بسیاری از مردم تصور می‌کنند که تکنولوژی‌های قدیمی بسیار ساده و ابتدایی بوده‌اند، اما شواهد تاریخی نشان می‌دهند که برخی از این اختراعات مدرن‌تر از چیزی هستند که تصور می‌کنیم. از رایانه آنتیکیترا گرفته تا بتن رومی، فناوری‌های باستانی گاهی حتی از نسخه‌های امروزی هم پیچیده‌تر و کارآمدتر بوده‌اند. برخی از آنها، مانند باتری‌های بغداد، نشان می‌دهند که انسان‌ها قرن‌ها قبل از دوران مدرن به اصول مهندسی برق و الکترونیک پی برده بودند. علاوه بر این، ماشین‌آلات صنعتی، سیستم‌های آب‌رسانی و معماری باستانی از جمله مواردی هستند که امروزه هم نمونه‌های آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. شواهد نشان می‌دهند که تمدن‌های قدیمی به روش‌های بسیار پیشرفته‌ای در ساخت و ساز، حمل و نقل، پزشکی و حتی محاسبات ریاضی دست یافته بودند. برخی از این فناوری‌ها تا قرن‌ها بعد مجدداً کشف شدند یا مورد استفاده قرار گرفتند. در ادامه، 10 نمونه جالب از این موارد را با هم مرور می‌کنیم:

۱- رایانه آنتیکیترا: یک کامپیوتر مکانیکی از ۲۰۰۰ سال پیش

در سال ۱۹۰۱، غواصان یونانی یک ماشین پیچیده برنزی را در اعماق دریا کشف کردند که امروزه به نام رایانه آنتیکیترا (Antikythera Mechanism) شناخته می‌شود. این دستگاه که قدمتش به ۲۰۰ سال قبل از میلاد بازمی‌گردد، یک ماشین حساب مکانیکی بسیار دقیق برای محاسبه موقعیت‌های نجومی بود. دانشمندان معتقدند که این دستگاه می‌توانست حرکت سیارات، خورشید و ماه را پیش‌بینی کند، چیزی که تا قرن‌ها بعد در اروپا ساخته نشد. پیچیدگی دنده‌ها و مکانیزم‌های آن نشان می‌دهد که یونانیان باستان درکی بسیار پیشرفته از ریاضیات و مهندسی مکانیکی داشتند. برخی پژوهشگران معتقدند که تکنولوژی مشابه این رایانه، در دوران روم نیز استفاده می‌شده، اما هیچ نسخه دیگری از آن تاکنون کشف نشده است. این یافته نشان می‌دهد که بشر هزاران سال پیش از اصول مهندسی مدرن در ابزارهای پیچیده خود استفاده می‌کرده است.

۲- بتن رومی: قوی‌تر از بتن‌های امروزی

بتنی که رومیان باستان برای ساخت کولوسئوم (Colosseum) و پانتئون (Pantheon) استفاده کردند، هنوز هم پس از ۲۰۰۰ سال سالم باقی مانده است، در حالی که بتن‌های مدرن معمولاً در کمتر از ۱۰۰ سال دچار فرسایش می‌شوند. راز استحکام بتن رومی (Roman Concrete) در ترکیب خاص آن نهفته است که شامل خاکستر آتشفشانی، آهک و سنگ‌های خاصی است. هنگامی که این مواد با آب دریا ترکیب می‌شوند، واکنش شیمیایی خاصی رخ می‌دهد که باعث می‌شود بتن با گذشت زمان مقاوم‌تر شود، در حالی که بتن امروزی با گذشت زمان ضعیف‌تر می‌شود. برخی دانشمندان تلاش کرده‌اند تا ترکیب دقیق این بتن را بازسازی کنند و از آن برای ساخت بناهای مقاوم‌تر در برابر زلزله و سیل استفاده کنند. این کشف نشان می‌دهد که تکنولوژی‌های قدیمی‌تر در برخی موارد از نمونه‌های امروزی برتر هستند.

۳- جراحی مغز در تمدن‌های باستانی

شواهد نشان می‌دهند که جراحی مغز (Trepanation) و به عبارت دیگر شکافتن جمجمه بیش از ۷۰۰۰ سال پیش در تمدن‌های باستانی انجام می‌شده است. بررسی جمجمه‌های کشف‌شده از دوران نوسنگی نشان داده که مردم آن زمان حفره‌هایی در جمجمه ایجاد می‌کردند، احتمالاً برای کاهش فشار مغزی یا درمان بیماری‌های عصبی. در برخی از این جمجمه‌ها، نشانه‌هایی از بهبودی دیده شده است که نشان می‌دهد بیماران پس از جراحی زنده مانده‌اند. در تمدن اینکاها در آمریکای جنوبی، جراحی‌های مشابهی با ابزارهای سنگی بسیار تیز انجام شده که میزان بقای بیماران در آن‌ها حتی از جراحی‌های جنگ جهانی اول بیشتر بوده است. این یافته‌ها نشان می‌دهند که انسان‌های باستانی به دانش پزشکی و جراحی پیشرفته‌ای دسترسی داشتند، چیزی که پیش‌تر تصور نمی‌شد.

۴- باتری بغداد: احتمالاً اولین باتری جهان؟

در سال ۱۹۳۸، باستان‌شناسان در نزدیکی بغداد یک ظرف سفالی با میله آهنی و پوشش مسی کشف کردند که به عنوان باتری بغداد (Baghdad Battery) شناخته می‌شود. برخی دانشمندان معتقدند که این وسیله که قدمتش به حدود ۲۲۰۰ سال قبل بازمی‌گردد، ممکن است اولین باتری الکتریکی تاریخ باشد. آزمایش‌های انجام‌شده نشان داده‌اند که اگر این ظرف با مایعات اسیدی مانند سرکه یا آبلیمو پر شود، می‌تواند ولتاژ کمی تولید کند. هنوز مشخص نیست که آیا این وسیله برای الکترولیز، آبکاری فلزات یا مصارف پزشکی استفاده می‌شده است یا نه. اما اگر این فرضیه درست باشد، نشان می‌دهد که تمدن‌های باستانی اطلاعاتی درباره الکتریسیته و تولید جریان الکتریکی داشته‌اند. این کشف، بسیاری از تصورات درباره پیشرفت‌های علمی در دوران باستان را به چالش کشیده است.

۵- سیستم‌های آب‌رسانی و فاضلاب باستانی که هنوز هم کار می‌کنند

برخی از مجاری آب‌رسانی و فاضلاب باستانی که هزاران سال پیش ساخته شده‌اند، همچنان در برخی نقاط جهان فعال هستند. برای مثال، قنات‌های ایرانی (Persian Qanats) که هزاران سال قدمت دارند، هنوز هم برای تأمین آب در برخی مناطق خشک ایران و افغانستان استفاده می‌شوند. در امپراتوری روم نیز سیستم‌های فاضلاب پیچیده‌ای مانند کلواک ماکسیما (Cloaca Maxima) ساخته شد که همچنان در برخی بخش‌های رم کارایی دارد. این نشان می‌دهد که تکنولوژی‌های باستانی نه‌تنها مؤثر و پایدار بودند، بلکه از بسیاری از سیستم‌های امروزی هم مقاوم‌تر بودند. استفاده از این فناوری‌ها در بسیاری از مناطق می‌تواند راهکاری پایدار برای حل مشکلات آب و فاضلاب در دنیای مدرن باشد.

۶- شیشه انعطاف‌پذیر رومی: تکنولوژی گمشده‌ای که هنوز کشف نشده است

روایت‌های تاریخی نشان می‌دهند که رومیان ممکن است نوعی شیشه انعطاف‌پذیر (Vitrum Flexile) را اختراع کرده باشند که برخلاف شیشه‌های معمولی، نمی‌شکست بلکه خم می‌شد. این موضوع برای اولین بار در نوشته‌های مورخ رومی پلینیوس (Pliny the Elder) و سنکا ذکر شده است. گفته می‌شود که یک صنعتگر در زمان امپراتور تیبریوس (Tiberius Caesar) این ماده را اختراع کرده بود، اما امپراتور نگران بود که این فناوری ارزش طلا و نقره را کاهش دهد، به همین دلیل دستور داد مخترع آن اعدام شود. هیچ نمونه‌ای از این شیشه در حفاری‌های باستانی کشف نشده است، اما اگر واقعیت داشته باشد، می‌تواند یکی از پیشرفته‌ترین نوآوری‌های مهندسی دوران روم باشد. برخی دانشمندان معتقدند که این ماده احتمالاً نوعی آلیاژ شیشه‌ای انعطاف‌پذیر بوده که مشابه برخی پلیمرهای امروزی عمل می‌کرده است. شگفت‌آور است که حتی با وجود پیشرفت‌های مدرن، بشر هنوز قادر به بازسازی این ماده نیست. این نظریه نشان می‌دهد که برخی تکنولوژی‌های باستانی ممکن است بسیار پیشرفته‌تر از آنچه تصور می‌شود، بوده باشند و بعدها از بین رفته‌اند. شاید در آینده، کشفیات جدید بتوانند این راز را روشن کنند.

۷- خطوط نازکا: یک سیستم تقویمی یا فناوری پیشرفته جهت‌یابی؟

خطوط نازکا (Nazca Lines) مجموعه‌ای از نقوش عظیم در بیابان پرو هستند که فقط از ارتفاع زیاد قابل مشاهده‌اند. این خطوط که توسط تمدن نازکا بین ۵۰۰ قبل از میلاد تا ۵۰۰ میلادی ایجاد شده‌اند، شامل طرح‌های هندسی، حیوانات و اشکال انسان‌نما هستند. دانشمندان هنوز به طور کامل نمی‌دانند که هدف اصلی این نقوش چه بوده است، اما برخی معتقدند که ممکن است یک سیستم تقویمی، مسیرهای آیینی یا حتی راه‌های هدایت‌کننده برای مراسم مذهبی بوده باشند. نکته عجیب این است که طراحی این خطوط بدون ابزارهای مدرن نقشه‌برداری تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد. برخی محققان فرضیه‌هایی درباره استفاده از بالن‌های هوای گرم یا پلتفرم‌های چوبی برای مشاهده و ترسیم این خطوط مطرح کرده‌اند. همچنین برخی نظریه‌ها معتقدند که این خطوط ممکن است نوعی نقشه ستاره‌ای یا تقویم کشاورزی بوده باشند. اما چگونه مردمان نازکا توانسته‌اند بدون فناوری مدرن، چنین الگوهای دقیقی را ایجاد کنند؟ این مسئله همچنان یکی از بزرگ‌ترین معماهای تاریخ محسوب می‌شود.

۸- سیستم‌های گرمایشی باستانی: کف‌های گرم‌شونده رومی و کره‌ای

در حالی که گرمایش از کف یک فناوری مدرن به نظر می‌رسد، اما این سیستم بیش از ۲۰۰۰ سال پیش توسط رومیان و کره‌ای‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. رومیان از سیستمی به نام هیپوکاست (Hypocaust) استفاده می‌کردند که شامل فضاهای خالی در زیر کف ساختمان‌ها بود که هوای گرم از طریق آن‌ها عبور می‌کرد و ساختمان را گرم نگه می‌داشت. این فناوری به ویژه در حمام‌های عمومی و ویلاهای اشراف‌زادگان رومی رایج بود. در کره باستان، تکنولوژی مشابهی به نام اندول (Ondol) مورد استفاده قرار می‌گرفت که در آن دود حاصل از آتش در یک سیستم تونلی زیر کف خانه جریان می‌یافت و گرما را در سراسر ساختمان پخش می‌کرد. نکته جالب اینجاست که سیستم اندول هنوز هم در بسیاری از خانه‌های سنتی کره‌ای استفاده می‌شود. این فناوری‌ها نشان می‌دهند که تمدن‌های باستانی نه‌تنها به روش‌های گرمایشی پیشرفته دست یافته بودند، بلکه سیستم‌های پایداری طراحی کرده بودند که قرن‌ها بعد هم مؤثر باقی ماندند.

۹- جراحی چشم در هند باستان: تکنیک‌هایی که هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرند

کتاب سوشروتا سامهیتا (Sushruta Samhita) که حدود ۲۶۰۰ سال پیش در هند نوشته شده است، شامل توضیحات دقیقی درباره جراحی‌های پیشرفته، از جمله عمل جراحی آب مروارید است. سوشروتا، که یکی از قدیمی‌ترین جراحان شناخته‌شده تاریخ است، از ابزارهای فلزی ظریف و روش‌های خاصی برای برداشتن آب مروارید از عدسی چشم استفاده می‌کرد. در آن دوران، بیماران تحت تأثیر گیاهان دارویی بی‌حس‌کننده قرار می‌گرفتند و جراحی با تکنیک‌های ظریفی انجام می‌شد که شگفت‌آور است. برخی از اصولی که در این متون ذکر شده‌اند، هنوز هم در جراحی‌های مدرن چشم‌پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کشف نشان می‌دهد که دانش پزشکی در دوران باستان بسیار فراتر از آن چیزی بود که معمولاً تصور می‌شود. بسیاری از تکنیک‌های پزشکی مدرن، در واقع بر پایه روش‌هایی بنا شده‌اند که هزاران سال پیش توسط پزشکان باستانی توسعه یافته‌اند.

۱۰- ابزارهای جراحی سنگی که بهتر از تیغ‌های فلزی بودند

باستان‌شناسان کشف کرده‌اند که برخی از ابزارهای جراحی ساخته‌شده از ابسیدین (Obsidian)، نوعی سنگ آتشفشانی، تیزتر از تیغ‌های جراحی مدرن هستند. ابسیدین می‌تواند لبه‌هایی در حد نانومتر ایجاد کند که بسیار تیزتر از فولاد جراحی است. مطالعات نشان داده‌اند که برش‌های انجام‌شده با چاقوهای ابسیدینی، زخم‌های کمتری ایجاد می‌کنند و بهبودی آن‌ها سریع‌تر است. این نوع ابزارها در تمدن‌های باستانی مانند آزتک‌ها و مصری‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند. برخی پزشکان امروزی حتی در جراحی‌های خاص مانند جراحی‌های میکروسکوپی از تیغه‌های ابسیدین به جای تیغ‌های فولادی استفاده می‌کنند. این یافته نشان می‌دهد که تمدن‌های باستانی تکنیک‌های جراحی فوق‌العاده دقیقی داشتند که حتی در دنیای امروز هم قابل استفاده هستند. اگرچه تکنولوژی مدرن پیشرفت‌های چشمگیری داشته است، اما برخی از روش‌های باستانی همچنان برتری‌های خود را حفظ کرده‌اند.

شواهد نشان می‌دهند که بسیاری از فناوری‌های باستانی بسیار پیشرفته‌تر از آن چیزی بودند که تصور می‌کردیم. از شیشه‌های انعطاف‌پذیر رومی گرفته تا سیستم‌های گرمایشی و ابزارهای جراحی دقیق، این تکنولوژی‌ها نشان‌دهنده سطح بالای دانش مهندسی و علمی در دوران‌های گذشته هستند. بسیاری از این روش‌ها حتی امروزه هم مورد استفاده قرار می‌گیرند یا الهام‌بخش فناوری‌های مدرن شده‌اند. تاریخ، مملو از نوآوری‌هایی است که اگرچه قرن‌ها پیش ایجاد شده‌اند، اما هنوز هم ما را شگفت‌زده می‌کنند.

  این نوشته‌ها را هم بخوانید ​