سرطان ریه یکی از کشنده‌ترین انواع سرطان در جهان است و استعمال دخانیات همچنان عامل اصلی این بیماری به‌شمار می‌آید. ترکیبات شیمیایی سرطان‌زا مانند هیدروکربن‌های چندحلقه‌ای آروماتیک (Polycyclic Aromatic Hydrocarbons – PAHs) که در دود سیگار وجود دارند، به DNA آسیب می‌رسانند و جهش‌هایی را ایجاد می‌کنند که به رشد سلول‌های سرطانی منجر می‌شود.

با وجود این ارتباط روشن، اکثر افرادی که در طول زندگی‌شان سیگار کشیده‌اند، به سرطان ریه مبتلا نمی‌شوند. این تناقض، موضوعی است که ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است. در حالی که سیگارکشیدن بدون شک خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد، پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که «برخی» از افراد دارای مکانیسم‌های بیولوژیکی و ژنتیکی هستند که از بدنشان در برابر این جهش‌ها محافظت می‌کنند. درک این مکانیسم‌ها می‌تواند کلید پیشگیری بهتر از سرطان و تشخیص زودهنگام آن باشد.

چگونه عوامل ژنتیکی و مولکولی می‌توانند نقش محافظتی داشته باشند؟

تحقیقات اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که عواملی مانند میزان سیگار کشیدن، مدت‌زمان مصرف و زمان ترک سیگار، همگی بر خطر ابتلا به سرطان ریه تأثیر می‌گذارند. با این حال، تنها ۱۰ تا ۲۰ درصد از سیگاری‌های دائمی به سرطان ریه مبتلا می‌شوند، در حالی که ۸۰ تا ۹۰ درصد از آن‌ها هرگز دچار این بیماری نمی‌شوند. این تناقض پرسش‌های زیادی را درباره نقش عوامل بیولوژیکی و مولکولی ایجاد کرده است.

یکی از نقاط تمرکز تحقیقات اخیر، سلول‌های بنیادی بازال برونشی (Proximal Bronchial Basal Cells – PBBCs) است. این سلول‌ها که در مجاری هوایی ریه قرار دارند، به‌عنوان پیش‌سازهای احتمالی برای ایجاد سرطان سلول سنگفرشی شناخته می‌شوند. این سلول‌ها در طول زندگی دچار جهش‌های متعددی می‌شوند و بررسی الگوهای این جهش‌ها می‌تواند به کشف علت مقاومت برخی افراد کمک کند.

نقش تکنولوژی پیشرفته در کشف جهش‌ها

بررسی دقیق جهش‌های DNA به تکنیک‌های پیشرفته‌ای نیاز دارد. یکی از این تکنیک‌ها، توالی‌یابی ژنوم تک‌سلولی (Single-Cell Whole Genome Sequencing – WGS) است که امکان شناسایی جهش‌ها را بدون خطاهای رایج در روش‌های قدیمی‌تر فراهم می‌کند. دکتر یان ویگ (Jan Vijg)، متخصص برجسته ژنتیک مولکولی، تکنیکی به نام تقویت چندگانه جابه‌جایی تک‌سلولی (Single-Cell Multiple Displacement Amplification – SCMDA) توسعه داده است که دقت شناسایی جهش‌ها را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.

در پژوهشی که اخیراً انجام شد، محققان از این تکنیک برای بررسی سلول‌های ریه ۱۴ فرد غیرسیگاری و ۱۹ فرد سیگاری استفاده کردند. این افراد شامل گروه سنی گسترده‌ای بودند (۱۱ تا ۸۶ سال) و برخی از آن‌ها سابقه مصرف ۱۱۶ بسته-سال سیگار (Pack-Years) را داشتند. سلول‌های مورد بررسی از بافت‌های برونشیال (Bronchial) جمع‌آوری شدند، جایی که احتمال بروز جهش‌های مرتبط با سرطان در آن بسیار زیاد است.

یافته‌های پژوهش: جهش‌ها چگونه در سیگاری‌ها محدود می‌شوند؟

این تحقیق نشان داد که جهش‌های DNA با افزایش سن در هر دو گروه سیگاری و غیرسیگاری افزایش می‌یابد، اما در سیگاری‌ها این روند بسیار سریع‌تر است. با این حال، نکته شگفت‌آور این بود که تعداد جهش‌ها پس از حدود ۲۳ بسته-سال سیگار کشیدن به یک حد ثابت می‌رسد و دیگر افزایش نمی‌یابد.

این یافته‌ها حاکی از آن است که مکانیسم‌های دفاعی طبیعی مانند ترمیم DNA یا سیستم‌های سم‌زدایی می‌توانند از تجمع بیشتر جهش‌ها جلوگیری کنند. به گفته دکتر سایمون اسپیوک (Simon Spivack)، این مکانیسم‌ها ممکن است به برخی افراد اجازه دهند علی‌رغم مواجهه طولانی‌مدت با دود سیگار، از آسیب‌های جدی در امان بمانند.

تأثیر این یافته‌ها بر پیشگیری و درمان سرطان

این پژوهش نه‌تنها درک ما را از ارتباط بین سیگار و سرطان ریه افزایش می‌دهد، بلکه راه‌های جدیدی را برای پیشگیری و درمان باز می‌کند. اگر بتوانیم مکانیسم‌های محافظتی در برابر جهش‌های DNA را شناسایی کنیم، می‌توانیم افرادی را که بیشتر در معرض خطر هستند، پیش از بروز بیماری شناسایی کنیم.

این رویکرد می‌تواند به توسعه آزمایش‌هایی منجر شود که ظرفیت بدن فرد برای ترمیم DNA یا دفع سموم را اندازه‌گیری کند. چنین آزمایش‌هایی می‌توانند ابزار قدرتمندی برای ارزیابی خطر سرطان و مداخلات پیشگیرانه باشند.

پیشرفت به سوی پزشکی دقیق و شخصی

اگرچه ترک سیگار همچنان بهترین راهکار برای کاهش خطر سرطان ریه است، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهند که درک مکانیسم‌های ژنتیکی و مولکولی مقاومت در برابر سرطان می‌تواند به بهبود روش‌های پیشگیری کمک کند. این رویکرد نه‌تنها فشار درمان‌های سنگین در مراحل پیشرفته بیماری را کاهش می‌دهد، بلکه کیفیت زندگی بیماران را نیز بهبود می‌بخشد.

همچنین، این یافته‌ها می‌توانند به کاهش هزینه‌های درمانی در نظام‌های بهداشتی کمک کنند، چرا که تمرکز بر پیشگیری و شناسایی زودهنگام به مراتب اقتصادی‌تر و کارآمدتر از درمان بیماری در مراحل پیشرفته است.

این تحقیق گامی بزرگ در جهت درک بهتر تأثیرات سیگار بر سلامت انسان و کشف مکانیسم‌های محافظتی در برابر سرطان است. با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و تحلیل دقیق جهش‌های DNA، دانشمندان در حال نزدیک شدن به آینده‌ای هستند که در آن سرطان ریه نه‌تنها قابل درمان، بلکه قابل پیشگیری باشد. این یافته‌ها نشان‌دهنده اهمیت سرمایه‌گذاری در تحقیقات ژنتیکی و مولکولی برای بهبود سلامت عمومی و کاهش نرخ مرگ‌ومیر ناشی از سرطان است.

هشدار

این مطلب به هیچ وجه به معنای تأیید یا کم‌اهمیت جلوه‌دادن خطرات سیگار کشیدن نیست. سیگار عامل اصلی بسیاری از بیماری‌های کشنده مانند سرطان، بیماری‌های قلبی و مشکلات ریوی است و ترک سیگار همواره بهترین تصمیم برای حفظ سلامت فردی و عمومی است. یافته‌های مطرح‌شده در این پژوهش به دنبال شناسایی مکانیسم‌های ژنتیکی و مولکولی هستند که ممکن است در برخی افراد مقاومت بیشتری نسبت به آسیب‌های ناشی از سیگار ایجاد کنند، اما این به هیچ وجه به معنای بی‌ضرر بودن یا کاهش خطرات سیگار نیست. تحقیقات همچنان نشان می‌دهند که سیگار کشیدن عامل اصلی مرگ‌های قابل پیشگیری در جهان است. مقاومت ژنتیکی احتمالی تنها در درصد کمی از افراد دیده می‌شود و حتی این افراد نیز در معرض خطرات دیگر مرتبط با سیگار قرار دارند. سیگار همچنان باعث کاهش کیفیت زندگی، آسیب به ارگان‌های حیاتی و افزایش هزینه‌های درمانی می‌شود. هیچ سطحی از مصرف سیگار بی‌خطر نیست و وابستگی به نیکوتین مشکلات جدی جسمی و روانی ایجاد می‌کند.

هدف از این مطلب صرفاً ارائه اطلاعات علمی و آگاهی‌بخشی است و نباید به عنوان دلیلی برای ادامه یا شروع سیگار کشیدن تلقی شود. ترک سیگار بهترین راه برای پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با آن و افزایش طول عمر سالم است. برای حفظ سلامت خود و دیگران، همیشه از خطرات شناخته‌شده سیگار آگاه باشید.

منبع

نوشته‌های مرتبط:

علایم سرطان ریه که باید از آنها آگاهی داشته باشید؟ نشانه‌های مشکوک و هشداردهنده

سرطان ریه چه علایمی دارد و راه‌های تشخیص و درمان آن کدام‌ها هستند؟

درمان سرطان ریه

سرطان سلول کوچک و غیر سلول کوچک ریه

سرطان ریه چه انواعی دارد؟ علایم و نشانه‌های آن کدامند؟

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​