شاید برای شما هم پیش آمده باشد که به جای تأخیر در انجام کارها و پشت گوش انداختن وظایف، بیش از حد عجله کنید و کارها را زودتر از موعد انجام دهید. این رفتار که به «شتاب بیش از حد در انجام کارها» (Pre-crastination) معروف است، گاهی حتی باعث میشود بیش از حد انرژی مصرف کنید و بهرهوریتان کاهش یابد. اما آیا شتاب زیاد در انجام وظایف همیشه مفید است؟ یا مانند اهمالکاری، میتواند مشکلاتی ایجاد کند؟ در این مقاله، به بررسی علمی این موضوع و مقایسه آن با اهمالکاری میپردازیم.
شتاب بیش از حد چیست؟
شتاب بیش از حد به تمایل افراد برای انجام سریع کارها گفته میشود، حتی اگر این عجله باعث شود انرژی بیشتری مصرف کنند یا نتیجه نهایی کیفیت لازم را نداشته باشد. این مفهوم اولین بار در سال ۲۰۱۴ توسط دیوید روزنبام (David Rosenbaum) و همکارانش مطرح شد.
تصور کنید شما در حال مرتب کردن ایمیلهای کاریتان هستید. یک ایمیل ساده و کوتاه دارید که میتوانید در عرض چند ثانیه به آن پاسخ دهید، و در کنار آن ایمیلی مهمتر و پیچیدهتر وجود دارد که نیاز به فکر و زمان بیشتری دارد. منطقی این است که ابتدا ایمیل مهمتر را بررسی کنید، زیرا تأثیر بیشتری روی کارتان دارد. اما بسیاری از ما ابتدا ایمیل ساده را پاسخ میدهیم، فقط برای اینکه حس کنیم یک کار از فهرست کارهای ذهنیمان حذف شده است. این همان شتاب بیش از حد در انجام وظایف است: کاری را زودتر انجام میدهیم، حتی اگر منطقی نباشد، فقط برای ایجاد حس موقت آرامش ذهنی.
چرا افراد به شتاب زیاد روی میآورند؟
محققان معتقدند این رفتار به نیاز ذهن ما برای کاهش بار شناختی (Cognitive Load) مرتبط است. ذهن انسان تمایل زیادی به نظم و وضوح دارد و نمیخواهد با کارهای نیمهتمام یا تصمیمات حلنشده درگیر باشد. وقتی کاری را زودتر از موعد انجام میدهیم یا تصمیمی را سریعتر میگیریم، بخشی از این بار ذهنی کاهش مییابد و مغز احساس آرامش بیشتری پیدا میکند.
افرادی که کنترل شخصی بالاتری دارند، بیشتر از دیگران به سمت شتاب زیاد در انجام وظایف گرایش دارند. این افراد کارها را زودتر شروع میکنند تا ذهنشان از آشفتگی خالی شود و تمرکزشان را بازیابند. برای مثال، ممکن است قبل از شروع یک هفته شلوغ، تمام خریدهای خود را از پیش انجام دهند، حتی اگر این کار نیازمند تلاش و هزینه بیشتری باشد.
مقایسه شتاب زیاد و اهمالکاری
در حالی که اهمالکاری (Procrastination) به تعویق انداختن کارها تا آخرین لحظه ممکن است و معمولاً با استرس و کاهش کیفیت همراه است، شتاب بیش از حد نیز میتواند مشکلاتی مشابه ایجاد کند. هرچند ممکن است این رفتار در ابتدا بهرهوری به نظر برسد، اما عجله کردن گاهی منجر به تصمیمات ناپخته یا نتایج ناقص میشود.
به عنوان مثال، فرض کنید پیشنویس پروژهای را قبل از بررسی کامل ارسال کنید، فقط برای اینکه آن را از ذهن خود پاک کنید. بعدتر ممکن است متوجه شوید که نیاز به اصلاحات اساسی داشته و این موضوع منجر به صرف زمان و انرژی بیشتری شده است.
چطور میتوان از شتاب بیش از حد جلوگیری کرد؟
1. خودآگاهی نسبت به رفتار خود را تقویت کنید
ابتدا باید شتاب بیش از حد خود را شناسایی کنید. اگر متوجه میشوید که دائماً کارها را بدون تفکر کافی و با عجله انجام میدهید، لحظهای مکث کنید. این رفتار ممکن است به دلیل اضطراب، نیاز به احساس کنترل یا حتی ترس از فراموشی وظایف باشد. یاد بگیرید به علایم درونی خود توجه کنید و ببینید چه زمانی به شتابزدگی گرایش دارید. تمرکز روی الگوهای رفتاریتان به شما کمک میکند رفتارهای ناآگاهانه را به تصمیمات آگاهانه تبدیل کنید. به خودتان زمان بدهید تا ریشههای این رفتار را تحلیل کنید. خودآگاهی اولین قدم برای تغییر است. وقتی بتوانید رفتار خود را دقیق بررسی کنید، راحتتر میتوانید آن را مدیریت کنید.
2. کارها را اولویتبندی کنید
همه وظایف یکسان نیستند؛ برخی فوریت دارند، برخی اهمیت. لیستی از کارهای روزانه خود تهیه کنید و آنها را بر اساس تأثیر و ضرورت رتبهبندی کنید. شتاب بیش از حد معمولاً باعث میشود به کارهای کوچک و آسانتر بپردازیم، اما این کارها همیشه مهم نیستند. به جای آن، روی وظایفی تمرکز کنید که اثر بیشتری بر اهداف بلندمدت شما دارند. از ماتریس اولویتبندی مانند ماتریس آیزنهاور استفاده کنید. این ابزار به شما کمک میکند کارها را به چهار دسته تقسیم کنید: فوری و مهم، فقط مهم، فقط فوری، و نه فوری نه مهم. با تمرکز بر روی وظایف کلیدی، از اتلاف وقت و انرژی جلوگیری خواهید کرد.
3. مهارت تأمل قبل از اقدام را تمرین کنید
یکی از مهمترین راهکارها برای جلوگیری از عجله، ایجاد یک توقف کوتاه قبل از شروع هر کار است. به خودتان اجازه دهید چند لحظه فکر کنید و از خود بپرسید: آیا این کار فوریت دارد؟ آیا عجله کردن باعث میشود کیفیت کار کاهش پیدا کند؟ این مکث کوتاه میتواند ذهن شما را از حالت واکنشی خارج کرده و به آن فرصت بدهد منطقیتر تصمیم بگیرد. این مهارت مانند یک عضله است که با تمرین قویتر میشود. با تکرار این عادت، میتوانید رفتارهای شتابزده خود را کاهش دهید. ایجاد وقفههای کوچک قبل از انجام هر کاری به شما کمک میکند تصمیمات آگاهانهتر و دقیقتری بگیرید.
4. به جای تکمیل سریع، بر کیفیت تمرکز کنید
به جای اینکه وسواس تکمیل سریع کارها را داشته باشید، تلاش کنید کیفیت را اولویت دهید. بسیاری از افراد به دلیل شتاب زیاد، کارها را به پایان میرسانند اما نتیجه آنها ناقص است. این موضوع میتواند باعث شود بعدها وقت بیشتری صرف اصلاح یا بازنگری کنید. وقتی کیفیت کار را مدنظر قرار دهید، احتمال موفقیت و رضایت خودتان بیشتر خواهد بود. این نگرش همچنین به شما کمک میکند به جای انجام بیهدف وظایف، به دستاوردهای واقعی برسید. یاد بگیرید که زمان بیشتری برای کارهای پیچیدهتر اختصاص دهید. این رویکرد به کاهش شتاب بیش از حد کمک میکند و از تکرار اشتباهات جلوگیری میکند.
5. مدیریت زمان خود را بهینه کنید
یک برنامه زمانی مشخص برای کارهایتان تهیه کنید. شتابزدگی اغلب زمانی اتفاق میافتد که احساس میکنیم وقت کافی نداریم. با تقسیمبندی روز و تعیین بازههای زمانی مشخص برای هر کار، میتوانید از عجله جلوگیری کنید. از تکنیکهای مدیریت زمان مانند تکنیک پومودورو (Pomodoro) استفاده کنید؛ این تکنیک به شما اجازه میدهد در بازههای کوتاه و متمرکز کار کنید و بین آنها استراحت داشته باشید. برنامهریزی دقیق به شما کمک میکند انرژی و تمرکز خود را به طور مؤثرتری مدیریت کنید. وقتی بدانید برای هر کاری زمان کافی اختصاص دادهاید، احساس آرامش بیشتری خواهید داشت. این نظم ذهنی شتاب بیش از حد را کاهش میدهد.
6. هدفهای کوتاهمدت و واقعبینانه تعیین کنید
گاهی شتابزدگی از تعیین هدفهای غیرواقعی ناشی میشود. وقتی وظایف بزرگ و پیچیدهای پیش رو دارید، آنها را به بخشهای کوچکتر و قابل مدیریت تقسیم کنید. این رویکرد باعث میشود فشار روانی کاهش یابد و بتوانید هر مرحله را با دقت بیشتری انجام دهید. هدفهای کوتاهمدت به شما امکان میدهند پیشرفت خود را بهتر ارزیابی کنید و از عجله غیرضروری جلوگیری کنید. همچنین، این روش به شما حس موفقیت مرحلهای میدهد که انگیزهتان را تقویت میکند. تقسیم وظایف به بخشهای کوچکتر به شما کمک میکند بدون فشار زیاد به نتیجه مطلوب برسید.
7. اهمیت استراحت و بازنگری را فراموش نکنید
عجله کردن اغلب باعث میشود زمان کافی برای استراحت و بازنگری نداشته باشید. استراحتهای کوتاه بین وظایف به مغز شما فرصت میدهد انرژی خود را بازیابی کند و تصمیمات بهتری بگیرید. همچنین بازنگری کارها قبل از تحویل نهایی به شما کمک میکند اشتباهات را شناسایی و رفع کنید. این استراتژی از دوبارهکاری جلوگیری میکند و کیفیت کار را افزایش میدهد. استراحتهای کوتاه اما منظم باعث میشوند بهرهوری شما افزایش پیدا کند. بازنگری همچنین به شما امکان میدهد ارزش واقعی کاری که انجام دادهاید را درک کنید و تغییرات لازم را اعمال کنید.
8. از تکنولوژی به نفع خود استفاده کنید
اپلیکیشنهای مدیریت وظایف و تقویمهای دیجیتال میتوانند به شما کمک کنند کارهایتان را به شکل بهتری سازماندهی کنید. از ابزارهایی مانند Todoist، Trello یا Google Calendar استفاده کنید تا وظایف خود را در یک نگاه ببینید و اولویتبندی کنید. هشدارها و یادآوریها میتوانند از فراموشی جلوگیری کنند و نیاز به عجله را کاهش دهند. تکنولوژی به شما کمک میکند کارها را بهتر برنامهریزی کنید و در زمان مناسب انجام دهید. استفاده هوشمندانه از این ابزارها باعث میشود فشار روانی و شتابزدگی کاهش یابد.
9. به اهمیت نه گفتن توجه کنید
گاهی شتاب بیش از حد نتیجه پذیرش بیش از حد وظایف است. یاد بگیرید که به درخواستهایی که اولویت پایینی دارند، مودبانه «نه» بگویید. این کار به شما امکان میدهد روی کارهای مهمتر تمرکز کنید و انرژی خود را بهتر مدیریت کنید. نه گفتن به کارهای غیرضروری باعث میشود فضای ذهنی بیشتری برای وظایف اصلی خود داشته باشید. این مهارت همچنین باعث کاهش استرس و افزایش بهرهوری شما خواهد شد. تمرین نه گفتن به شما کمک میکند وقت خود را صرف کارهایی کنید که واقعاً برایتان ارزشمند هستند.
10. به موفقیتهای کوچک خود افتخار کنید
شتابزدگی گاهی از این نگرش ناشی میشود که فقط موفقیتهای بزرگ اهمیت دارند. اما اگر به دستاوردهای کوچک و روزمرهتان توجه کنید، میتوانید انگیزه بیشتری برای پیشرفت داشته باشید. این کار به شما کمک میکند از عجله برای رسیدن به نتیجه نهایی دوری کنید. به خودتان یادآوری کنید که هر قدم کوچک شما را به هدف نزدیکتر میکند. این ذهنیت مثبت باعث کاهش استرس و افزایش رضایت شخصی خواهد شد. موفقیتهای کوچک مسیر شما را برای موفقیتهای بزرگتر هموار میکنند.
تعادل، کلید موفقیت است
هیچکدام از دو رفتار شتاب زیاد یا اهمالکاری به تنهایی نمیتوانند مؤثر باشند. بهترین راهکار پیدا کردن تعادلی است که به شما اجازه دهد در مواقع لازم با آرامش تصمیم بگیرید و زمانی که نیاز است، کارها را به سرعت و با کیفیت انجام دهید. یادتان باشد، ذهن آرام و منظم نیازی به بار اضافی جسمی یا احساسی ندارد.
منبع: +
نوشتههای مرتبط:
30 عادت سمی که با ترک کردن آنها زندگیتان ارتقا مییابد
اهمیت مدیریت زمان و غلبه بر اهمالکاری
غلبه بر اهمال کاری یا به تاخیر انداختن کارها: راهنمای جامع برای افزایش بهره وری
چگونه اهمالکاری را شکست دهیم؟ راهکارهای علمی و عملی برای افزایش بهرهوری و غلبه بر تعلل