بدن انسان تنها از سلول‌های انسانی تشکیل نشده است. در واقع، بدن ما میزبان میلیاردها میکروب است که بسیاری از آن‌ها در روده زندگی می‌کنند. تعداد این میکروب‌ها حتی بیشتر از ستاره‌های کهکشان راه شیری است. این میکروارگانیسم‌ها نقش حیاتی در حفظ سلامت بدن ایفا می‌کنند، اما هنوز دانشمندان در حال کشف جزئیات نحوه عملکرد آن‌ها هستند. در یک پژوهش جدید که در Nature Microbiology منتشر شده است، محققان بررسی کردند که چگونه برخی از باکتری‌های مفید روده می‌توانند از ما در برابر باکتری‌های مضر مانند انتروباکتریاسه (Enterobacteriaceae) محافظت کنند. این گروه از باکتری‌ها شامل گونه‌هایی مانند اشریشیا کلی (E. coli) هستند که در مقادیر کم معمولاً بی‌ضرر هستند، اما در صورت رشد بیش از حد می‌توانند مشکلات جدی ایجاد کنند.

رابطه رژیم غذایی با محیط روده: کلیدی برای سلامت

مطالعات نشان داده‌اند که محیط روده، که تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله رژیم غذایی است، نقشی کلیدی در کنترل رشد باکتری‌های مضر دارد. در این تحقیق، بیش از ۱۲,۰۰۰ نمونه مدفوع از افراد مختلف در ۴۵ کشور جهان مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از تکنولوژی توالی‌یابی دی‌ان‌ای (DNA Sequencing)، محققان توانستند انواع میکروب‌های موجود در هر نمونه را شناسایی کرده و تعداد آن‌ها را محاسبه کنند. نتایج این پژوهش نشان داد که ترکیب میکروبیوم روده افرادی که انتروباکتریاسه در روده آن‌ها حضور داشت، به طور چشمگیری با افرادی که فاقد این باکتری‌ها بودند، متفاوت است. این موضوع نشان‌دهنده این است که ترکیب میکروبیوم روده می‌تواند تعیین کند که آیا باکتری‌های مضر فرصت رشد پیدا می‌کنند یا خیر.

شناسایی گروه‌های باکتریایی: همزیستان و دفع‌کنندگان

تحقیقات به شناسایی دو گروه مهم از باکتری‌های روده منجر شد. گروه اول شامل باکتری‌هایی بود که به همراه انتروباکتریاسه رشد می‌کنند و به آن‌ها «همزیستان» (Co-colonisers) گفته می‌شود. گروه دوم باکتری‌هایی بودند که به ندرت در کنار انتروباکتریاسه یافت می‌شدند و به نام «دفع‌کنندگان» (Co-excluders) شناخته می‌شوند. یکی از باکتری‌های مهم در گروه دفع‌کنندگان، فکالی‌باکتریوم (Faecalibacterium) است. این باکتری با تجزیه فیبرهای موجود در رژیم غذایی، ترکیبات شیمیایی به نام اسیدهای چرب کوتاه زنجیر (Short-Chain Fatty Acids) تولید می‌کند. این ترکیبات نه تنها رشد انتروباکتریاسه را متوقف می‌کنند، بلکه دارای مزایای بسیاری از جمله کاهش التهاب و بهبود عملکرد روده هستند.

چرا فیبر اهمیت دارد؟ نقش فیبر در تقویت میکروب‌های مفید

یکی از یافته‌های مهم این پژوهش، نقش فیبرهای غذایی در تقویت باکتری‌های مفید مانند فکالی‌باکتریوم است. وقتی که این باکتری‌ها فیبرهای غذایی را تجزیه می‌کنند، ترکیباتی تولید می‌شود که به کاهش رشد باکتری‌های مضر کمک می‌کند. این کشف نشان می‌دهد که رژیم غذایی غنی از فیبر می‌تواند به‌طور طبیعی محیط روده را تغییر دهد و از رشد باکتری‌های مضر جلوگیری کند. این در حالی است که رژیم‌های کم‌فیبر می‌توانند شرایط را برای رشد باکتری‌های مضر مساعدتر کنند. به همین دلیل، متخصصان بر اهمیت مصرف میوه‌ها، سبزیجات، و غلات کامل که منابع طبیعی فیبر هستند، تأکید دارند.

رژیم‌های غذایی به‌عنوان جایگزینی برای آنتی‌بیوتیک‌ها

یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که به جای استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری‌های مضر، می‌توان با طراحی رژیم‌های غذایی خاص که از رشد باکتری‌های مفید حمایت می‌کنند، عفونت‌ها را کنترل کرد. یکی از مزایای این رویکرد، جلوگیری از آسیب به باکتری‌های مفید روده است که معمولاً در اثر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها آسیب می‌بینند. به‌عنوان مثال، مصرف فیبر به جای استفاده از پروبیوتیک‌ها می‌تواند روشی مؤثرتر باشد، زیرا تحقیقات نشان داده‌اند که باکتری‌های خارجی که به روده اضافه می‌شوند، معمولاً تنها برای مدت محدودی زنده می‌مانند. این استراتژی همچنین می‌تواند به کاهش وابستگی به آنتی‌بیوتیک‌ها و کاهش خطر مقاومت دارویی کمک کند.

چالش‌ها و مسیرهای آینده تحقیقات

اگرچه این تحقیق دیدگاه‌های جدیدی در مورد نحوه تعامل میکروب‌های روده ارائه می‌دهد، اما هنوز سؤالات زیادی بی‌پاسخ مانده است. به‌ویژه، کمبود داده‌ها از مناطقی مانند آمریکای جنوبی و آفریقا باعث شده است که شناخت ما از تنوع میکروبی در این مناطق محدود باشد. علاوه بر این، محققان هنوز به‌طور کامل نمی‌دانند که چه مکانیسم‌هایی پشت تعاملات بین باکتری‌های مفید و مضر وجود دارد. در آینده، ابزارهایی مانند متابولومیکس (Metabolomics) و ترنسکریپتومیکس (Transcriptomics) می‌توانند به درک عمیق‌تر از عملکرد روده کمک کنند. این ابزارها به ما این امکان را می‌دهند که بفهمیم میکروب‌ها چگونه با یکدیگر تعامل دارند و چگونه می‌توان از این دانش برای طراحی رژیم‌های غذایی بهینه استفاده کرد.

نتیجه‌گیری: زمان تغییر فرا رسیده است

این پژوهش نشان می‌دهد که مصرف فیبر می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی خطر عفونت‌های ناشی از باکتری‌های مضر را کاهش دهد. این یافته‌ها نشان‌دهنده اهمیت رژیم غذایی در حفظ سلامت روده و پیشگیری از بیماری‌ها هستند. محققان بر این باورند که با افزایش آگاهی عمومی و استفاده از رژیم‌های غذایی سالم، می‌توانیم گام‌های بزرگی در جهت بهبود سلامت جهانی برداریم. با درک بهتر نحوه عملکرد میکروب‌های روده، فرصت‌های بیشتری برای توسعه درمان‌های غیرآنتی‌بیوتیکی و روش‌های پیشگیری ایجاد خواهد شد.

مطالعه بیشتر (منبع انگلیسی)

نقش اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه در تعامل بین میکروبیوتای روده و رژیم غذایی در سلامت قلب و متابولیک

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​