بیش از ۱۴,۰۰۰ نمونه جدید از بذرهای محصولات کشاورزی این هفته در انبار بذر جهانی سوالبارد (Svalbard Global Seed Vault) در نروژ ذخیره می‌شوند. این مرکز که به «انبار روز قیامت» معروف است، از سال ۲۰۰۸ با هدف حفاظت از تنوع زیستی گیاهان کشاورزی جهان تأسیس شده. در دنیایی که با بحران‌های زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی روبه‌رو است، حفظ تنوع ژنتیکی گیاهان غذایی نقشی کلیدی در تضمین امنیت غذایی آینده دارد.

نجات بذرهای ارزشمند از جنگ و بحران‌ها

نمونه‌های جدید از ۲۱ بانک ژنتیکی سراسر جهان به این مجموعه اضافه شده‌اند. برخی از این بذرها از سودان  آمده‌اند، کشوری که طی درگیری‌های داخلی، بخش زیادی از ذخایر ژنتیکی خود را از دست داده. بانک ژنتیکی سودان که در شهر وَدْ مَدَنی (Wad Medani) قرار دارد، پیش از جنگ، حدود ۱۷,۰۰۰ نمونه بذر در اختیار داشت. اما در طول درگیری‌ها، این مجموعه مورد حمله قرار گرفت و بسیاری از بذرها به غارت رفتند یا پراکنده شدند.

از جمله بذرهای مهم سودانی که این هفته به سوالبارد منتقل شده‌اند، گونه‌هایی از ارزن مرواریدی (Pearl Millet) و ذرت خوشه‌ای (Sorghum) هستند. این محصولات از دیرباز در منطقه کشت می‌شده‌اند و علاوه بر ارزش غذایی، اهمیت فرهنگی نیز دارند. علی بابیکَر (Ali Babikar)، مدیر مرکز ملی حفاظت از منابع ژنتیکی گیاهی سودان، درباره این اقدام گفت: «در سودان، جایی که جنگ باعث آوارگی میلیون‌ها نفر و اختلال در کشاورزی شده، این بذرها نماد امید هستند.» او تأکید کرد که ذخیره‌سازی این نمونه‌ها، امنیت غذایی آینده را تضمین خواهد کرد، صرف‌نظر از چالش‌هایی که جهان ممکن است با آن روبه‌رو شود.

حفاظت از تنوع زیستی در برابر بلایای طبیعی

مالاوی (Malawi) نیز نمونه‌های مهمی را به این ذخیره‌گاه اضافه کرده. یکی از این بذرها مربوط به لوبیای مخملی (Velvet Beans – Mucuna Pruriens) است، گیاهی که هم در کشاورزی پایدار نقش دارد و هم در پزشکی سنتی استفاده می‌شود. نام این گیاه به دلیل پوشش مخملی غلاف‌های دانه آن انتخاب شده است. علاوه بر این، لوبیای مخملی به‌عنوان گیاه تثبیت‌کننده نیتروژن (Nitrogen-Fixing Legume) می‌تواند به بهبود حاصلخیزی خاک کمک کرده و عملکرد محصولات زراعی مانند ذرت را دو برابر کند.

نولیفر مپونیا (Nolipher Mponya)، محقق کشاورزی در دولت مالاوی، تأکید دارد که ذخیره این بذرها نه‌تنها از بحران‌های غذایی در سطح محلی و جهانی جلوگیری می‌کند، بلکه به حفظ اکوسیستم‌های زراعی، سلامت عمومی و اقتصاد نیز کمک خواهد کرد.

فیلیپین (Philippines) نیز نمونه‌های جدیدی را به سوالبارد ارسال کرده است. بانک ژنتیکی این کشور در سال‌های اخیر دو حادثه فاجعه‌بار را پشت سر گذاشته است: ابتدا یک طوفان عظیم که آن را تخریب کرد و شش سال بعد، یک آتش‌سوزی شدید که خسارات بیشتری به آن وارد آورد. این کشور که رتبه اول را در شاخص خطر جهانی (World Risk Index) دارد، بیش از هر کشور دیگری در معرض بلایای طبیعی قرار دارد. درعین‌حال، فیلیپین یکی از ۱۸ کشور مگابیودایورس (Mega-Biodiverse) جهان محسوب می‌شود و از غنای ژنتیکی بالایی برخوردار است.

هیدلیزا دِ چاوز (Hidelisa De Chavez) از دانشگاه فیلیپین معتقد است که کاهش تنوع ژنتیکی گیاهان و رژیم‌های غذایی در سراسر جهان، اهمیت حفاظت و دسترسی به این منابع را بیش از پیش کرده است.

همکاری جهانی برای نجات تنوع زیستی

این پروژه بخشی از یک همکاری بین‌المللی به نام طرح تنوع زیستی برای فرصت‌ها، معیشت و توسعه (Biodiversity for Opportunities, Livelihoods and Development – BOLD) است که توسط دولت نروژ تأمین مالی شده و تحت مدیریت Crop Trust، یک سازمان غیردولتی مستقر در آلمان، اجرا می‌شود.

استفان اشمیتز (Stefan Schmitz)، مدیر اجرایی Crop Trust، درباره این اقدام گفت: «بذرهایی که این هفته در سوالبارد ذخیره شدند، تنها نمایانگر تنوع زیستی نیستند، بلکه نشان‌دهنده دانش، فرهنگ و مقاومت جوامعی هستند که از آن‌ها نگهداری کرده‌اند.» او تأکید کرد که حفاظت از این منابع ژنتیکی برای نسل‌های آینده ضروری است.

آینده‌ای امن‌تر برای کشاورزی و امنیت غذایی

با تغییرات اقلیمی، جنگ‌ها و بلایای طبیعی که به تهدیدی جدی برای امنیت غذایی جهان تبدیل شده‌اند، پروژه‌هایی مانند سوالبارد نقش حیاتی در حفظ گونه‌های گیاهی دارند. اگرچه این ذخیره‌گاه به‌عنوان «آخرین پناهگاه» برای بذرهای جهان شناخته می‌شود، اما هدف اصلی آن تنها نگهداری از این منابع نیست، بلکه اطمینان از پایداری تولید مواد غذایی در آینده است.

این ذخیره‌گاه، پلی میان گذشته، حال و آینده است؛ جایی که دانش و تجربه نسل‌های گذشته، برای بقای نسل‌های آینده حفظ می‌شود.