پروتز لگن یک وسیله مصنوعی است که برای جایگزینی مفصل لگن آسیب‌دیده یا فرسوده استفاده می‌شود. این عمل جراحی معمولاً در افرادی که به دلیل بیماری‌هایی مانند آرتروز پیشرفته، شکستگی‌ لگن یا نکروز سر استخوان ران از درد و محدودیت حرکتی رنج می‌برند، انجام می‌گیرد. تعویض مفصل لگن با پروتز یکی از موفق‌ترین روش‌های جراحی در ارتوپدی است که به بیماران کمک می‌کند تا دوباره به زندگی روزمره خود بازگردند و کیفیت زندگی بهتری داشته باشند. استفاده از مواد مقاوم و طراحی‌های پیشرفته در پروتزهای لگن، عملکرد طبیعی مفصل را بازسازی کرده و به کاهش درد و بهبود حرکت کمک می‌کند.

اجزای پروتز لگن

پروتز لگن معمولاً از سه بخش اصلی تشکیل می‌شود

کاپ استابولار: این بخش در حفره لگنی (استابولوم) قرار می‌گیرد. جنس این بخش اغلب از پلی‌اتیلن (نوعی پلاستیک با دوام بالا)، سرامیک یا فلز است.

سر مصنوعی: این بخش به‌عنوان جایگزین سر طبیعی استخوان ران عمل می‌کند و معمولاً از فلز یا سرامیک ساخته می‌شود. این توپ درون کاپ استابولار حرکت می‌کند و حرکت چرخشی مفصل لگن را شبیه‌سازی می‌کند.

پایه مصنوعی: این بخش در داخل استخوان ران کاشته می‌شود و جنس آن معمولاً از تیتانیوم یا آلیاژهای دیگر فلزی با دوام بالا است. ساق فمورال وظیفه انتقال وزن بدن به استخوان ران را دارد.

مواد استفاده‌شده در پروتز لگن

پروتزهای لگن از مواد مختلفی ساخته می‌شوند که هریک ویژگی‌های خاص خود را دارند

فلزات

تیتانیوم و آلیاژهای کبالت-کروم معمول‌ترین فلزات استفاده‌شده در پروتزهای لگن هستند. این فلزات به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی و سایش، و همچنین سازگاری خوب با بدن انتخاب می‌شوند.

پلی‌اتیلن

پلی‌اتیلن با تراکم بالا به‌عنوان یک ماده لغزشی در کاپ استابولار استفاده می‌شود. این ماده به کاهش اصطکاک بین توپ فمورال و کاپ کمک می‌کند.

سرامیک

سرامیک‌ها به دلیل مقاومت عالی در برابر سایش و طول عمر بالای آنها به‌عنوان جایگزین‌های سر استخوان ران یا کاپ استابولار استفاده می‌شوند.

انواع پروتز لگن

پروتزهای لگن از نظر نوع اتصال به استخوان به دو دسته تقسیم می‌شوند

پروتزهای سیمانی

این نوع پروتزها با استفاده از یک سیمان مخصوص (مانند پلی‌متیل‌متاکریلات) به استخوان متصل می‌شوند. این روش بیشتر در بیماران مسن‌تر یا افرادی که استخوان‌های ضعیف‌تری دارند استفاده می‌شود.

پروتزهای بدون سیمان

در این نوع، سطح پروتز دارای پوششی خاص است که به استخوان اجازه می‌دهد با رشد به داخل پوشش، پروتز را به‌طور طبیعی نگه دارد. این روش بیشتر در بیماران جوان‌تر و افرادی که استخوان‌های قوی‌تری دارند استفاده می‌شود.

روش کار گذاری پروتز لگن

کارگذاری پروتز لگن یا جراحی توتال هیپ، یک فرآیند جراحی است که به منظور جایگزینی مفصل آسیب‌دیده لگن با یک مفصل مصنوعی انجام می‌شود. این جراحی به‌طور رایج برای افرادی که به دلیل بیماری‌های مفصلی مانند آرتروز شدید، شکستگی استخوان ران، یا دیگر مشکلات مفصل لگن دچار درد و محدودیت حرکتی هستند، به‌کار می‌رود.

آماده‌سازی قبل از جراحی

پیش از جراحی، بیمار تحت بررسی‌های دقیقی قرار می‌گیرد تا وضعیت عمومی سلامت او و مناسب بودن جراحی تعویض مفصل لگن مشخص شود. آزمایش‌های خون، تصاویر رادیولوژی و معاینات فیزیکی برای ارزیابی دقیق آسیب مفصل لگن انجام می‌شود. در برخی موارد، از بیماران خواسته می‌شود وزن خود را کاهش دهند یا تمرینات فیزیوتراپی برای تقویت عضلات اطراف لگن انجام دهند.

بیهوشی

در زمان جراحی، بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. در بی‌هوشی عمومی، بیمار کاملاً بی‌هوش است، در حالی که در بی‌حسی موضعی، ناحیه پایین‌تر از کمر بیمار بی‌حس شده و او بیدار باقی می‌ماند، اما دردی احساس نمی‌کند.

مراحل جراحی

ایجاد برش جراحی: جراح برشی در ناحیه لگن ایجاد می‌کند تا به مفصل آسیب‌دیده دسترسی پیدا کند. طول برش می‌تواند بسته به تکنیک جراحی و وضعیت بیمار متفاوت باشد.

برداشتن استخوان و غضروف آسیب‌دیده

جراح سر استخوان ران و غضروف فرسوده یا آسیب‌دیده را از حفره استابولوم (حفره لگنی) خارج می‌کند. در این مرحله، بخش‌های آسیب‌دیده مفصل کاملاً برداشته می‌شوند تا فضا برای قرارگیری پروتز جدید آماده شود.

آماده‌سازی استابولوم

حفره استابولوم تمیز و شکل‌دهی می‌شود تا پروتز استابولار به‌درستی در جای خود قرار گیرد. این بخش می‌تواند از مواد مختلفی مانند فلز یا پلی‌اتیلن ساخته شود.

قرار دادن ساق فمورال و سر مصنوعی

پس از آماده‌سازی استخوان ران، ساق فمورال درون استخوان ران قرار داده می‌شود. سپس سر مصنوعی که به‌طور معمول از فلز یا سرامیک ساخته شده است، به ساق متصل می‌شود. این توپ درون کاپ استابولار قرار می‌گیرد و عملکرد مفصل طبیعی لگن را شبیه‌سازی می‌کند.

تثبیت پروتز

پروتز می‌تواند به دو روش در محل خود ثابت شود. روش سیمانی که از سیمان استخوانی برای اتصال پروتز به استخوان استفاده می‌شود و روش بدون سیمان که پروتز با کمک رشد استخوان به داخل سطح خاص پروتز به‌طور طبیعی تثبیت می‌شود.

پروتز لگن در چه بیمارانی استفاده میشود

پروتز لگن معمولاً در بیمارانی استفاده می‌شود که دچار آسیب شدید مفصل لگن هستند و این آسیب باعث درد مداوم، کاهش توان حرکتی و افت کیفیت زندگی آن‌ها شده است. این مشکلات اغلب به دلیل بیماری‌های مفصلی، آسیب‌های فیزیکی یا عوامل دیگر ایجاد می‌شوند.

آرتروز پیشرفته

شایع‌ترین دلیل استفاده از پروتز لگن، آرتروز پیشرفته است. آرتروز زمانی رخ می‌دهد که غضروف مفصل به‌تدریج تحلیل می‌رود، و استخوان‌های مفصل مستقیماً با هم برخورد می‌کنند. این مشکل باعث درد، التهاب و محدودیت شدید در حرکت بیمار می‌شود. در مراحل پیشرفته آرتروز، تعویض مفصل با پروتز لگن می‌تواند راه‌حل مناسبی باشد.

آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب و تخریب مفاصل، از جمله مفصل لگن، می‌شود. در مواردی که داروها و دیگر روش‌های درمانی نتوانند به کنترل درد و التهاب کمک کنند، تعویض مفصل با پروتز لگن ممکن است ضروری شود.

شکستگی‌های شدید لگن

در مواردی که شکستگی‌های لگن یا استخوان ران به قدری شدید باشد که امکان ترمیم یا بهبود طبیعی وجود نداشته باشد، جراحی تعویض مفصل با پروتز لگن توصیه می‌شود. این نوع شکستگی‌ها بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد که استخوان‌های ضعیف‌تری دارند.

نکروز استخوان ران

نکروز یا مرگ سلول‌های استخوانی در سر استخوان ران می‌تواند منجر به از دست رفتن پایداری و عملکرد مفصل لگن شود. این مشکل اغلب به دلیل کمبود خون‌رسانی به استخوان رخ می‌دهد و ممکن است نیاز به تعویض مفصل با پروتز لگن داشته باشد.