شاید کمتر زائری بداند که در گوشه‌گوشه حرم مطهر امام رضا (ع)، چه جاذبه‌هایی نهفته است؛ اما قطعا نام مسجد گوهرشاد را شنیده است. اگر شما هم راهی حرم رضوی هستید، مطلب زیر را بخوانید تا بدانید در تماشای مسجد گوهرشاد، از چه بخش‌هایی دیدن خواهید کرد.
تاریخچه مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد بزرگ‌ترین شاهکار معماری تیموریان است که در ضلع جنوبی حرم مطهر امام رضا، در مشهد قرار دارد. این بنای باشکوه با ۸ ورودی بزرگ و کوچک، به حرم رضوی متصل می‌شود. این مسجد یادگار گوهرشادبیگم، همسر شاهرخ تیموری و دختر امیر غیاث‌الدین تیموری، است که در سال ۸۱۸ به دستور همین بانوی پاکدامن ساخته شد.
جالب است بدانید که گوهرشاد بیگم بانویی اشرافی بود که نفوذ بالایی در دستگاه حکومت داشت و خدمات ویژه‌ای در اختیار مردم قرار می‌داد. شاید همین حسن‌نیت گوهرشاد هم بود که سبب شد نام او را سردر ورودی دو ایوان دارالسیاده و مقصوره، با خطی خوش روی کاشی معرق‌کاری‌شده و زیبایی حک کنند. پس در سفر با بلیط هواپیما مشهد حتما به این دو سردر دقت کنید.
داخل مسجد گوهرشاد چه بخش‌هایی دارد؟
بعد از شنیدن داستان مسجد گوهرشاد حالا نوبت آن است که در جزئیات معماری این بنای باشکوه کاوش کنیم و با بخش‌های مختلف آن آشنا شویم. پس ادامه مطلب را همراه ما باشید.
- صحن مسجد
یکی از باصفاترین بخش‌های گوهرشاد صحن آن است. صحن گوهرشاد دیوارهایی از سنگ تیره اصفهان و کفی از جنس سنگ خلج دارد. درست وسط صحن حوضی هشت‌ضلعی به شکل هندی رویت می‌شود که دورتادور آن را ۴ آبخوری سنگی، چند آبنما و فواره‌های زیبا احاطه کرده‌اند. از آنجایی که کاشی‌های معرق و غیرمعرق عنصر ثابت تزئینات گوهرشاد هستند، ردپایی از آن‌ها را می‌توان در بخش‌هایی از صحن گوهرشاد مشاهده کرد.
- گنبد و گلدسته
گنبد و گلدسته گوهرشاد دقیقا همان جایی است که نگاه رهگذران را به خود جلب و آن‌ها را برای ورود به این مسجد ترغیب می‌کند. گنبد این مسجد از آجرهای لعابی رنگ ساخته شده و دو مناره آن پوششی طلایی دارد. ارتفاع گنبد ۴۱ متر و ارتفاع مناره‌ها حدود ۴۳ متر است.
- ایوان های چهارگانه
گوهرشاد از ۴ ایوان مربعی‌شکل ساخته شده که بزرگ‌ترین آن‌ها با نام ایوان مقصوره شناخته می‌شود. محراب این ایوان مزین به کتیبه‌ها و کاشی‌کاری‌های معرق با خطوطی از آیه‌الکرسی است و منبر آن که با نام منبر امام زمان شناخته می‌شود، جنسی از چوب گلابی و گردو و شمایلی از منبرهای قدیمی بیت‌المقدس دارد. گنبد فیروزه‌ای گوهرشاد نیز روی همین ایوان بزرگ مرمری ساخته شده است.
در مقابل ایوان مقصوره، ایوان ساده قرار دارد که محل عبادت آقایان است. کتیبه معرق مزین‌شده به خط خوش شاه‌عباس صفوی در پیشانی ایوان، کتیبه‌های مزین به سوره‌های قرآنی در قسمت کفشداری‌ها و در و دیوار تزئین‌شده با کاشی‌های معرق و غیرمعرق، صفا و معنویت این ایوان را کامل می‌کنند.
ایوان شرقی و ایوان غربی هم دو ایوان دیگر این مسجد هستند که در دو ضلع شرقی و غربی آن قرار دارند. ایوان شرقی (یا ایوان حاج حسن)، به رواق امام خمینی راه پیدا می‌کند. ایوان غربی هم با در سنگی بزرگی در وسط، به بست شیخ بهاءالدین عاملی متصل می‌شود. این ایوان سابقا به بازار بزرگ متصل بوده است.
- شبستان های مسجد
شبستان، فضای دلباز مسقفی است که فضای خالی میان ایوان‌ها را پر می‌کند و علاوه بر برپایی نماز، محل برگزاری مراسم و مناسبت‌های فرهنگی هم هست. در سفر با پرواز تهران مشهد و هنگام زیارت حرم رضوی، از ۷ شبستان مسجد گوهرشاد به شرح زیر هم دیدن کنید:
- شبستان گرم: از زیباترین شبستان‌های گوهرشاد با طرح‌ها و نقوش زیبای اسلیمی که در ضلع شرقی این بنا و در جوار ایوان شرقی آن قرار دارد.
- شبستان تبریزی: این شبستان در فاصله میان ایوان مقصوره و رواق امام خمینی قرار گرفته و وسعت زیاد آن سبب شده تا با نام ایوان بزرگ شناخته شود.
- شبستان نهاوندی: برپایی نماز جماعت به امامت حاج شیخ علی‌اکبر نهاوندی راز نامگذاری این شبستان است. این شبستان در ضلع جنوبی قرار دارد.
- شبستان سبزواری: در ضلع شرقی مسجد گوهرشاد شبستانی دیگر به چشم می‌خورد که به آن سبزواری می‌گویند. این شبستان از شبستان‌های دیگر مسجد کوچک‌تر است.
- شبستان نجف‌آبادی: در کنار ضلع غربی مسجد شبستان نجف‌آبادی جا خوش کرده که برای رسیدن به آن باید مسیر راهرو متصل به کفشداری و صحن را طی کنید.
- شبستان علوی: یا شبستان آفتاب که در زاویه شمالی گوهرشاد، در فاصله میان راهرو شمالی و رواق دارالسیاده قرار دارد.
- شبستان میلانی: آخرین شبستان مسجد که در فاصله میان ایوان غربی و راهرو متصل به بست شیخ بهاءالدین واقع شده است.
- منبر مسجد گوهرشاد
از عجایب این منبر قدیمی فقدان میخ و آهن در ساخت آن است. برخی سال ساخت آن را به اواخر قرن نهم و گروهی دیگر به دوره فتحعلی‌شاه قاجار نسبت می‌دهند. یکی از ویژگی‌های موردتوجه این منبر وجود دو درب ورودی است که مطابق با نمادهای سنتی قدیم فقط شخصی پاک، طاهر و معصوم می‌تواند از آن عبور کرده و روی منبر بنشیند.
- مسجد پیرزن
داستان مسجد پیرزن از روایت‌های غیرمکتوبی است که درباره ساخت گوهرشاد بازگو می‌شود. این مسجد در واقع خانه پیرزنی بوده که حاضر نشد آن را برای ساخت بنا به گوهرشاد بیگم بفروشد. اما بعد از سال‌ها که شکوه و جلال گوهرشاد را دید، تصمیم گرفت خانه خود را به عنوان محلی برای عبادت مردم وقف کند. مسجد پیرزن، تا سال‌ها عبادتگاهی بدون سقف در محوطه گوهرشاد بود که مردم روی حصیر مراسم نمازجماعت را برپا می‌کردند. بعدها این مسجد تخریب شد و جای آن را وضوخانه پیرزن گرفت.
- ستون ساعت خورشیدی
ستون ساعت خورشیدی هم از دیگر بخش‌های گوهرشاد بود که در مرکز مسجد پیرزن قرار داشت. این ستون ۲ متری با بهره‌مندی از شاخص نصف‌النهار، اوقات شرعی را به زائران یادآوری می‌کرد.
- کتیبه تاریخی مسجد
از کتیبه‌های گوهرشاد زیاد برایتان گفتیم؛ اما مهم‌ترین و معروف‌ترین کتیبه موجود در این بنا به بایسنقرمیرزا، پسر گوهرشاد تعلق دارد که با خط ثلث، زینت‌آرایی و بر پیشانی ایوان بزرگ این بنا نصب شده است.
نشانی مسجد گوهرشاد در حرم
مسجد عظیم گوهرشاد در ضلع جنوبی حرم مطهر امام رضا قرار دارد. امکان دسترسی به این مسجد باشکوه برای زائران از ۴ بخش مختلف حرم یعنی رواق امام خمینی، بست شیخ بهایی، رواق دارالسیاده و صحن قدس وجود دارد. از بهترین و نزدیک‌ترین خیابان‌های اطراف حرم هم که دسترسی شما به این بنا را آسان می‌کند، می‌توان به خیابان امام رضا و زیرگذر حرم اشاره کرد.
اگر برای بازدید از این جاذبه تاریخی از مترو مشهد استفاده می‌کنید، می‌توانید در ایستگاه میدان شهدا در خط ۲، ایستگاه باب‌الجواد در خط ۳ یا ایستگاه طبرسی در خط ۴ مترو، پیاده شده و فاصله کوتاه تا حرم را پیاده‌روی کنید.
رزرو آنلاین بلیط هواپیما با کمترین قیمت
آیا قصد سفر هوایی را دارید؟ آیا به دنبال ارزانترین پرواز به مقصد موردنظرتان هستید؟ سامانه فروش آنلاین پروازهای چارتری تریپ در خدمت شماست. شما گردشگران و زائران عزیز رضوی می‌توانید با رزرو بلیط هواپیما ارزان از تریپ، علاوه‌بر برخورداری از کمترین قیمت، از خدمات استرداد و کنسلی بلیط نیز برخوردار شوید. آژانس مسافرتی تریپ با سال‌ها تجربه در زمینه برگزاری تور، رزرو هتل و فروش پروازهای داخلی و خارجی، هم‌مسیر شما برای تجربه‌سازی در مسیرهای نو است. برای مشاهده تاریخ و قیمت و رزرو آنلاین بلیط، به WWW.TRIP.IR سر بزنید.