیری‌های بی‌شمار نشان می‌دهد. داستان‌هایی که رافی در آن‌ها زندگی می‌کند، از موجودات بیگانه که حیات وحش را تسخیر کرده‌اند تا زنانی که به گروه‌هایی از حیوانات تبدیل می‌شوند، هر کدام به گونه‌ای متفاوت، اما متصل به هم، پیچیدگی‌های زندگی انسانی را به تصویر می‌کشند.

2. وزارت زمان نوشته کالیانه برادلی (The Ministry of Time by Kaliane Bradley)

«وزارت زمان» اولین رمان کالیانه برادلی است که با ترکیب ژانرهای مختلف از تریلر جاسوسی گرفته تا داستان عاشقانه و همچنین پرداختن به مسائلی چون بحران اقلیمی، امپریالیسم و سوگ، داستانی پیچیده و پرتنش را خلق کرده است. داستان این کتاب درباره کارمند دولتی بریتانیایی-کامبوجیایی است که در وزارت زمان مشغول به کار می‌شود، جایی که او به عنوان «پل» برای فردی تبعیدی که نه از کشوری دیگر بلکه از قرنی دیگر آمده، کار می‌کند.

برادلی با قلمی تند و تیز و همچنین طنزی ظریف، دنیایی را به تصویر می‌کشد که در آن زمان و مکان به هم گره خورده‌اند و انسان‌ها مجبورند با چالش‌های جدیدی روبرو شوند. ارتباط بین شخصیت‌های این داستان، به ویژه رابطه میان راوی و گراهام گور (Graham Gore)، مردی که از قرنی دیگر آمده و با زندگی مدرن آشنا نیست، به گونه‌ای جذاب و دلچسب به تصویر کشیده شده است. این رمان نه تنها سرگرم‌کننده و خواندنی است، بلکه با هوشمندی به بررسی مسائل اجتماعی و تاریخی نیز می‌پردازد.

3. فرشتگان فانک نوشته آندریا هیریستون (Archangels of Funk by Andrea Hairston)

«فرشتگان فانک» رمان جدید آندریا هیریستون است که با نگاهی به آینده‌ای دور، دنیایی را به تصویر می‌کشد که در آن انسان‌ها حتی در مواجهه با پایان جهان نیز به هنر، یادآوری و حرکت به جلو ادامه می‌دهند. در این آینده، گروه‌هایی از مردم با انواع مختلف فناوری‌ها و ابزارها در کنار طبیعت و جامعه زندگی می‌کنند. هیریستون با قلمی زنده و پویا، داستانی را روایت می‌کند که در آن تکنولوژی و زندگی انسانی به شکلی پیچیده و در هم تنیده به تصویر کشیده شده‌اند.

شخصیت اصلی داستان، سینامون جونز (Cinnamon Jones)، یک برنامه‌نویس سابق است که وظیفه‌ی مدیریت یک جشنواره بزرگ به نام «جشنواره جهان بعدی» را برعهده دارد. اما او در این مسیر تنها نیست؛ او همراهی چندین ربات سیرک، دو سگ مرزی فوق‌العاده و گروهی از رهبران جامعه و نوجوانان سابقاً بی‌خیال را دارد. هیریستون در این رمان نشان می‌دهد که علم‌تخیلی تنها درباره‌ی موجودات بیگانه و فضا نیست، بلکه درباره‌ی تکنولوژی زندگی، ابزارهایی که برای شکل‌دهی به جهان استفاده می‌کنیم و نحوه‌ی تعامل ما با طبیعت و جامعه نیز هست.

4. جام غبار ستاره نوشته یومه کیتاسه‌ای (The Stardust Grail by Yume Kitasei)

در «جام غبار ستاره»، یومه کیتاسه‌ای داستانی از یک دزد سابق و دانشجوی دکتری به نام مایا هوشیموتو (Maya Hoshimoto) را روایت می‌کند. مایا که در گذشته یک دزد حرفه‌ای بود، حالا زندگی آرام‌تری دارد تا اینکه دوست بیگانه‌اش، اونکل (Auncle)، از او می‌خواهد که برای یک آخرین مأموریت بازگردد. این مأموریت نه تنها برای نجات گونه‌ی بیگانه بلکه برای آینده‌ی انسانیت در میان ستارگان نیز حیاتی است.

کیتاسه‌ای با دقت به موضوعات فرهنگی، استعمار، سرقت آثار باستانی، و ماهیت بشریت می‌پردازد و در عین حال داستانی پر از ماجراجویی‌های فضایی، برخوردهای فرهنگی و چالش‌های اخلاقی را خلق می‌کند. جزئیات دقیق و جذاب از جهان‌هایی که مایا و اونکل در آن‌ها به ماجراجویی می‌پردازند، خوانندگان را به دنیایی خیالی و پر از چالش‌های جدید می‌برد.

5. رِیکزفال نوشته واجرا چاندراسکرا (Rakesfall by Vajra Chandrasekera)

پس از موفقیت چشم‌گیر اولین رمان خود «قدیسان درهای روشن» (The Saint of Bright Doors)، واجرا چاندراسکرا با «رِیکزفال» بازگشته است؛ رمانی که حتی حماسی‌تر و شگفت‌آورتر از اثر قبلی اوست. این رمان به بررسی تعاملات پیچیده و چالش‌های بزرگ انسانی در دنیایی وسیع و چندلایه می‌پردازد. داستان این کتاب دو موجودیت (-ish) را دنبال می‌کند که از دوران کودکی در جنگل تا آینده‌ی دور زمین، به شکلی مداوم تکرار می‌شوند و با یکدیگر برخورد کرده و درگیر می‌شوند.

چاندراسکرا با قلمی زیبا و پرجزئیات، داستانی را خلق کرده که در آن انقلاب‌ها و تغییرات بزرگ به تصویر کشیده شده‌اند. او با داستان‌هایی درون داستان‌ها (از جمله یک نمایشنامه) و تعامل با ارواح و هیولاها، به بررسی زشتی‌ها و زیبایی‌های دنیا می‌پردازد.

6. لجن صورتی نوشته فرناندو تریاس (Pink Slime by Fernanda Trías)

«لجن صورتی» رمانی از فرناندو تریاس است که در آن یک فاجعه‌ی اقلیمی بی‌رحم و آرام به تصویر کشیده شده است. نام این کتاب از یک محصول گوشتی استخراج شده و به شدت ناخوشایند گرفته شده است. داستان درباره‌ی یک راوی ناشناس است که یکی از آخرین ساکنان شهر خود است؛ شهری که در مه فرو رفته و گاهی اوقات با باد سرخ مرگبار شسته می‌شود.

تریاس با قلمی زیبا و تخیل‌برانگیز، دنیایی را به تصویر می‌کشد که در آن افراد برای بقا در برابر تغییرات شدید آب‌وهوایی و خطرات ناشناخته تلاش می‌کنند. این رمان نه تنها به بررسی موضوعات اجتماعی و طبقاتی می‌پردازد، بلکه با توصیفات دقیق و جزئیات هنری، احساسات و تجربیات شخصیت‌ها را به شکلی قوی و تأثیرگذار به تصویر می‌کشد.

7. رحمت خدایان نوشته جیمز اس. ای. کوری (The Mercy of Gods by James S.A. Corey)

جیمز اس. ای. کوری، نویسنده‌ی مشهور سری «وسعت» (The Expanse)، در رمان جدید خود «رحمت خدایان» داستانی از یک سیاره‌ی دوردست به نام آنجین (Anjiin) را روایت می‌کند که در آن جمعیت انسانی با نیرویی استعماری و بسیار قوی به نام کاریکس (Carryx) مواجه می‌شوند. کاریکس‌ها گونه‌های بیگانه را تحت سلطه قرار می‌دهند یا نابود می‌کنند.

داستان درباره‌ی گروهی از دانشمندان برجسته است که به همراه سایر نخبگان آنجین به دنیای کاریکس برده می‌شوند و وظیفه دارند مأموریتی را به انجام برسانند که موفقیت یا شکست آن می‌تواند سرنوشت بشریت را تعیین کند. این رمان با نثری قوی و داستانی پر از چالش‌ها و انتخاب‌های اخلاقی، خوانندگان را به دنیایی پر از تضاد و پیچیدگی می‌برد. کوری با بررسی استعمار، سرمایه‌داری و نابرابری، دنیایی خیالی خلق کرده که به شدت با واقعیت‌های کنونی ما پیوند خورده است.

8. خانه‌های شیشه‌ای نوشته مدلین اَشبِی (Glass Houses by Madeline Ashby)

«خانه‌های شیشه‌ای» رمانی است که در آن مدلین اَشبِی با تلفیق تکنولوژی‌های آینده و طنزی تند، داستانی درباره‌ی قدرت، نظارت و روابط انسانی روایت می‌کند. کریستن (Kristen) مدیر ارشد احساسی (chief emotional manager) یک شرکت استارتاپی به نام «وو» (Wuv) است. بنیان‌گذار این شرکت، سمتر ویلیامز (Sumter Williams)، قصد دارد یک اپلیکیشن ایجاد کند که بتواند احساسات انسان‌ها را کمی‌سازی کند.

اما در حالی که اَشبِی با قلمی تند و جذاب داستان را پیش می‌برد، به مرور افشا می‌کند که همه چیز آنطور که به نظر می‌رسد نیست. این رمان با روایت‌های پیچیده و افشاگری‌های مرحله به مرحله، خواننده را تا انتها درگیر می‌کند و با پرداختن به موضوعات مهمی چون نظارت، کنترل و تأثیرات تکنولوژی بر روابط انسانی، به یک پایان تاثیرگذار و در عین حال نگران‌کننده می‌رسد.

9. عامل زمان نوشته برندا پِینادو (Time’s Agent by Brenda Peynado)

در رمان «عامل زمان»، برندا پِینادو داستانی از جهان‌های جیبی (pocket worlds) را روایت می‌کند که در آن‌ها احتمال وجود یک جهان دوم (Universe Two) وجود دارد. شخصیت اصلی داستان، راکل (Raquel)، باستان‌شناسی است که به طور ناگهانی وارد یکی از این جهان‌ها می‌شود و در یک لحظه چهل سال از عمر خود را از دست می‌دهد.

پِینادو با استفاده از تجربیات و دانش تاریخی خود، دنیایی را خلق کرده که در آن موضوعاتی چون تغییرات آب‌وهوایی، مصرف‌گرایی و استعمار به شکلی عمیق و لایه‌لایه به تصویر کشیده شده‌اند. داستان راکل نه تنها به بررسی این مسائل پیچیده می‌پردازد، بلکه احساسات انسانی چون غم و خشم را به شیوه‌ای تأثیرگذار و واقعی به تصویر می‌کشد.

10. ماجراجویی‌های جدید در اپرای فضایی به ویراستاری جاناتان استراهان (New Adventures in Space Opera edited by Jonathan Strahan)

این مجموعه‌ی داستان‌های کوتاه اپرای فضایی، به ویراستاری جاناتان استراهان، شامل 15 داستان جذاب و خلاقانه است که از سال 2012 تاکنون منتشر شده‌اند. استراهان در مقدمه‌ی کتاب اشاره می‌کند که اپرای فضایی همواره در حال تغییر است و در حال حاضر به داستان‌هایی بازتر، متنوع‌تر و با نگاه‌های جدیدتر روی آورده است.

این مجموعه داستان‌ها شامل آثار برجسته‌ای از نویسندگان معروف مانند توبیاس اس. باکل (Tobias S. Buckell)، تی. کینگ‌فیشر (T. Kingfisher)، بکی چمبرز (Becky Chambers) و کارین تیدبک (Karin Tidbeck) است که هر کدام با قلمی خاص و دیدگاهی متفاوت به موضوعات سیاسی و اجتماعی پرداخته‌اند. این کتاب نمونه‌ای عالی از تغییرات و تحولات در ژانر اپرای فضایی است و به خوانندگان نشان می‌دهد که چگونه این ژانر همچنان قدرت و جذابیت خود را حفظ کرده است.