در یک روز بارانی اکتبر، در کتابخانه کودکان در شهر زیبای لویو در غرب اوکراین، جمعیتی مشتاق گرد آمدند تا سخنان دو نویسنده مشترک را که درباره رمان فانتزی خود صحبت می‌کردند، بشنوند. این کتاب با عنوان «فرزندان زمان آتش»، داستانی برای نوجوانان است که در روزهای نخستین و دشوار جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲ جریان دارد. داستان درباره دختری ۱۳ ساله به نام کاتیا است که در حال تخلیه از شهر کی‌یف است و ناگهان از دیوار ایستگاه قطار عبور می‌کند و خود را در دنیای زیرزمینی پایتخت می‌یابد که ماجراجویی او از همان‌جا آغاز می‌شود.
جنگ ادامه‌دار در اوکراین، موضوعات سنگینی مانند مرگ، اختلالات پس از سانحه (PTSD) و دوری والدینی که در جنگ شرکت کرده‌اند را به کودکان و نوجوانان آورده است. از زمان جنگ، قفسه‌های کتابفروشیهای محلی پر از کتاب‌های نویسندگان اوکراینی شده است. بسیاری از این کتاب‌ها برای کمک به کودکان و والدینشان طراحی شده‌اند تا به آن‌ها کمک کنند شرایط فوق‌العاده‌ای که با آن مواجه هستند را بهتر درک کنند.
نوشتن کتاب: پیروزی‌ای در برابر شرایط سخت
یکی از نویسندگان این کتاب، «میا مارچنکو» می‌گوید: «این کتاب بیشتر درباره جنگ نیست، بلکه درباره پیروزی‌های کوچکی است که هر روز به دست می‌آیند و درباره بازپس‌گیری کنترل زندگی‌تان است.» او و همکارش «کاترینا پکور» در سال ۲۰۲۲، در شرایط بسیار سختی این کتاب را نوشتند. آن‌ها در کافه‌ای در همان ایستگاه قطار که داستان در آن آغاز می‌شود، به نوشتن ادامه دادند، حتی زمانی که موشک‌ها بالای سرشان پرواز می‌کردند. این تجربه واقعی و دشوار، خود بخشی از داستان کتاب است.
مارچنکو افزود که آن‌ها ابتدا نگران بودند که موضوعات کتاب بیش از حد حساس و دردناک باشند، اما خوانندگان به آن‌ها گفته‌اند که این رمان برایشان التیام‌بخش بوده است. پس از اتمام صحبت‌های نویسندگان، جمعیت برای امضا گرفتن از آن‌ها گرد هم آمدند. یکی از آن‌ها «اسوتلانا یورهِل» بود که با پسر ۸ ساله‌اش از شهر دنیپرو سفر کرده بود تا در این رویداد و دیگر برنامه‌های جشنواره کتاب لویو شرکت کند. یورهِل گفت: «من می‌خواهم پسرم داستان‌های اوکراینی بخواند. چون پس از اتحاد شوروی، تمام کتاب‌های من و خانواده‌ام به زبان روسی بود.»
تغییر بازار کتاب‌های اوکراینی پس از ممنوعیت واردات کتاب‌های روسی
در گذشته، کتاب‌های زبان روسی بازار کتاب اوکراین را تحت تسلط خود داشتند. اما با تصویب قانونی جدید که الزام می‌کند کتاب‌های زبان خارجی به اوکراینی ترجمه شوند و همچنین ممنوعیت واردات کتاب‌های روسی، فضایی برای نویسندگان و ناشران داخلی ایجاد شده است. البته شرایط برای ناشران اوکراینی همچنان دشوار است. به عنوان مثال، در ماه می ۲۰۲۲، چاپخانه «فاکتور دروک» در شهر خارکیف توسط حملات روسیه بمباران شد که منجر به کشته شدن هفت نفر از کارکنان و نابودی بیش از ۵۰,۰۰۰ جلد کتاب شد.
کتاب‌های کودکان و نوجوانان در کتابفروشیهای اوکراینی با استقبال زیادی مواجه شده‌اند. یکی از کتاب‌های محبوب «قصه‌های قهرمانانه» نوشته «ایرینا ماتسکو» است که داستان‌های واقعی از اوکراینی‌هایی را که در جنگ کشته شده‌اند روایت می‌کند. این کتاب به دلیل اینکه والدین معمولاً نمی‌دانند چگونه با کودکانشان درباره جنگ صحبت کنند، محبوبیت زیادی دارد. این کتاب داستان‌ها را به شکل افسانه‌ای درباره افراد شجاع و قوی روایت می‌کند که به کودکان کمک می‌کند با واقعیت‌ها در قالبی ساده‌تر و امیدوارکننده‌تر آشنا شوند.
نویسندگانی که از تجربیات شخصی برای کمک به کودکان استفاده می‌کنند
یکی از نخستین کتاب‌هایی که به موضوعات جنگی پرداخت، کتاب «با قطار به خانه» نوشته «ماریانا ساوکا» بود. این کتاب بر اساس وقایع واقعی افرادی نوشته شده که در اوایل جنگ از اوکراین فرار کردند. ساوکا معتقد است که در این دوران بی‌رحمانه، بسیار مهم است که به کودکان کمک شود احساس امنیت و امید به آینده داشته باشند.
«الینا اوتزمکو» نیز از تجربیات شخصی خود به عنوان یک روانشناس برای نوشتن اولین کتابش استفاده کرد. او می‌گوید: «شما باید درباره جنگ به شکلی مناسب سن کودکان صحبت کنید، اما تا حد ممکن باید حقیقت را بگویید تا کودکان بتوانند بفهمند چه اتفاقی در حال رخ دادن است.»
اوتزمکو داستان خود را در کتابی به نام «چرا بابا خانه نیست؟» روایت کرده است. شوهر او که معلم تاریخ و سرباز بود، ماه‌ها در جبهه جنگ خدمت کرد. زمانی که او پس از ماه‌ها به خانه بازگشت، پسر دو و نیم ساله‌شان او را نشناخت. اوتزمکو تصمیم گرفت پسرش را به محل خدمت پدرش ببرد و این تجربه باعث شد تا از دید یک کودک سه ساله درباره جنگ بنویسد.
او اکنون در حال نوشتن کتاب دیگری است با عنوان «چرا بابا مرد؟» زیرا همسرش در ژوئن ۲۰۲۲ در منطقه کوپیانسک کشته شد. این کتاب که هنوز نوشته نشده، داستان چگونگی کنار آمدن با این تراژدی از دید یک کودک خواهد بود.
فرار از واقعیت جنگ با داستان‌های فانتزی
هرچند برخی از کودکان با خواندن داستان‌های مربوط به جنگ ارتباط برقرار می‌کنند، برخی دیگر ترجیح می‌دهند از این واقعیت‌ها فرار کنند. «کریستینا شابات» که مادر دو کودک است و چندین مهدکودک را اداره می‌کند، می‌گوید فرزندانش بیشتر به خواندن داستان‌های فانتزی علاقه دارند و از کتاب‌هایی مانند «هری پاتر» و «ارباب حلقه‌ها» لذت می‌برند.
ادبیات و امید در دل تاریکی
«ساچکو درمانسکی» نویسنده‌ای که بیش از ۲۰ سال است کتاب‌های کودکان می‌نویسد، می‌گوید نوشتن در این سال‌ها دشوار بوده است. او در سال ۲۰۲۲ کتاب «باشگاه نجات‌یافتگان: داستان‌های غیرپشمالو» را منتشر کرد که شامل ۱۰ داستان واقعی درباره حیوانات و مردم اوکراینی است که تحت تأثیر جنگ قرار گرفته‌اند. درمانسکی می‌گوید این کتاب غم‌انگیزترین کتاب اوست، اما در عین حال پر از امید است زیرا درباره قلب‌های نیکو و شجاع مردم است.
او که اخیراً برادر بزرگ‌تر خود را در جنگ از دست داده است، می‌گوید که خواندن و ملاقات با کودکان به او کمک کرده تا ادامه دهد. او می‌گوید: «وقتی این کودکان کوچک را در مقابل خود می‌بینید و متوجه می‌شوید که آن‌ها به شما نیاز دارند و شما کار مهمی انجام می‌دهید، این به شما نوعی قدرت می‌دهد.»
source