سالها است که داروهای مسکن در دو دسته‌ی کلی قرار می‌گرفتند: مواد افیونی و داروهای غیرافیونی. داروهای افیونی، مانند مورفین و اکسی‌کودون Oxycodone، به‌عنوان قوی‌ترین گزینه‌ها برای تسکین دردهای حاد و شدید شناخته می‌شدند، اما در کنار اثرات آرام‌بخشی قوی، خطر وابستگی، اعتیاد و حتی سوءمصرف را به همراه داشتند. در مقابل، داروهای غیرافیونی مانند ایبوپروفن Ibuprofen و استامینوفن Acetaminophen، اگرچه ایمن‌تر بودند، اما توانایی محدودی در کاهش دردهای شدید داشتند.

در سال‌های اخیر، بحران اعتیاد به مواد افیونی در سراسر جهان، به‌ویژه در آمریکا، پزشکان و محققان را به این فکر انداخت که جایگزین‌های ایمن‌تر و مؤثرتری برای این داروها پیدا کنند. مطالعات نشان داده‌اند که بیمارانی که پس از جراحی بیش از یک هفته از داروهای افیونی استفاده می‌کنند، دو برابر بیشتر در معرض خطر مصرف طولانی‌مدت این داروها قرار دارند. همچنین، تحقیقات نشان داده‌اند که ۶ درصد از بیماران جراحی‌شده در ایالات متحده، حتی اگر قبل از جراحی هرگز به سراغ داروهای افیونی نرفته باشند، پس از مصرف این داروها به آن‌ها وابسته می‌شوند.

بنابراین، نیاز به یک مسکن جدید که هم قدرتمند باشد و هم خطر اعتیاد نداشته باشد، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شد. حالا، بعد از بیش از دو دهه، این نیاز با تأیید داروی جدید سوزتریجین Suzetrigine توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) پاسخی جدی گرفته است.

چگونه سوزتریجین درد را متوقف می‌کند؟

درد در بدن ما از طریق اعصاب حسی به مغز ارسال می‌شود. این فرایند با عبور سیگنال‌های الکتریکی از میان سلول‌های عصبی رخ می‌دهد. یکی از اصلی‌ترین عوامل در این انتقال، پروتئین‌های کانال‌های سدیمی Sodium Channels هستند. داروی سوزتریجین به شکلی هوشمندانه، این مسیر را در نقطه‌ی آغاز مسدود می‌کند و اجازه نمی‌دهد که سیگنال درد اصلاً به مغز برسد.

این مکانیسم دقیقاً مشابه عملکرد داروهای بی‌حسی موضعی مانند لیدوکائین Lidocaine است. اما تفاوت اصلی اینجاست: داروهای بی‌حسی موضعی تمام کانال‌های سدیمی را در سراسر بدن مسدود می‌کنند، از جمله آن‌هایی که برای عملکرد حیاتی قلب، مغز و دستگاه تنفسی ضروری هستند. به همین دلیل است که آن‌ها فقط به‌صورت موضعی و با دقت بالا استفاده می‌شوند.

اما سوزتریجین با روشی متفاوت کار می‌کند. این دارو به‌جای تأثیرگذاری بر تمام کانال‌های سدیمی بدن، به‌طور اختصاصی تنها روی یک نوع از این کانال‌ها، به نام Nav1.8، اثر می‌گذارد که فقط در نورون‌های حسی درد وجود دارد.

چرا سوزتریجین یک پیشرفت بزرگ محسوب می‌شود؟

بدن ما دارای ۹ نوع کانال سدیمی است که از Nav1.1 تا Nav1.9 نام‌گذاری شده‌اند. این کانال‌ها در قسمت‌های مختلف بدن وجود دارند و نقش مهمی در انتقال سیگنال‌های الکتریکی دارند. اما در بین این ۹ نوع، تنها Nav1.8 به‌طور اختصاصی در نورون‌های حسی درد حضور دارد و در قلب یا مغز یافت نمی‌شود.

تحقیقات نشان داده‌اند که افراد دارای جهش‌های ژنتیکی که باعث افزایش فعالیت کانال Nav1.8 می‌شود، حتی بدون وجود آسیب فیزیکی، دردهای عصبی شدیدی را تجربه می‌کنند. این یافته نشان داد که اگر بتوان این کانال را به‌طور انتخابی مسدود کرد، می‌توان درد را کاهش داد بدون اینکه عملکردهای حیاتی بدن مختل شود.

شرکت داروسازی Vertex Pharmaceuticals که سوزتریجین را با نام تجاری Journavx تولید کرده، سال‌ها روی یافتن ترکیبی تحقیق کرد که بتواند به‌طور انتخابی فقط کانال Nav1.8 را مسدود کند.

نتایج آزمایش‌های بالینی: یک جایگزین واقعی برای مواد افیونی؟

پس از انجام دو آزمایش بالینی بزرگ، که هر یک بیش از ۱۰۰۰ بیمار را شامل می‌شدند، مشخص شد که سوزتریجین می‌تواند به همان اندازه‌ی داروهای افیونی در کاهش درد پس از جراحی مؤثر باشد.

این آزمایش‌ها روی بیمارانی انجام شد که تحت جراحی‌هایی مانند برداشت زائده‌ی استخوانی پا (بونیون) Bunionectomy و عمل زیبایی شکم (تامی‌تاک) Tummy Tuck قرار گرفته بودند. نتایج نشان دادند که بیماران تحت درمان با سوزتریجین درد کمتری را تجربه کردند، بدون آنکه دچار عوارض جانبی شایع مواد افیونی مانند حالت تهوع، یبوست، سرگیجه و مهم‌تر از همه اعتیاد شوند.

علاوه بر این، بررسی‌های بیشتر نشان داد که این دارو حداقل ۳۰,۰۰۰ برابر مؤثرتر از سایر داروهای مشابه در مسدود کردن کانال Nav1.8 است، بدون اینکه بر سایر کانال‌های سدیمی بدن تأثیر بگذارد.

آینده‌ی مسکن‌های غیر‌افیونی: آیا سوزتریجین می‌تواند درمان دردهای مزمن باشد؟

اگرچه نتایج این تحقیقات نشان داده‌اند که سوزتریجین در درمان دردهای حاد بسیار مؤثر است، اما هنوز شواهد کافی برای اثربخشی آن در دردهای مزمن Chronic Pain وجود ندارد.

پژوهشگران امیدوارند که این دارو و سایر داروهای مشابه در آینده بتوانند مسیر تازه‌ای برای کنترل دردهای مزمن و نوروپاتیک باز کنند. همچنین، موفقیت در مهار اختصاصی کانال Nav1.8 نشان می‌دهد که می‌توان از این روش برای هدف‌گیری سایر کانال‌های یونی Ion Channels که در مسیرهای مختلف انتقال درد نقش دارند، استفاده کرد.

به بیان دیگر، تأیید سوزتریجین تنها آغاز راهی جدید در علم داروسازی است که می‌تواند درمان‌های بدون خطر برای انواع دردها، از دردهای جراحی گرفته تا دردهای عصبی، فراهم کند.

جمع‌بندی: یک قدم بزرگ در مسیر کاهش وابستگی به مواد افیونی

با بحران اعتیاد به مواد افیونی که همچنان در سراسر جهان ادامه دارد، کشف و تأیید داروهای جدید و ایمن‌تر بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. سوزتریجین با قابلیت کاهش دردهای حاد، بدون ایجاد خطر اعتیاد، می‌تواند نقطه‌ی عطفی در پزشکی مدرن باشد.

اگرچه هنوز راه زیادی تا درمان قطعی دردهای مزمن باقی مانده است، اما این دارو نشان می‌دهد که با استفاده از مهندسی دقیق مولکولی و تحقیق روی مسیرهای عصبی، می‌توان به روش‌های نوینی برای مدیریت درد بدون عوارض جانبی خطرناک دست یافت.

منبع

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​