به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران، همه چشم انتظار باد و باران می‌نشینند تا شاید آنها بتوانند حریف حجم دود و آلاینده‌ها شوند. نتیجه همین مدیریت ابر و باد، تهران را نه به عنوان یک کلانشهر مطلوب برای زندگی که به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان در صدر اخبار نشانده است.
اما شاخص‌های آلودگی هوا چیست؟ آیا این تعطیلات مقطعی چارهای برای حل مشکل آلودگی شهرهایی است که هر روز بر تعداد و میزان شاخص‌های آلودگی‌شان افزوده می‌شود؟
منابع متحرک، مهم‌ترین آلاینده‌های تهران
تهران تقریباً از دهه ۸۰ با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کند و همان سیاست کجدار و مریز در مقوله آلودگی هوا دنبال می‌شود. در حالی که هوای سالم حق طبیعی شهروندان است و بسیاری از شهرهای بزرگ جهان که روزگاری با هوای آلوده مواجه بوده‌اند با سیاستگذاری‌های منظم و دقیق این مشکل را حل کرده‌اند.
دکتر یوسف رشیدی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و کارشناس آلودگی هوا در مورد شاخص‌های ارزیابی آلودگی هوا می‌گوید: شاخص‌ها بر مبنای یک دستورالعمل استاندارد ارزیابی می‌شود؛ در این دستورالعمل 4 آلاینده گازی و 2 آلاینده ذرات معلق زیر 10 میکرون و زیر 2.5 میکرون مورد سنجش قرار می‌گیرند، سپس آنها را در یک جدول مورد مقایسه قرار داده و شاخص‌های مرتبط با آلودگی را اعلام می‌کنند. مثلاً اگر این اعداد تا 50 باشد هوا پاک است، بین 50 تا 100 به معنی هوا قابل قبول، 100 تا 150 هوا ناسالم برای گروه‌های حساس، 150 به بالا هوا ناسالم برای همه و 200 به معنای هوای خطرناک تلقی می‌شود.
این کارشناس آلودگی هوا با اشاره به فاجعه آلودگی هوا در سال 1952 در لندن ادامه می‌دهد: در این سال آلودگی هوا باعث شد 12 هزار نفر طی چند روز فوت کنند، اما بعد از این حادثه شروع به برنامه‌ریزی کردند، برنامه‌ای که پیاده‌سازی کردند کنترل تولید آلودگی بود، در حقیقت ما هم باید تولید آلودگی را کاهش دهیم. البته این آلودگی در هر شهری متفاوت است مثلاً در تهران منابع متحرک یعنی خودروها بیشترین عامل آلودگی هستند، در یک شهر ممکن است صنایع بیشتر آلودگی را تولید کنند.
ناترازی بنزین، عامل آلودگی هوا
ناترازی بنزین در کشور دلایل متعددی دارد که کارشناسان امر مهم‌ترین دلیل آن را خودروهای فرسوده عنوان می‌کنند، خودروهایی که علاوه بر آلودگی هوا به اقتصاد کشور هم لطمه می‌زنند، زیرا احتراق نامناسب منجر به مصرف بالای سوخت در این خودروها می‌شود که این افزایش مصرف منجر به واردات بنزین هم شده است. همین ناترازی بنزین به اعتقاد رشیدی یکی از جنبه‌های آلودگی هواست: متأسفانه فرهنگی در کشورمان حاکم شده و آن استفاده از خودروی شخصی برای انجام هر کاری است، چنین چیزی اصلاً در عرف دنیا متداول نیست و در همه شهرهای بزرگ دنیا، مردم از حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند. اینجا خودروها استانداردهای کافی ندارند و همه برای هر کاری از خودرو استفاده می‌کنند و سرریز ناترازی بنزین خودش را در آلودگی هوا نشان می‌دهد.
البته مردم تقصیری ندارند چون اگر بخواهند با وسایل حمل‌ونقل عمومی از نقطه‌ای به نقطه دیگر بروند باید مدت طولانی‌تری در راه باشند، بنابراین ترجیح می‌دهند با خودروی خودشان تردد کنند که راحت‌تر، سریع‌تر و ایمن‌تر می‌رسند. این کارشناس با تأکید بر نقش و وظایف دستگاه‌های متولی می‌گوید: باید به صورت جهشی حمل‌ونقل عمومی در کشور گسترش پیدا کند، به‌طوری‌که با ترافیک شهری هم تداخل نداشته باشد یعنی اتوبوس در ترافیک نباشد که مسیر یک‌ساعته را چهار ساعت طی کند. همانند الگویی که کشورهای دیگر دارند مترو باید گسترش پیدا کند. اگر چارهای نیندیشیم هیچ فایده‌ای ندارد حتی اگر بنزین و خودرو از خارج وارد کنیم هیچ تفاوتی ندارد چون به هر حال خودروها تردد می‌کنند و آلودگی ناشی از اگزوز و سایش لنت و لاستیک باعث ذرات معلق می‌شود. بنابراین تنها علاج توسعه حمل‌ونقل عمومی است که متأسفانه من در اولویت سیاستگذاری‌ها نمی‌بینم یا کمرنگ است.
رشیدی با بیان اینکه باید بتوانیم بحث حمل‌ونقل عمومی و کاهش حجم سفر را مدیریت کنیم، می‌گوید: در هیچ جای دنیا مردم برای رفتن به سر کار خودرو روشن نمی‌کنند، یعنی برای روشن کردن خودرو فکر می‌کنند و استفاده از وسیله شخصی به نسبت حمل‌ونقل عمومی لوکس‌تر و گران‌تر است، اما اینجا هر روز هزاران خودرو استارت می‌زنند و در نهایت به اینجایی که امروز هستیم، می‌رسیم.
لزوم تهیه برنامه‌ای مدون،برای آلودگی هوا
بر اساس قانون هوای پاک وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی و شهرداری‌ها وظایفی از جمله بهبود کیفیت سوخت، کنترل کیفیت خودروها، پایش منابع ساکن، مدیریت حمل‌ونقل، پایش و کنترل مستمر آلودگی هوا و حتی آموزش و اطلاع‌رسانی را بر عهده دارند و هر کدام در قبال کوتاهی از وظایف خود باید پاسخگو باشند. بجز تعطیلی و راهکارهای موقتی و مقطعی هیچ برنامه شفافی به چشم نمی‌خورد و هنوز بسیاری از مردم نمی‌دانند در مواقع بحرانی آلودگی هوا باید چه کار کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه متأسفانه تنها راهکار فقط تعطیلی است، ادامه می‌دهد: حدوداً از سال 77 که کمیته اضطرار آلودگی هوا تشکیل شده، تنها مسکن موقتی که در آلودگی‌ها تجویز شده تعطیلی بوده است، درحالی‌که با این سطح دانش و تکنولوژی در کشور می‌توانیم راهکارها و برنامه‌های مدون و تأثیرگذاری در این حوزه داشته باشیم، اما همیشه در نهایت به تعطیلی می‌رسند.
وی تأکید می‌کند: با نگاهی عدالت‌محور می‌توانیم حمل‌ونقل عمومی را توسعه دهیم و یارانه سوخت به افرادی که از حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند تعلق بگیرد با این کار هم فرهنگ‌سازی کرده‌ایم و هم از حجم خودروها در سفرهای شهری کم کرده‌ایم. این کارشناس آلودگی هوا با اشاره به آلودگی صنایع ادامه می‌دهد: نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و مکان‌هایی که از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند باید سیستم‌های کنترلی داشته باشند، یعنی هم برای فیلترهای جاذب ذرات هم برای احیای اکسیدهای ازت باید فیلترهای مناسب داشته باشند تا آلودگی کمتر شده و شرایط مناسبی برای سال‌های بعد داشته باشیم.