خواب شبانه فقط برای استراحت بدن نیست؛ مغز هم در این زمان وظایف مهمی را انجام میدهد، از جمله پاکسازی مواد زائد و سمومی که در طول روز در آن انباشته شدهاند. این فرایند توسط سیستم گلیمفاتیک (Glymphatic System) انجام میشود که در عمیقترین مرحله خواب غیر سریع چشم (Non-REM Sleep) فعال میشود. این سیستم با کمک مایع مغزی-نخاعی (Cerebrospinal Fluid) سلولهای مرده و مولکولهای اضافی را شستوشو میدهد. اما پژوهشها نشان دادهاند که برخی داروهای خواب، از جمله زولپیدم (Zolpidem)، ممکن است این فرایند حیاتی را مختل کنند.
تأثیر زولپیدم بر سیستم پاکسازی مغز
پژوهشگران دریافتهاند که زولپیدم، که بیشتر با نام تجاری امبین (Ambien) شناخته میشود، میتواند فعالیت سیستم گلیمفاتیک را کاهش دهد. این دارو نوسانات طبیعی نوروترانسمیتر نوراپینفرین (Norepinephrine) را متوقف میکند؛ نوساناتی که مانند یک پمپ طبیعی، عروق خونی مغز را باز و بسته کرده و مایع مغزی-نخاعی را به جریان میاندازد. وقتی این روند مختل شود، مغز نمیتواند مواد زائد را بهخوبی دفع کند و این ممکن است در طولانیمدت بر سلامت مغز تأثیر بگذارد.
چرا خواب طبیعی بهتر است؟
متخصصان تأکید میکنند که خواب طبیعی فرصتی برای مغز فراهم میکند تا خود را بازسازی و برای روز بعد آماده کند. اما خواب ناشی از داروهای خواب، گرچه به ظاهر شبیه به خواب طبیعی است، فاقد همان کیفیت ترمیمی است. دکتر ناتالی هوگلاند (Natalie Hauglund)، یکی از پژوهشگران این مطالعه، میگوید: «داروهای خواب شاید شما را سریعتر بخوابانند، اما تأثیرات بازسازیکننده خواب طبیعی را ندارند.»
آیا زولپیدم خطرناک است؟
برخی متخصصان، از جمله دکتر کلیفورد سیگل، معتقدند که اگر زولپیدم بهدرستی مصرف شود، فواید آن بر خواب از خطرات احتمالی بیشتر است. با این حال، پژوهشگران همچنان بر نیاز به تحقیقات بیشتر تأکید دارند، زیرا این دارو ممکن است در طولانیمدت با کاهش کیفیت خواب طبیعی، به سلامت مغز آسیب برساند.
خطرات شناختهشده مصرف زولپیدم
زولپیدم، اگرچه زمانی دارویی محبوب برای درمان بیخوابی شناخته میشد، خطرات خاص خود را دارد و در سالهای اخیر پزشکان ترجیح میدهند که دیگر آن را نسخه نکنند. از عوارض کوتاهمدت آن میتوان به خوابآلودگی روزانه، گیجی و واکنشهای کند اشاره کرد. اما در استفاده طولانیمدت یا بیشازحد، این دارو میتواند اعتیادآور باشد و با اختلال در چرخه طبیعی خواب، خطر زوال عقل (Dementia) و مشکلات شناختی را افزایش دهد. گزارشهایی از رفتارهای غیرعادی در خواب، مانند راه رفتن یا حتی رانندگی، نیز بهعنوان عوارض جانبی این دارو ثبت شده است.
جمعبندی
خواب طبیعی برای حفظ سلامت مغز ضروری است و اختلال در این فرآیند، چه به دلیل کمبود خواب و چه به دلیل داروهای خواب، میتواند اثرات منفی جدی داشته باشد. اگرچه زولپیدم میتواند به خواب بهتر کمک کند، اما استفاده از آن باید با احتیاط و برای مدت کوتاه باشد.
این نوشتهها را هم بخوانید