اولین تأثیر از افراد می‌تواند تعیین‌کننده‌ی نگاه ما به آن‌ها باشد. در واقع، ما اغلب در چند ثانیه‌ی نخست آشنایی با کسی، تصویری کلی از شخصیت او در ذهن خود می‌سازیم. اما آیا این اولین تأثیر همیشه درست است؟ تحقیقات علمی نشان می‌دهد که مغز انسان تمایل دارد از اطلاعات محدود برای قضاوت سریع استفاده کند، اما این قضاوت‌ها همیشه دقیق نیستند. اولین تأثیر می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند زبان بدن، ظاهر، لحن صدا و حتی شرایط محیطی باشد. با این حال، پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که اولین تأثیر گاهی کاملاً اشتباه است و می‌تواند ما را به قضاوت‌های نادرست درباره‌ی دیگران سوق دهد. در اینجا پنج فکت علمی درباره‌ی این موضوع را بررسی می‌کنیم که نشان می‌دهد چقدر می‌توان به این قضاوت‌های اولیه اعتماد کرد.

۱. اولین تأثیر تنها در ۷ ثانیه شکل می‌گیرد

مغز انسان در کمتر از ۷ ثانیه تصمیم می‌گیرد که فردی را دوست دارد یا خیر. این ارزیابی سریع بر اساس نشانه‌های ظاهری، زبان بدن و حالات چهره انجام می‌شود. به گفته‌ی روانشناسان، این یک مکانیسم بقا است که به اجداد ما کمک می‌کرد تا خطرات احتمالی را در محیط تشخیص دهند. با این حال، این سرعت بالا باعث می‌شود بسیاری از عوامل مهم مانند شخصیت، ارزش‌ها و رفتارهای واقعی فرد نادیده گرفته شوند.

۲. خطای شناختی «هاله‌ای» بر اولین تأثیر تأثیر می‌گذارد

خطای هاله‌ای (Halo Effect) یکی از مهم‌ترین عواملی است که باعث می‌شود اولین تأثیر همیشه دقیق نباشد. این خطا زمانی رخ می‌دهد که ما بر اساس یک ویژگی مثبت یا منفی، تمام خصوصیات دیگر یک فرد را نیز مثبت یا منفی ارزیابی کنیم. برای مثال، اگر کسی ظاهر جذاب داشته باشد، ما ناخودآگاه او را فردی باهوش، مهربان و شایسته تصور می‌کنیم، حتی اگر هیچ اطلاعاتی درباره‌ی شخصیت واقعی او نداشته باشیم.

۳. لحن صدا می‌تواند اولین تأثیر را تغییر دهد

تحقیقات نشان داده‌اند که لحن صدا (Tone of Voice) نقش مهمی در شکل‌گیری اولین تأثیر دارد. افراد با صدای آرام، گرم و اطمینان‌بخش معمولاً جذاب‌تر و قابل‌اعتمادتر به نظر می‌رسند. در مقابل، صدای تیز، لرزان یا بیش‌ازحد بلند می‌تواند باعث شود فردی عصبی، متکبر یا غیرقابل‌اعتماد به نظر برسد. نکته‌ی جالب اینجاست که گاهی حتی بدون دیدن چهره‌ی کسی، فقط بر اساس صدای او درباره‌ی شخصیتش قضاوت می‌کنیم.

۴. محیط و شرایط لحظه‌ای بر اولین تأثیر تأثیر می‌گذارند

اولین تأثیر می‌تواند تحت تأثیر شرایط محیطی (Environmental Factors) قرار بگیرد. برای مثال، اگر کسی را در یک موقعیت استرس‌زا مانند جلسه‌ی کاری مهم یا ترافیک سنگین ملاقات کنید، ممکن است او را فردی پرتنش و عصبی ببینید. اما اگر همان فرد را در یک موقعیت آرام مانند یک کافی‌شاپ ملاقات کنید، ممکن است دیدگاه کاملاً متفاوتی نسبت به او داشته باشید. این نشان می‌دهد که اولین تأثیر همیشه نشان‌دهنده‌ی شخصیت واقعی افراد نیست.

۵. اولین تأثیر می‌تواند تحت تأثیر احساسات و حالت روحی ما باشد

وقتی با فردی جدید آشنا می‌شویم، حالت روحی و احساسی ما می‌تواند به‌شدت بر اولین تأثیر تأثیر بگذارد. اگر در لحظه‌ی ملاقات خسته، مضطرب یا ناراحت باشیم، ممکن است نسبت به آن شخص نگرش منفی‌تری داشته باشیم. برعکس، اگر در یک روز خوب و پرانرژی باشیم، احتمال دارد که برداشت مثبت‌تری از فرد مقابل داشته باشیم. این موضوع نشان می‌دهد که قضاوت‌های اولیه‌ی ما همیشه به ویژگی‌های واقعی فرد مقابل مربوط نیستند، بلکه ذهنیت و وضعیت روانی خودمان هم در این قضاوت‌ها نقش دارد. جالب اینجاست که حتی موسیقی‌ای که قبل از ملاقات گوش داده‌ایم یا محیطی که در آن قرار داریم می‌تواند بر اولین تأثیر ما اثر بگذارد. مطالعات نشان داده‌اند که افراد وقتی بعد از تماشای یک فیلم غمگین با کسی ملاقات می‌کنند، احتمال دارد که او را سرد و غیرصمیمی ببینند. در حالی که همان شخص اگر بعد از دیدن یک فیلم کمدی ملاقات شود، ممکن است شادتر و جذاب‌تر به نظر برسد. این موضوع تأکید می‌کند که قضاوت‌های اولیه کاملاً ذهنی هستند و نمی‌توان همیشه آن‌ها را معیار درستی برای شناخت افراد در نظر گرفت.

۶. اولین تأثیر می‌تواند تحت تأثیر کلیشه‌ها و باورهای اجتماعی باشد

ذهن ما به‌طور ناخودآگاه از کلیشه‌های اجتماعی (Social Stereotypes) برای ارزیابی افراد استفاده می‌کند. این کلیشه‌ها می‌توانند بر اساس جنسیت، سن، نژاد، لباس یا حتی لهجه‌ی افراد شکل بگیرند. برای مثال، برخی افراد ممکن است تصور کنند که افراد مسن کم‌انرژی هستند یا کسانی که لباس رسمی می‌پوشند باهوش‌تر و حرفه‌ای‌تر به نظر می‌رسند. این کلیشه‌ها باعث می‌شوند که اولین تأثیرات ما همیشه بی‌طرفانه نباشند و گاهی افراد را بر اساس تصوراتی از پیش تعیین‌شده قضاوت کنیم. پژوهش‌های روان‌شناسی نشان داده‌اند که این کلیشه‌ها اغلب نادرست یا ناقص هستند و می‌توانند باعث ایجاد قضاوت‌های ناعادلانه شوند. به عنوان مثال، فردی که به دلیل لهجه‌ی خارجی به‌عنوان غیرمتخصص قضاوت می‌شود، ممکن است در واقع یکی از بهترین متخصصان حوزه‌ی خود باشد. این موضوع اهمیت بررسی مجدد اولین تأثیر را نشان می‌دهد، زیرا کلیشه‌ها می‌توانند برداشت ما را منحرف کنند. بهترین راه برای مقابله با این خطا این است که آگاه باشیم که کلیشه‌ها همیشه واقعیت را منعکس نمی‌کنند و باید افراد را بر اساس رفتارها و ویژگی‌های واقعی‌شان بسنجیم.

۷. زبان بدن می‌تواند اولین تأثیر را تقویت یا تخریب کند

زبان بدن (Body Language) نقش بسیار مهمی در ایجاد اولین تأثیر قوی یا ضعیف ایفا می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در بسیاری از مواقع، مردم به حرکات بدن، نحوه‌ی ایستادن و حرکات دست‌ها بیشتر از کلماتی که گفته می‌شود توجه می‌کنند. برای مثال، ایستادن با قامت صاف و محکم، تماس چشمی مناسب و لبخند ملایم می‌تواند فردی را مطمئن، قابل‌اعتماد و دوستانه نشان دهد. در مقابل، دست به سینه بودن، نگاه کردن به زمین یا تکان دادن بیش از حد پاها می‌تواند نشانه‌ی استرس، عدم اعتمادبه‌نفس یا بی‌میلی باشد. نکته‌ی جالب اینجاست که این سیگنال‌های غیرکلامی حتی اگر ناخودآگاه ارسال شوند، می‌توانند تأثیر زیادی بر برداشت اولیه‌ی دیگران داشته باشند. تحقیقات نشان می‌دهند که افرادی که از حرکات باز و صمیمی در زبان بدن خود استفاده می‌کنند، جذاب‌تر و موفق‌تر به نظر می‌رسند. این یعنی تنها چیزی که می‌گویید مهم نیست، بلکه نحوه‌ی گفتن آن نیز اهمیت دارد. اگر می‌خواهید اولین تأثیر مثبتی بگذارید، باید علاوه بر انتخاب کلمات مناسب، روی حالات چهره و زبان بدن خود نیز کار کنید.

۸. لباس و ظاهر تأثیر زیادی بر قضاوت اولیه‌ی افراد دارد

مردم معمولاً بر اساس ظاهر و لباس افراد، در همان لحظات اول درباره‌ی شخصیت آن‌ها تصمیم می‌گیرند. تحقیقات روان‌شناسی نشان می‌دهند که لباس‌های مرتب، هماهنگ و حرفه‌ای می‌توانند باعث شوند که فردی باهوش‌تر، حرفه‌ای‌تر و قابل‌اعتمادتر به نظر برسد. در مقابل، لباس‌های نامرتب یا بیش‌ازحد غیررسمی ممکن است این تصور را ایجاد کنند که فرد بی‌دقت، نامنظم یا غیرجدی است. حتی رنگ لباس‌ها نیز در این قضاوت نقش دارند. برای مثال، افراد با لباس‌های تیره معمولاً مقتدرتر و جدی‌تر به نظر می‌رسند، در حالی که لباس‌های رنگ روشن دوستانه‌تر و صمیمی‌تر به نظر می‌رسند. نکته‌ی مهم این است که اگرچه لباس می‌تواند تأثیر زیادی بر اولین برداشت داشته باشد، اما شخصیت واقعی فرد را نشان نمی‌دهد. بسیاری از افراد به‌دلیل شرایط شغلی یا فرهنگی نوع خاصی از لباس را می‌پوشند که ممکن است با شخصیت واقعی آن‌ها متفاوت باشد. بنابراین، اگرچه ظاهر در شکل‌گیری اولین تأثیر مهم است، اما نباید تنها معیار ما برای قضاوت درباره‌ی شخصیت افراد باشد.

۹. اولین تأثیر در روابط کاری و شخصی تأثیرگذار است، اما تغییر آن غیرممکن نیست

اولین تأثیر می‌تواند مسیر یک رابطه را تعیین کند، چه در محیط کار و چه در زندگی شخصی. در جلسات کاری، مدیران معمولاً در دقایق اولیه‌ی ملاقات درباره‌ی میزان شایستگی، اعتمادپذیری و توانایی‌های فرد مقابل تصمیم می‌گیرند. در روابط شخصی هم، یک برخورد اولیه‌ی مثبت یا منفی می‌تواند تعیین کند که آیا دو نفر تمایل دارند بیشتر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند یا خیر. با این حال، برخلاف تصور رایج، اولین تأثیر غیرقابل تغییر نیست. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اگرچه تغییر اولین برداشت دشوار است، اما با تعامل مستمر، ارائه‌ی شواهد مخالف و گذر زمان، می‌توان تأثیر اولیه‌ی نادرست را اصلاح کرد. برای مثال، اگر در یک ملاقات اول فردی عصبی و کم‌حرف به نظر برسد، ممکن است دیگران تصور کنند که او سرد و غیرصمیمی است. اما با گذشت زمان و دیدن رفتارهای متفاوت، این تصور می‌تواند کاملاً تغییر کند. بنابراین، اگر در اولین ملاقات تأثیر خوبی نگذاشته‌اید، ناامید نشوید، زیرا همیشه فرصت دارید که تصویر خود را در ذهن دیگران بهبود ببخشید.

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​