آمازون در حال توسعه‌ی یک سریال علمی-تخیلی بر اساس رمان «Consider Phlebas» نوشته‌ی ایان اِم. بنکس (Iain M. Banks) است. این کتاب که اولین اثر علمی-تخیلی نویسنده‌ی اسکاتلندی محسوب می‌شود، آغازگر مجموعه‌ی «فرهنگ» (Culture) است؛ یک جهان داستانی که در آن تمدنی میان‌ستاره‌ای شکل گرفته.

چارلز یو (Charles Yu)، خالق سریال «Interior Chinatown»، وظیفه‌ی نگارش فیلمنامه و تهیه‌کنندگی اجرایی این پروژه را بر عهده دارد. همچنین کلوئی ژائو (Chloé Zhao)، برنده‌ی جایزه اسکار برای فیلم Nomadland به‌عنوان تهیه‌کننده‌ی اجرایی این سریال همکاری می‌کند.

داستانی حماسی از جنگ میان هوش مصنوعی و انسان

در «Consider Phlebas»، جنگی میان تمدن فرهنگ (Culture)، که یک جامعه‌ی پیشرفته و صلح‌طلب است، و امپراتوری ایدیران (Idiran Empire)، که بر اساس باورهای مذهبی نظامی‌گری را برگزیده، در جریان است. در این میان، یک هوش مصنوعی (AI) قدرتمند به نام «مایند» (Mind) از نبرد گریخته و در سیاره‌ای ممنوعه پنهان شده است.

دو شخصیت کلیدی داستان، هورزا (Horza)، یک مزدور تغییرشکل‌دهنده که برای ایدیران‌ها کار می‌کند، و بالوِدا (Balveda)، یک مأمور از سازمان «شرایط ویژه» (Special Circumstances) فرهنگ، مأموریت دارند تا این هوش مصنوعی را بیابند. این تعقیب‌وگریز میان کهکشان‌ها، نبردی بی‌رحمانه را میان انسان‌ها و فناوری رقم می‌زند که در آن، مرز میان هوش مصنوعی و آگاهی انسانی به چالش کشیده می‌شود.

مسیر طولانی آمازون برای اقتباس از این رمان

نخستین باری نیست که آمازون برای اقتباس از «Consider Phlebas» تلاش می‌کند. شش سال پیش، این کمپانی همراه با استودیوی Plan B، این پروژه را برای پلتفرم Prime Video در نظر گرفت. در آن زمان، آمازون تازه قدم در دنیای سریال‌های ژانر علمی-تخیلی گذاشته بود و پروژه‌هایی همچون The Lord of the Rings: The Rings of Power را در دستور کار داشت.

در ابتدا، اقتباس این رمان با حضور دنیس کِلی (Dennis Kelly)، خالق سریال Utopia، کلید خورد، اما این پروژه در نهایت کنار گذاشته شد. با این حال، حالا که آمازون مجموعه‌های موفقی همچون The Expanse، The Boys، The Wheel of Time و Fallout را در کارنامه دارد، فرصت دوباره‌ای برای این اقتباس فراهم شده است.

دنیای «فرهنگ»؛ پتانسیل یک دنیای سینمایی جدید؟

«Consider Phlebas» تنها نقطه‌ی آغاز یک جهان داستانی بزرگ‌تر است. ایان بنکس در ده جلد، دنیایی را ترسیم کرده که ترکیبی از فلسفه‌ی اخلاقی، آینده‌گرایی و نقد اجتماعی است. هر کدام از این کتاب‌ها می‌توانند مبنای یک سریال مستقل باشند، دقیقاً مانند مجموعه‌های علمی-تخیلی موفقی همچون The Expanse و Foundation.

انتخاب این اثر برای اقتباس نشان می‌دهد که آمازون قصد دارد یک جهان سینمایی جدید را در ژانر علمی-تخیلی بنا کند؛ جهانی که می‌تواند برای سال‌ها داستان‌های جذابی را به مخاطبان ارائه دهد.

«Consider Phlebas»؛ آغازی بر دنیای علمی-تخیلی ایان ام. بنکس

دنیای علمی-تخیلی پر از آثار تأثیرگذاری است که نه‌تنها خوانندگان را به سفرهایی میان‌ستاره‌ای می‌برند، بلکه به بررسی فلسفی، اجتماعی و اخلاقی آینده‌ی بشریت می‌پردازند. ایان ام. بنکس (Iain M. Banks)، نویسنده‌ی اسکاتلندی، با خلق مجموعه‌ی فرهنگ (Culture Series)، یکی از جاه‌طلبانه‌ترین و تأمل‌برانگیزترین جهان‌های علمی-تخیلی را ارائه کرد. «Consider Phlebas» اولین رمان از این مجموعه است که در سال ۱۹۸۷ منتشر شد و سنگ‌بنای یکی از غنی‌ترین و پیچیده‌ترین جهان‌های این ژانر را بنا نهاد.

دنیای فرهنگ (Culture)؛ آرمان‌شهری فراتر از تمدن‌های بشری

«فرهنگ» (Culture) در دنیای ایان بنکس، یک تمدن میان‌ستاره‌ای بسیار پیشرفته است که به مرحله‌ای فراتر از کمیابی مادی (Post-Scarcity) رسیده و در آن، دیگر پول، فقر، دولت‌های استبدادی یا محدودیت‌های اجتماعی وجود خارجی ندارد. این جامعه، ترکیبی از گونه‌های بیگانه و انسان‌هایی است که در کنار هوش‌های مصنوعی فوق‌العاده پیشرفته‌ای به نام «مایندها» (Minds) زندگی می‌کنند. این هوش‌های مصنوعی، که در قلب سیستم‌های سیاسی، اجتماعی و نظامی فرهنگ قرار دارند، تصمیم‌گیری‌های کلیدی این تمدن را بر عهده دارند.

فرهنگ، به‌شدت صلح‌طلب است و از طریق مداخله‌ی هوشمندانه در کهکشان، سعی می‌کند جوامع عقب‌مانده‌تر را به سوی پیشرفت سوق دهد. اما این دیدگاه همیشه مورد قبول دیگر تمدن‌ها نیست. داستان «Consider Phlebas» از همین تضاد شکل می‌گیرد: جنگی که میان فرهنگ و امپراتوری ایدیران (Idiran Empire) آغاز شده است.

داستان «Consider Phlebas»؛ نبرد میان انسانیت و تکنولوژی

در این کتاب، تمدن فرهنگ درگیر یک جنگ میان‌ستاره‌ای علیه امپراتوری ایدیران می‌شود. ایدیران‌ها گونه‌ای مذهبی و جنگ‌طلب هستند که اعتقاد دارند گسترش قلمرو و جنگ‌های مقدس، جزئی ضروری از بقای آن‌هاست. در مقابل، فرهنگ به دنبال صلح، پیشرفت و همزیستی میان موجودات کهکشانی است.

در این میان، یکی از هوش‌های مصنوعی بسیار قدرتمند فرهنگ به نام «مایند»، پس از یک نبرد، از دست دشمن فرار کرده و در یک سیاره‌ی ممنوعه مخفی شده. دو شخصیت کلیدی داستان، مأموریت دارند این هوش مصنوعی را بیابند:

هورزا (Horza)، یک مزدور تغییرشکل‌دهنده (Shapeshifter) که برای امپراتوری ایدیران کار می‌کند. او به فرهنگ و روش زندگی آن‌ها بی‌اعتماد است و عقیده دارد که قدرت و اقتدار واقعی در جنگ و مبارزه نهفته است. مأموریت او این است که «مایند» را پیدا کرده و به دست ایدیران‌ها برساند.
بالوِدا (Balveda)، یک مأمور از واحد «شرایط ویژه» (Special Circumstances) فرهنگ که تلاش می‌کند مانع موفقیت هورزا شود و «مایند» را نجات دهد.
سفر هورزا، او را به سیارات عجیب، ایستگاه‌های فضایی پرهرج‌ومرج و میدان‌های نبردی بی‌رحمانه می‌کشاند. در این میان، او باید با دزدان فضایی، شورشیان، نجات‌یافتگان جنگ و حتی گونه‌های ناشناخته‌ی کهکشان روبه‌رو شود. سوال اصلی داستان این است: آیا جنگ و خشونت، راهی برای بقای تمدن‌هاست یا هوش و تعامل مسالمت‌آمیز؟

نگاه فلسفی و اجتماعی در «Consider Phlebas»

برخلاف بسیاری از رمان‌های علمی-تخیلی که داستان خود را پیرامون فناوری‌های آینده می‌سازند، ایان بنکس از این ژانر برای بررسی مفاهیمی عمیق‌تر استفاده می‌کند. در این رمان، سوالاتی کلیدی درباره‌ی آزادی فردی، حکومت‌های خودکامه، جنگ و صلح، و معنای واقعی پیشرفت تمدنی مطرح می‌شود.

ایدیران‌ها نمادی از جوامعی هستند که بر اساس ایدئولوژی‌های مذهبی-نظامی شکل گرفته‌اند و اعتقاد دارند که قدرت و جنگ، تنها راه برای حفظ هویت و بقای آن‌هاست.
فرهنگ، در نقطه‌ی مقابل، نشان‌دهنده‌ی یک آرمان‌شهر است که تمام مشکلات اجتماعی و اقتصادی را حل کرده و در تلاش است دیگران را نیز به این مسیر بکشاند.
هورزا، شخصیت اصلی داستان، در این جنگ دچار بحران هویت می‌شود. او به عنوان یک مزدور، همیشه به جنگ باور داشته، اما در طول سفرش متوجه می‌شود که حقیقت، پیچیده‌تر از چیزی است که به او گفته شده است.

مجموعه‌ی فرهنگ شامل ۱۰ رمان مستقل است که هرکدام داستان متفاوتی را روایت می‌کنند، اما همگی در یک جهان مشترک رخ می‌دهند. برخی از این کتاب‌ها عبارتند از:

«The Player of Games» (1988)
«Use of Weapons» (1990)
«Excession» (1996)
«Surface Detail» (2010)

هرکدام از این کتاب‌ها، به بررسی جنبه‌های مختلف تمدن، سیاست، اخلاق و فناوری می‌پردازند و دیدگاه منحصربه‌فردی درباره‌ی آینده‌ی جوامع بشری ارائه می‌دهند.

جمع‌بندی؛ آیا این اقتباس موفق خواهد بود؟

اقتباس از آثار علمی-تخیلی پیچیده، همیشه چالش‌های خاص خود را دارد. دنیای غنی و پرجزئیات ایان بنکس نیازمند تیمی خلاق و متعهد است تا بتواند آن را به‌درستی به تصویر بکشد. حضور نویسنده‌ای همچون چارلز یو و کارگردان بزرگی مانند کلوئی ژائو امیدها را برای یک اقتباس موفق افزایش می‌دهد.

با توجه به تجربه‌ی آمازون در ساخت سریال‌های پرهزینه و حماسی، به‌نظر می‌رسد که این بار، «Consider Phlebas» شانس بیشتری برای رسیدن به مرحله‌ی تولید دارد. باید منتظر ماند و دید که آیا این سریال می‌تواند جایگاه خود را در میان طرفداران علمی-تخیلی پیدا کند یا نه.