قهوه، نوشیدنی محبوبی که بوی آن صبح‌ها ما را از بعد از خواب معمولا ناکافی، هشیار می‌کند و در روزهای پرمشغله یار همیشگی ماست، گاهی به نظر می‌رسد نیرویی جادویی دارد. از جلسات کاری گرفته تا شب‌های امتحان، این نوشیدنی محرک همیشه حاضر است تا ذهن خسته را سرزنده و هوشیار نگه دارد. اما در پس این فنجان آرامش‌بخش، چه رازی نهفته است که بدن را بیدار و آماده می‌کند؟

پاسخ در ماده‌ای به نام کافئین (Caffeine) نهفته است—ترکیبی که به‌عنوان یک محرک قدرتمند شناخته می‌شود و به مغز اجازه می‌دهد تأثیر آدنوزین (Adenosine)، ماده‌ای که باعث احساس خواب‌آلودگی می‌شود، را مسدود کند. به زبان ساده، کافئین مغز را گول می‌زند که خسته نیست و هنوز انرژی دارد.

اما نکته جالب اینجاست: پژوهشی جدید نشان داده که ترکیب این ماده با شکر، می‌تواند ساعت زیستی بدن را دستکاری کند و اثر آن را حتی قدرتمندتر کند. آیا این به معنای انرژی بیشتر است؟ یا خطر اختلال در خواب؟

تصور کنید ساعت ۳ بعدازظهر است، شما خسته‌اید اما کارهای زیادی باقی مانده‌اند. یک فنجان قهوه با شکر می‌نوشید و ناگهان انرژی‌تان افزایش می‌یابد. حالا این سوال پیش می‌آید: آیا این افزایش انرژی تنها یک حس موقت است یا واقعاً ساعت بدن شما دستخوش تغییر شده است؟

شکر در قهوه؛ دوست یا دشمن؟

بر اساس پژوهش جدیدی که در دانشگاه هیروشیما انجام شده است، ترکیب کافئین و شکر نه‌تنها می‌تواند تأثیر قهوه را تقویت کند، بلکه ممکن است ساعت زیستی بدن را به‌طور چشمگیری تغییر دهد.

این تحقیق به‌طور تصادفی آغاز شد، زمانی که دانشمندان در حال مطالعه رفتار موش‌ها هنگام مصرف آب کافئین‌دار شیرین شده بودند. آن‌ها متوجه تغییرات عجیبی در الگوهای رفتاری شدند که باعث شد بررسی دقیق‌تری روی اثر شکر انجام دهند.

آزمایش روی موش‌ها: ترکیب کافئین و شکر چگونه عمل کرد؟

در این مطالعه، موش‌ها آب حاوی ۰.۱ درصد کافئین همراه با ۱ درصد ساکاروز (Sucrose) یا ۰.۱ درصد ساخارین (Saccharine) دریافت کردند. میزان کافئین مصرفی موش‌ها معادل نیمی از کافئین موجود در یک فنجان اسپرسو برای انسان بود و مقدار شکر، یک‌دهم محتوای شکر در یک نوشیدنی انرژی‌زا بود.

افزایش زمان آزاد چرخه زیستی: تغییرات شگفت‌انگیز ساعت بدن

پژوهشگران دریافتند که موش‌هایی که این ترکیب را مصرف کردند، زمان آزاد چرخه زیستی آن‌ها از ۲۶ ساعت به ۳۰ ساعت افزایش پیدا کرد. این زمان آزاد، یعنی طول ساعت زیستی بدن آنها یا ریتم شبانه‌روزی (Circadian Rhythm) که بعد از گذشت این زمان، ساعت زیستی و بدن به اصطلاح ری‌ست یا تنظیم مجدد  می‌شود.

جالب‌تر اینکه برخی از موش‌ها به‌طور کامل از شب‌زی (Nocturnal) به روز‌زی (Diurnal) تغییر ماهیت دادند. یعنی دیگر به جای فعالیت شبانه، روزها فعال بودند و ساعات فعالیت‌‌شان هم بیشتر بود.

ارتباط با سیستم پاداش مغز؛ نقش دوپامین

پژوهشگران معتقدند که این اثر، ناشی از مصرف بیشتر کافئین نبوده است، زیرا مقدار مصرف تفاوتی نداشت. به نظر می‌رسد که ترکیب شکر و کافئین بر سیستم پاداش مغز تأثیر می‌گذارد و باعث ترشح دوپامین (Dopamine)، هورمون احساس لذت، می‌شود.

دوپامین به‌عنوان یک ناقل عصبی، علاوه بر ایجاد حس خوشایند، می‌تواند چرخه خواب و بیداری را مختل کند. همین موضوع ممکن است عامل افزایش انرژی و اختلال در ساعت زیستی بدن باشد.

آیا این یافته‌ها برای انسان هم صدق می‌کند؟

این تحقیق هنوز به‌طور کامل روی انسان‌ها آزمایش نشده است. بااین‌حال، پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که اضافه کردن شکر به قهوه، به‌خصوص در ساعات صبح، ممکن است ارزش امتحان کردن داشته باشد—البته به شرطی که فرد دچار اختلالات خواب نباشد.

نکات علمی برای بهبود اثر قهوه بر بدن

۱. مصرف قهوه بعد از صبحانه:
نوشیدن قهوه بلافاصله بعد از بیدار شدن ممکن است واکنش بدن به گلوکز را مختل کند. بهتر است ابتدا صبحانه بخورید و سپس قهوه بنوشید.

۲. افزودن شیر به قهوه:
اضافه کردن شیر به قهوه می‌تواند خاصیت ضدالتهابی آن را تقویت کند. پروتئین‌های شیر با ترکیبات آنتی‌اکسیدانی قهوه واکنش می‌دهند و فواید بیشتری ایجاد می‌کنند.

۳. نوشیدن قهوه قبل از ورزش:
تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف قهوه حدود ۳۰ دقیقه قبل از ورزش‌های هوازی می‌تواند چربی‌سوزی را افزایش داده و عملکرد بدنی را بهبود ببخشد.

۴. پرهیز از قهوه در ساعات پایانی روز:
برای افرادی که دچار بی‌خوابی هستند، توصیه می‌شود از مصرف قهوه به‌ویژه همراه با شکر در ساعات پایانی روز خودداری کنند، زیرا ممکن است باعث اختلال در ریتم شبانه‌روزی شود.

قهوه و شکر؛ ترکیبی معجزه‌آسا یا خطرناک؟

پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که ترکیب شکر با قهوه می‌تواند تأثیری فراتر از انتظار بر ساعت زیستی بدن داشته باشد. این یافته‌ها ممکن است برای کسانی که به دنبال افزایش انرژی و تمرکز هستند، خبر خوبی باشد، اما در عین حال برای افرادی که با مشکلات خواب مواجه‌اند، هشداری جدی محسوب می‌شود.

مانند هر ماده دیگری، مصرف قهوه و شکر نیز نیازمند تعادل است. چه برای بیدار ماندن در ساعات طولانی شبانه و چه برای شروع پرانرژی یک روز کاری، انتخاب آگاهانه می‌تواند بهره‌وری شما را افزایش داده و از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند.

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​