یکی از زیباترین جلوههای غروب تابستانی، نور ملایم شبتابها (fireflies) است که در میان تاریکی میدرخشند. در واقع این حشرات درخشان از معمولترین سوسکهای دارای ویژگی بیولومینسانس (bioluminescent beetles) هستند و حدود ۲۵۰۰ گونه از آنها در سراسر جهان شناخته شدهاند. نواحی درخشان در شکم این حشرات برای جذب جفت و هشدار به شکارچیان در مورد سمی بودنشان استفاده میشود. اما اینکه این ویژگی نورافشاین چگونه تکامل یافته، هنوز کاملاً مشخص نیست.
به تازگی، تیمی از دیرینهشناسان به سرپرستی چنیانگ کای (Chenyang Cai) از آکادمی علوم چین، شبتابی را که در کهربا به دام افتاده و به مدت ۹۹ میلیون سال حفظ شده بود، کشف کردند. به عبارت دیگر این شبتاب به نام فلَمارِیونِلا هِهایکونی (Flammarionella hehaikuni) در زمان دایناسورها هم به درخشش میپرداخت و نشان میدهد که نیاکان آن در عصر مزوزوئیک (Mesozoic) این ویژگی را توسعه داده بودند.
این دومین شبتاب مزوزوئیکی است که در کهربای میانمار یافت شده است. اولین شبتاب مزوزوئیکی، پروتولوسیولا آلبرت آلنی (Protoluciola albertalleni)، نیز در این منطقه کشف شده بود. آنچه این کشف جدید را جذاب میکند، تفاوت در ساختار بخش درخشان این حشره با دیگر نمونههای مشابه در کهربا است. این موضوع نشان میدهد که بیولومینسانس حشرات تا ۹۹ میلیون سال پیش به خوبی توسعه یافته و متنوع بوده است.
به طوری که گفته شد، تحقیقات نشان دادهاند که بیولومینسانس در شبتابها به دو منظور اصلی مورد استفاده قرار میگیرد: جذب جفت و هشدار به شکارچیان در مورد سموم موجود در بدن آنها. با این حال، برخی محققان معتقدند که بیولومینسانس قبل از ظهور این سموم تکامل یافته است و این امر پرسشهای جدیدی در مورد فواید اولیه این ویژگی ایجاد میکند.
این نمونه جدید از کهربای منطقه کچین (Kachin) در شمال میانمار به دست آمده و کهربای کشف شده به قدری شفاف است که جزئیات دقیق حشره از ورای آن نمایان است. بر اساس ویژگیهای فیزیکی، محققان این شبتاب را به عنوان یکی از گونههای زیرخانواده لوسیولینه (Luciolinae) شناسایی کردهاند، که این گونهها دارای بخش درخشان در شکم خود هستند.
یکی از ویژگیهای منحصر به فرد این شبتاب، شاخکهای آن است که پوشیده از برآمدگیهای مو مانند (setae) است و روی بخشهای مختلف شاخک آن فرورفتگیهای بیضوی عمیقی دیده میشود. این فرورفتگیها که مشابه آنها در برخی حشرات دیگر دیده شده است، احتمالاً در تشخیص فرومونهای جنسی نقش دارند و به این حشره کمک میکنند تا در محیط بهتر جنس مخالف را شناسایی کند.
همچنین، بخش درخشان این شبتاب شامل دو بخش در انتهای شکم آن است که از نظر ساختاری با دیگر گونههای مزوزوئیک تفاوت دارد. انتظار میرود تحقیقات بیشتر در آینده بتواند جزئیات بیشتری در مورد نحوه و زمان تکامل بیولومینسانس در این حشرات را روشن کند.