تحقیقات و پژوهش‌های اقلیمی در سال‌های اخیر به‌طور مداوم از نزدیک شدن جهان به آستانه‌های خطرناک گرمایش زمین خبر می‌دادند. اما سال 2024 به نقطه عطفی تبدیل شد که دیگر جای تردید باقی نگذاشت: گرمای زمین از مرز ۱.۵ درجه سانتی‌گراد بالاتر از سطح پیش‌صنعتی عبور کرد. گذر از این حد، به‌طور گسترده به‌عنوان حد بحرانی شناخته می‌شود که فراتر رفتن از آن، بحران‌های اقلیمی شدید و تغییرات غیرقابل برگشتی در سامانه‌های طبیعی و انسانی را به دنبال خواهد داشت.

این افزایش دما نتیجه‌ای است از دهه‌ها فعالیت‌های انسانی مانند سوزاندن سوخت‌های فسیلی، جنگل‌زدایی و انتشار گازهای گلخانه‌ای. پژوهش‌های علمی نشان می‌دهند که اگر اقدامات قاطعی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام نشود، آینده‌ای مملو از موج‌های گرمایی مرگبار، سیلاب‌های بی‌سابقه، و نابودی زیستگاه‌های طبیعی پیش روی ما خواهد بود.

عبور از آستانه ۱.۵ درجه سانتی‌گراد: یک لحظه تاریخی

طبق جدیدترین داده‌های منتشرشده، میانگین دمای جهانی در سال 2024 به ۱۵.۱ درجه سانتی‌گراد رسید؛ این عدد ۱.۶ درجه سانتی‌گراد بیشتر از دوران پیش‌صنعتی است. این افزایش دما برای نخستین‌بار مرز توافق‌نامه پاریس را شکست و هشدار جدی برای دولت‌ها، نهادهای بین‌المللی، و جوامع علمی بود. این توافق‌نامه که در سال ۲۰۱۵ به تصویب رسید، هدف داشت تا دمای زمین را زیر ۲ درجه سانتی‌گراد و ترجیحاً زیر ۱.۵ درجه سانتی‌گراد نگه دارد.

افزایش دما در سال 2024 تنها یک آمار نیست؛ بلکه پشت هر عدد داستان‌های تلخی از نابودی زیستگاه‌ها، کمبود منابع آبی، و شرایط غیرقابل تحمل برای میلیون‌ها نفر وجود دارد. این تغییرات تنها به فجایع طبیعی محدود نمی‌شوند؛ بلکه اثرات آن در اقتصاد جهانی، کشاورزی، و امنیت غذایی نیز مشهود است.

رکوردهای اقلیمی در سال 2024

سال 2024 رکوردهای متعددی را شکست که همگی نشان‌دهنده تشدید بحران اقلیمی هستند:

• میانگین دمای سطح دریا به ۲۰.۸۷ درجه سانتی‌گراد رسید که بالاترین حد ثبت‌شده تاکنون است.
• میزان بخار آب در جو زمین ۵ درصد بالاتر از میانگین دوره ۱۹۹۱-۲۰۲۰ بود.
• غلظت دی‌اکسید کربن به ۴۲۲ ppm و غلظت متان به ۱۸۹۷ ppb افزایش یافت.
• حدود ۴۴ درصد از سطح زمین تحت فشار گرمایی شدید قرار گرفت که بالاترین میزان ثبت‌شده تاکنون است.
• هر یک از سال‌های دهه گذشته در فهرست گرم‌ترین سال‌های تاریخ قرار دارند.

آینده‌ای نامشخص: تصمیم‌های حیاتی پیش روی جهان

دانشمندان معتقدند که تغییر مسیر همچنان ممکن است، اما این امر نیازمند اقداماتی بی‌سابقه است. انرژی‌های تجدیدپذیر، کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، و بازسازی زیستگاه‌های طبیعی از جمله راهکارهایی هستند که باید فوراً در اولویت قرار گیرند. سامانترا برجس (Samantha Burgess)، یکی از محققان برجسته اقلیمی، هشدار داده است که هر تأخیر در این اقدامات می‌تواند به عواقبی فاجعه‌بار منجر شود.

تأثیر گرمایش زمین بر چرخه‌های طبیعی و زیستگاه‌ها

گرمایش زمین تنها یک مشکل انسانی نیست؛ بلکه تأثیرات عمیقی بر چرخه‌های طبیعی سیاره و زیستگاه‌های حیوانات و گیاهان نیز دارد. افزایش دمای جهانی باعث تغییر در الگوهای آب‌وهوایی شده است که بر بارش باران، جریان‌های اقیانوسی و فصل‌های طبیعی اثرگذار است. برای مثال، ذوب یخ‌های قطبی سرعت بیشتری گرفته و سطح دریاها به‌طور قابل توجهی بالا آمده است. این موضوع نه‌تنها زیستگاه‌های حیوانات دریایی را تهدید می‌کند، بلکه شهرهای ساحلی جهان را نیز در معرض خطر سیلاب‌های ویرانگر قرار می‌دهد. جنگل‌های استوایی که نقش حیاتی در جذب دی‌اکسید کربن دارند، به دلیل خشکسالی و آتش‌سوزی‌های گسترده به‌سرعت از بین می‌روند. اگر این چرخه‌ها مختل شوند، زنجیره‌های غذایی جهانی نیز دچار اختلال خواهند شد.

اثرات اجتماعی و اقتصادی گرمایش زمین

گرمایش زمین به‌طور مستقیم بر زندگی میلیون‌ها نفر اثر گذاشته و بحران‌های اجتماعی و اقتصادی را تشدید کرده است. کشاورزی که برای بسیاری از کشورها منبع اصلی درآمد و غذاست، به دلیل خشکسالی‌های مکرر و تغییر در فصل‌ها به شدت آسیب دیده است. این امر منجر به افزایش قیمت مواد غذایی، کمبود منابع آبی و گسترش ناامنی غذایی شده است. از سوی دیگر، سیلاب‌ها و طوفان‌های شدید باعث تخریب زیرساخت‌ها، خانه‌ها و معیشت افراد شده‌اند. در کشورهایی که اقتصاد آنها به منابع طبیعی وابسته است، این تغییرات به کاهش تولید ناخالص داخلی و افزایش فقر دامن زده است. اگر اقدامات فوری انجام نشود، نابرابری‌های اجتماعی بیشتر خواهد شد و جوامع فقیر بیشترین ضربه را متحمل خواهند شد.

ضرورت تغییرات سیاستی و اقدامات جمعی

برای مقابله با بحران اقلیمی، تغییرات سیاستی در سطح ملی و بین‌المللی ضروری است. دولت‌ها باید تعهدات قوی‌تری در راستای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای داشته باشند و از انرژی‌های تجدیدپذیر حمایت کنند. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک و زیرساخت‌های پایدار می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش اثرات گرمایش زمین داشته باشد. علاوه بر این، نقش شهروندان و جوامع نیز بسیار مهم است. تغییر در الگوهای مصرف، کاهش ضایعات، و حمایت از کسب‌وکارهای سبز از جمله اقداماتی است که افراد می‌توانند انجام دهند. بدون یک تلاش جمعی و هماهنگ، مقابله با این بحران جهانی ممکن نخواهد بود.

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​