به گزارش سلامت نیوز به نقل از همشهری، 80درصد مرگ‌ومیرها در کشور ناشی از بیماری‌های غیرواگیر ازجمله دیابت، چاقی، فشارخون و… است؛ بیماری‌هایی که شیب صعودی آنها به چالش جدی نظام سلامت بدل شده و هزینه قابل توجهی از بودجه سلامت کشور را می‌بلعد. سال 98هزینه سالانه درمان بیماری‌های غیرواگیر رقمی حدود 45هزار میلیارد تومان بود و در 1401این رقم به 65هزار میلیارد تومان رسید.

آمار جدیدتری هم درباره هزینه‌های افزایش یافته درمان بیماری‌های غیرواگیر اعلام نشده اما براساس یک مطالعه انجام شده با عنوان «بار اقتصادی دیابت نوع 2در ایران» که سال 2022منتشر شده هزینه تحمیلی دیابت بر بودجه به 2.9میلیارد دلار رسیده است؛ عددی که البته واقعی نیست و براساس شاخص PPP به بیش از 10میلیارد دلار می‌رسد.

شاخص PPP قدرت خرید براساس ارزش نسبی ارز در هر کشوری است که طبق تورم و تحریم‌های بین‌المللی در ایران و همچنین یارانه درنظر گرفته شده در بخش دولتی، هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم دیابت را بیش از 3برابر رقم واقعی کرده است. یعنی دولت در برابر برخی کالاها سوبسید ارائه می‌کند تا منجر به تعادل در قدرت خرید شود اما با شاخص PPP با ضریب افزایشی بار اقتصادی هزینه‌ها بیشتر می‌شود؛ هزینه قابل‌توجهی که با پیشگیری از افزایش آمار آن، می‌توان تحول و توسعه در سایر بخش‌های نظام سلامت ازجمله تقویت زیرساخت‌های بیمارستانی، توسعه شبکه بهداشت، کمپین‌های آگاهی‌بخش و آموزش پرسنل بهداشتی و… را در ابعاد قابل‌توجهی محقق کرد.

آمار مبتلایان

براساس آخرین مطالعات انجام شده (2022میلادی) آمار مبتلایان به دیابت در ایران براساس قندخون ناشتا حدود 14.15درصد جمعیت بالای 25سال را تشکیل می‌دهد. اما براساس یک شاخص دیگر یعنی هموگلوبین ای‌وان‌سی 17.8درصد جمعیت بالای 25سال مبتلا به دیابت هستند. آمار مبتلایان به پیش‌دیابت هم 24.79درصد پیش‌بینی می‌شود و نکته قابل‌تامل اینکه سالانه چیزی حدود 200 تا 500هزار نفر به جمعیت دیابتی‌ها اضافه می‌شوند. دیابت نوع 2 در آن سال باعث مرگ 62726نفر شد که 14278مورد آن مستقیماً به‌دلیل ابتلا به همین بیماری جان خود را از دست دادند.

5عامل خطر سبک زندگی

شامل فعالیت بدنی کم و افزایش مصرف مواد غذایی فرآوری شده و شیرین

چاقی

طی چند دهه اخیر شمار افراد چاق در ایران ۵/۵ برابر و تعداد افراد دارای اضافه وزن، 5/3 برابر شده است. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد چاق، ۸۰ برابر بیشتر از افراد با BMI کمتر از ۲۲ در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.

عادات غذایی

رژیم‌های غذایی سنتی که از محصولات تازه تهیه می‌شد، اکنون با فست فودها و میان وعده‌های شیرین جایگزین شده‌اند.

عدم‌مراقبت‌های پیشگیرانه

انجام نشدن غربالگری‌ها و کمپین‌های آگاهی می‌تواند در ابتلای بیشتر جامعه به دیابت مؤثر باشد.

سالخوردگی

به‌طور طبیعی افراد در سنین بالا مستعد ابتلا به دیابت نوع‌2هستند.

اگر هزینه‌های دیابت کنترل شود

بار اقتصادی دیابت بر نظام سلامت و بودجه کشور بسیار زیاد است و اگر متولیان این حوزه موفق به کاهش این هزینه‌ها و خسارت‌های ناشی از آن شوند و بخشی از این 10میلیارد دلار را آزاد کنند، به‌طور ملموس می‌توان اقدامات مهمی را برای ارتقای حوزه بهداشت و سلامت کشور انجام داد که ازجمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

زیرساخت‌های بهداشتی

با این بودجه می‌توان 200بیمارستان مدرن با هزینه متوسط هر بیمارستان حدود 50میلیون دلار ساخت. همچنین می‌توان 2000کلینیک مراقبت‌های اولیه برای افزایش دسترسی به مراقبت‌های پیشگیرانه احداث و تجهیز کرد.

آموزش پرسنل پزشکی

ارائه آموزش 30هزار کارمند مراقبت‌های بهداشتی در زمینه پیشگیری و مدیریت بیماری با چنین بودجه‌ای میسر می‌شود.

تجهیز تخت‌های بیمارستانی

هزینه هر تخت بیمارستانی کاملا مجهز با امکاناتی ازجمله سیستم‌های مانیتورینگ، ونتیلاتورها و تجهیزات ضروری، چیزی حدود 50هزار دلار است و با کاهش بار اقتصادی دیابت می‌توان تجهیز 200هزار تخت بیمارستانی را محقق کرد که به طور قابل توجهی ظرفیت بیمارستان‌ها به‌ویژه در بخش‌های مراقبت‌های ویژه و تخصصی را بهبود می‌بخشد.

ساخت خانه‌های بهداشت

هزینه هر خانه بهداشت چیزی حدود 500هزار دلار برآورد می‌شود و با این بودجه ساخت 20هزار خانه بهداشت با قابلیت‌های تشخیصی، مراقبت بارداری و نظارت بر بیماری‌های مزمن در سراسر مناطق روستایی محقق می‌شود. خانه‌های بهداشت فشار بر بیمارستان‌ها را کاهش می‌دهند و منجر به پیشگیری از بیماری‌ها یا تشخیص زودهنگام آنها می‌شوند.

برنامه‌های ملی پیشگیری از بیماری

هزینه سالانه برای کمپین‌های فراگیر در سراسر ایران چیزی حدود 200میلیون دلار برآورد می‌شود. کمپین‌هایی برای تغذیه سالم، ورزش و غربالگری‌ها، آموزش بهداشت مدارس، آموزش به پزشکان عمومی و حتی راه‌اندازی سامانه‌های حوزه سلامت برای ردیابی و آموزش بیماری‌ها که با کاهش بار اقتصادی دیابت می‌توان برای 5سال بودجه آن را در اختیار داشت. اجرای برنامه‌های پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر می‌تواند از مرگ 549هزار نفر جلوگیری کند.

نوسازی تجهیزات پزشکی

هزینه ارتقای تجهیزات بیمارستانی برای مواردی ازجمله MRI، CT اسکنر و تجهیزات آزمایشگاهی در هر بیمارستان چیزی حدود 20میلیون دلار برآورد می‌شود. ارتقای تجهیزات برای 500بیمارستان با بودجه‌صرف‌شده بابت کنترل دیابت و آسیب‌های ناشی از آن امکان‌پذیر است.

سرمایه‌گذاری در فناوری

هزینه سیستم جامع اطلاعات ملی سلامت چیزی حدود یک میلیارد دلار برآورد می‌شود که براساس آن می‌توان توسعه پرونده الکترونیک سلامت، دورا پزشکی(پزشکی از راه دور) ، ابزارهای تشخیصی مبتنی بر هوش مصنوعی را محقق کرد و ارائه خدمات بهداشتی به‌ویژه در مناطق دورافتاده را توسعه‌داد.

چه باید کرد؟

کارشناسان اقتصادی حوزه سلامت بارها بر اجرای طرح‌های پیشگیرانه و افزایش سواد سلامت درباره بیماری‌های غیرواگیر تأکید کرده‌اند؛ ازجمله اطلاع سبک زندگی که در مرحله اول کاهش عوامل خطر رفتاری ازجمله تغذیه نامناسب، مصرف سیگار و الکل و فعالیت بدنی است. درواقع شواهد علمی بسیار جدی وجود دارد که اصلاح شدن هر کدام از این عوامل خطر تا حدود خیلی زیادی می‌تواند از هزینه‌های بعدی جلوگیری کند و مطالعات در ایران و نتایج آن را ثابت کرده است. یعنی مداخلات ارزان و هزینه اثربخشی وجود دارد که اگر روی آنها سرمایه‌گذاری شود هم منجر به کاهش هزینه درمان و هم بازگشت سرمایه خواهد بود. به‌عنوان مثال، اگر روی افزایش فعالیت بدنی یک ریال سرمایه‌گذاری شود تا 36برابر بازگشت سرمایه را رقم می‌زند.

عوارض دیابت

درباره بیماری دیابت، بیشترین بار اقتصادی درباره نارسایی‌های کلیوی رقم می‌خورد و اگر در زمینه پیشگیری موفق عمل شود، به میزان قابل توجهی از عوارض این بیماری جلوگیری خواهد شد. در رتبه بعدی اختلال بینایی، بیماری‌های قلبی، اختلال اعصاب یا نوروپاتی هم از عوارض جدی دیابت هستند و بار اقتصادی این بیماری را افزایش می‌دهند. عوارضی ازجمله زخم پای دیابتی هم یکی دیگر از بخش‌های مهم هزینه‌ساز این بیماری است. این موارد فارغ از هزینه‌های مستقیم شامل بستری شدن، داروها و خدمات سرپایی، بودجه نظام سلامت را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.