بسیاری از ما، زمان زیادی را در جاده‌ها می‌گذرانیم، توانایی حفظ تمرکز و کنترل خودرو به‌خصوص در مسیرهای یکنواخت و طولانی، چالشی جدی است. نتایج یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که داروی متیل‌فنیدیت (Methylphenidate) که به‌طور گسترده برای درمان اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) استفاده می‌شود، می‌تواند به برخی افراد کمک کند تا هنگام رانندگی بهتر تمرکز کنند و عملکرد بهتری داشته باشند.

این یافته‌ها، پرسش‌های مهمی را درباره اثر این دارو بر افرادی که تشخیص ADHD ندارند اما به دلایل مختلف آن را مصرف می‌کنند، مطرح می‌کند. پژوهشگران دانشگاه سوینبرن استرالیا تصمیم گرفتند این موضوع را به‌طور دقیق بررسی کنند.

پیشینه پژوهش: چرا عملکرد رانندگی افراد مبتلا به ADHD متفاوت است؟

افراد مبتلا به ADHD اغلب در حفظ تمرکز و سازمان‌دهی فعالیت‌های خود مشکل دارند. این چالش‌ها می‌تواند به رانندگی نامنظم، انحراف از مسیر، ترمزهای ناگهانی و دریافت جریمه‌های رانندگی منجر شود.

مطالعات قبلی نشان داده است که مصرف داروی متیل‌فنیدیت در افراد مبتلا به ADHD می‌تواند عملکرد رانندگی آن‌ها را بهبود بخشد. در واقع، این دارو برای این افراد مانند عینکی است که به آن‌ها کمک می‌کند جاده را واضح‌تر ببینند و بهتر کنترل کنند.

اما چه اتفاقی می‌افتد اگر این دارو را افرادی که تشخیص ADHD ندارند، مصرف کنند؟ آیا می‌تواند به تمرکز بیشتر آن‌ها در جاده کمک کند یا عوارض جانبی خطرناکی ایجاد خواهد کرد؟

هدف پژوهش: تأثیر متیل‌فنیدیت بر رانندگان سالم

دانشمندان با بررسی تأثیر این دارو بر افرادی که تشخیص ADHD ندارند، به دنبال یافتن پاسخ این پرسش بودند. امروزه میلیون‌ها بزرگسال در سراسر جهان، به‌ویژه در ایالات متحده، این دارو را بدون نسخه مصرف می‌کنند.

بسیاری از این افراد از داروهای محرک (Stimulants) مانند متیل‌فنیدیت برای افزایش تمرکز و کاهش خستگی در حین کار یا رانندگی‌های طولانی استفاده می‌کنند. با این حال، اثرات واقعی و پیامدهای احتمالی این مصرف خودسرانه هنوز به‌طور کامل بررسی نشده است.

روش پژوهش: آزمایش رانندگی در شرایط کنترل‌شده

برای بررسی دقیق این موضوع، پژوهشگران 25 فرد سالم و بدون سابقه ADHD را انتخاب کردند. این افراد از نظر جسمی و ذهنی در وضعیت سالمی قرار داشتند.

شرکت‌کنندگان به دو گروه تقسیم شدند. به گروه اول 10 میلی‌گرم متیل‌فنیدیت داده شد و گروه دوم دارونما (Placebo) دریافت کردند. داروها 85 دقیقه قبل از آزمایش مصرف شدند تا زمان کافی برای تأثیرگذاری داشته باشند.

سپس، افراد وارد یک شبیه‌ساز رانندگی پیشرفته شدند. این شبیه‌ساز یک بزرگراه 105 کیلومتری با دو مسیر رفت و برگشت و علائم استاندارد جاده‌ای را شبیه‌سازی می‌کرد.

شرح آزمایش: مسیر یکنواخت و نظارت دقیق بر رفتار رانندگی

شرکت‌کنندگان به مدت 40 دقیقه باید با سرعت ثابت 100 کیلومتر در ساعت رانندگی می‌کردند. آن‌ها باید در مسیر چپ رانده و تنها در مواقع ضروری از وسایل نقلیه دیگر سبقت می‌گرفتند.

برای ثبت دقیق عملکرد رانندگان، دوربینی بر روی داشبورد خودرو نصب شد تا حرکات چشم آن‌ها را زیر نظر بگیرد. همچنین، سیستم‌های کامپیوتری انحراف از مسیر، سرعت و میزان پایداری کنترل وسیله نقلیه را به‌طور مداوم ثبت کردند.

پژوهشگران با استفاده از الگوریتم‌های ریاضی، میزان تمرکز چشمی، ساختار رفتارهای بصری و پراکندگی نگاه رانندگان را تحلیل کردند.

نتایج پژوهش: تأثیر مثبت دارو بر کنترل و ثبات رانندگی

نتایج این آزمایش نشان داد که افرادی که متیل‌فنیدیت مصرف کرده بودند، عملکرد بهتری در کنترل خودرو داشتند.

این افراد توانستند سرعت خود را ثابت نگه دارند و کمتر از مسیر منحرف شوند. جالب است که این بهبود عملکرد به‌ویژه در نیمه دوم رانندگی، زمانی که خستگی معمولاً بیشتر می‌شود، مشهود بود.

هرچند میزان تمرکز چشمی آن‌ها کاهش یافت، این کاهش تأثیری منفی بر عملکرد کلی نداشت. برخلاف نگرانی‌های پیشین درباره ایجاد دید تونلی (Tunnel Vision) در اثر مصرف داروهای محرک، این مطالعه چنین اثری را نشان نداد.

محدودیت‌ها و هشدارها: اثرات دوزهای بالاتر و مصرف طولانی‌مدت

پژوهشگران یادآوری کردند که این تحقیق تنها بر روی دوزهای پایین و مصرف کوتاه‌مدت دارو انجام شده است. بنابراین، نمی‌توان نتایج آن را به شرایطی که افراد دارو را با دوزهای بالاتر یا برای مدت طولانی‌تری مصرف می‌کنند، تعمیم داد.

مطالعات قبلی هشدار داده‌اند که دوزهای بالاتر ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی مانند کاهش دید جانبی شود. این مسئله به‌خصوص هنگام رانندگی در شرایط غیرمنتظره، مانند عبور عابران پیاده یا ورود ناگهانی خودروهای دیگر، می‌تواند خطرآفرین باشد.

ضرورت پژوهش‌های بیشتر و مصرف مسئولانه داروها

این پژوهش به‌روشنی نشان داد که متیل‌فنیدیت می‌تواند تمرکز و عملکرد رانندگی را در شرایط خاص بهبود ببخشد. اما همچنان پرسش‌های زیادی درباره اثرات بلندمدت، دوزهای بالاتر و مصرف غیرمجاز این دارو وجود دارد.

دانشمندان تأکید می‌کنند که تحقیقات بیشتری برای بررسی دقیق‌تر این موضوع ضروری است. همچنین، مصرف هر دارویی باید با مشورت پزشک و بر اساس نیاز واقعی فرد انجام شود.

نکته پایانی: ایمنی رانندگی به مهارت و تعهد وابسته است

در نهایت، هر دارویی، عوارض خاص خود را دارد و نباید بدون مشورت با پزشک مصرف شود. مهارت رانندگی، آشنایی با قوانین جاده‌ای و تعهد به رعایت آن‌ها مهم‌ترین عوامل حفظ ایمنی هستند. استفاده از داروها نباید جایگزین این عوامل شود.

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​