چند سال پیش، یکی از همکاران پزشک که در اوایل سی‌سالگی بود، تصمیم گرفت تخمک‌هایش را فریز کند. او همیشه می‌خواست بچه‌دار شود، اما هنوز زمان مناسبی برایش فراهم نشده بود و از طرفی نگران کاهش کیفیت تخمک‌هایش با افزایش سن بود. پزشک زنان به او توضیح داده بود که فریز کردن تخمک (Egg Freezing) یک روش علمی است که به زنان امکان می‌دهد تا تخمک‌های سالم خود را برای استفاده در آینده ذخیره کنند. این فرآیند می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای کسانی باشد که قصد دارند بارداری را به تعویق بیندازند، به‌خصوص در شرایطی که مسائل شغلی، اجتماعی یا پزشکی در میان است. با این حال، این روش فقط یک انتخاب ساده نیست و باید تمام مزایا و معایب آن در نظر گرفته شود. بسیاری از زنان به این فکر می‌کنند که آیا فریز کردن تخمک یک راه‌حل مطمئن است یا صرفاً یک روش پرهزینه و نامطمئن؟ پزشکان تأکید دارند که این کار برای همه مناسب نیست و باید با آگاهی کامل انجام شود. برای درک بهتر این موضوع، ابتدا باید روند این کار را بررسی کنیم.

فرآیند فریز کردن تخمک شامل چندین مرحله است که به طور معمول چند هفته طول می‌کشد. ابتدا، زن باید تحت هورمون‌درمانی (Hormonal Stimulation) قرار بگیرد تا تخمدان‌ها تعداد بیشتری تخمک تولید کنند. سپس، این تخمک‌ها از طریق یک روش کم‌تهاجمی به نام بازیابی تخمک (Egg Retrieval) از بدن خارج می‌شوند. در مرحله بعد، تخمک‌ها در محیط آزمایشگاهی فریز شده و در دمای بسیار پایین (Cryopreservation) نگهداری می‌شوند تا در آینده بتوان از آن‌ها استفاده کرد. این روش به بسیاری از زنان کمک کرده تا شانس بارداری خود را در سنین بالاتر حفظ کنند، اما آیا واقعاً برای همه یک گزینه مناسب است؟ در ادامه، نگاهی دقیق‌تر به این روش و چالش‌های آن خواهیم داشت.

۱- فریز کردن تخمک یک روش جدید نیست، اما در سال‌های اخیر محبوب‌تر شده است

اگرچه به نظر می‌رسد فریز کردن تخمک یک روش نوین باشد، اما اولین آزمایش‌های موفق این فرآیند به دهه ۱۹۸۰ بازمی‌گردد. با این حال، در سال‌های اخیر، با پیشرفت تکنیک‌های انجماد سریع (Vitrification)، میزان موفقیت این روش افزایش یافته است. بسیاری از زنان، به‌ویژه کسانی که تمرکز زیادی بر روی کار و تحصیل دارند، به این روش روی آورده‌اند تا گزینه‌ای برای آینده‌شان داشته باشند. همچنین، برخی از بیمارانی که به دلایل پزشکی مانند سرطان (Cancer) مجبور به انجام شیمی‌درمانی (Chemotherapy) هستند، از این روش برای حفظ شانس باروری خود استفاده می‌کنند. در گذشته، روش‌های فریز کردن تخمک به دلیل نرخ پایین زنده ماندن تخمک‌ها چندان موفقیت‌آمیز نبودند. اما امروزه، با استفاده از تکنولوژی‌های جدید، شانس بقای تخمک‌های منجمد به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. با این حال، هنوز هم تضمینی برای موفقیت صددرصدی این روش وجود ندارد.

۲- همه زنان نمی‌توانند از این روش استفاده کنند و موفقیت آن وابسته به سن است

یکی از بزرگ‌ترین تصورات غلط درباره فریز کردن تخمک این است که هر زنی می‌تواند در هر سنی این کار را انجام دهد و بعدها بدون مشکل باردار شود. اما در واقع، سن در میزان موفقیت این روش نقش حیاتی دارد. بهترین زمان برای فریز کردن تخمک، قبل از ۳۵ سالگی است، زیرا با افزایش سن، کیفیت تخمک‌ها کاهش می‌یابد. زنانی که در سنین بالاتر از ۴۰ سالگی اقدام به این کار می‌کنند، ممکن است با کاهش چشمگیر شانس موفقیت مواجه شوند. هرچند که امکان ذخیره تخمک‌های سالم وجود دارد، اما تضمینی برای بارداری در آینده نیست. پزشکان معمولاً به زنان توصیه می‌کنند که قبل از تصمیم‌گیری، یک ارزیابی کامل از ذخیره تخمدانی (Ovarian Reserve) خود انجام دهند.

۳- این روش پرهزینه است و بیمه‌ها معمولاً آن را پوشش نمی‌دهند

یکی از چالش‌های اصلی فریز کردن تخمک، هزینه بالای آن است که بسیاری از زنان را از انجام این کار منصرف می‌کند. بسته به کشور و کلینیکی که این روش را انجام می‌دهد، هزینه فرآیند می‌تواند بین چند هزار تا ده‌ها هزار دلار متغیر باشد. این هزینه شامل آزمایش‌های اولیه، داروهای هورمونی، استخراج تخمک و نگهداری سالانه آن‌ها در آزمایشگاه است. علاوه بر این، هنگامی که زن تصمیم بگیرد از تخمک‌های منجمدشده برای بارداری استفاده کند، هزینه‌های دیگری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF – In Vitro Fertilization) به آن اضافه خواهد شد. بیشتر بیمه‌ها این هزینه‌ها را پوشش نمی‌دهند، مگر در شرایطی که زن به دلیل بیماری‌هایی مانند سرطان مجبور به این کار شده باشد. بنابراین، قبل از تصمیم‌گیری، زنان باید از نظر مالی آمادگی داشته باشند.

۴- احتمال موفقیت بارداری با تخمک‌های منجمد به عوامل متعددی بستگی دارد

اگرچه فریز کردن تخمک یک گزینه برای حفظ باروری است، اما این به معنای تضمین بارداری در آینده نیست. میزان موفقیت این روش به چندین عامل بستگی دارد، از جمله سن زن در زمان فریز کردن، تعداد تخمک‌های ذخیره‌شده و کیفیت آن‌ها. به‌طور کلی، هرچه زن جوان‌تر باشد و تعداد بیشتری از تخمک‌های سالم ذخیره کند، شانس موفقیت در آینده بیشتر خواهد بود. در برخی از موارد، حتی اگر زن تخمک‌های خود را ذخیره کرده باشد، ممکن است در آینده مشکلاتی در روند لقاح یا لانه‌گزینی (Implantation) پیش بیاید. بنابراین، زنان باید این موضوع را به‌عنوان یک راه‌حل احتمالی در نظر بگیرند، نه یک روش صددرصد تضمینی.

۵- فریز کردن تخمک می‌تواند از نظر جسمی و روحی چالش‌برانگیز باشد

این روش نه‌تنها یک فرآیند پزشکی پیچیده است، بلکه از نظر روحی و جسمی نیز می‌تواند چالش‌هایی را به همراه داشته باشد. هورمون‌درمانی که قبل از استخراج تخمک انجام می‌شود، ممکن است باعث عوارضی مانند تغییرات خلقی، نفخ (Bloating)، حساسیت سینه‌ها و حتی درد شود. برخی از زنان این مرحله را از نظر احساسی سخت می‌دانند، زیرا مجبورند تصمیمی برای آینده خود بگیرند که تأثیر زیادی بر زندگی‌شان دارد. علاوه بر این، نگرانی درباره میزان موفقیت و نتیجه نهایی این روش نیز می‌تواند باعث اضطراب شود. بنابراین، قبل از اقدام، زنان باید از نظر روحی آمادگی لازم را داشته باشند و در صورت نیاز با یک مشاور صحبت کنند.

۶- برخی از شرکت‌های بزرگ هزینه فریز کردن تخمک را برای کارمندانشان پوشش می‌دهند

در سال‌های اخیر، برخی از شرکت‌های فناوری و سازمان‌های بزرگ، هزینه فریز کردن تخمک را به‌عنوان یک مزیت شغلی به کارمندان زن خود ارائه داده‌اند. شرکت‌هایی مانند اپل (Apple) و فیسبوک (Facebook) از نخستین شرکت‌هایی بودند که این گزینه را به زنان پیشنهاد دادند تا بتوانند بدون نگرانی از کاهش باروری، روی پیشرفت شغلی خود تمرکز کنند. این سیاست با هدف ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی اجرا شده، اما برخی از منتقدان معتقدند که ممکن است زنان را به تعویق انداختن بارداری وادار کند. برخی کارشناسان حوزه سلامت هشدار داده‌اند که این حمایت‌های مالی نباید باعث شود که زنان فریز کردن تخمک را به‌عنوان یک راه‌حل تضمینی برای بارداری آینده در نظر بگیرند. گرچه این تصمیم می‌تواند به برخی زنان کمک کند، اما آن‌ها باید آگاه باشند که موفقیت این روش به عوامل متعددی بستگی دارد. همچنین، برخی از زنان این اقدام شرکت‌ها را بیشتر یک استراتژی برای بهره‌برداری طولانی‌تر از نیروی کار خود می‌دانند تا یک حمایت واقعی از زندگی شخصی کارمندان. در هر صورت، این گزینه می‌تواند برای زنانی که قصد دارند بارداری را به تأخیر بیندازند، از نظر مالی یک کمک بزرگ باشد.

۷- تعداد تخمک‌های فریز شده تأثیر زیادی بر شانس موفقیت دارد

یکی از نکاتی که زنان هنگام تصمیم‌گیری برای فریز کردن تخمک باید بدانند، این است که تعداد تخمک‌های ذخیره‌شده نقش مهمی در میزان موفقیت آن‌ها در آینده دارد. پزشکان توصیه می‌کنند که برای افزایش شانس بارداری، زنان بین ۱۰ تا ۲۰ تخمک را ذخیره کنند، زیرا همه تخمک‌ها پس از فرآیند ذوب شدن سالم باقی نمی‌مانند. برخی از زنان ممکن است در یک چرخه درمانی فقط تعداد کمی تخمک قابل استفاده تولید کنند و مجبور شوند چندین بار این روند را تکرار کنند. احتمال بقای تخمک‌ها پس از انجماد و سپس ذوب شدن، وابسته به کیفیت تخمک و سن زن در زمان فریز کردن آن‌ها است. زنان جوان‌تر معمولاً تخمک‌های باکیفیت‌تری تولید می‌کنند که شانس موفقیت بالاتری دارند. همچنین، حتی اگر تعداد زیادی تخمک ذخیره شود، ممکن است همه آن‌ها پس از فرآیند لقاح و انتقال به رحم منجر به بارداری نشوند.

۸- تخمک‌های فریز شده می‌توانند تا چند دهه قابل استفاده باقی بمانند

یکی از بزرگ‌ترین مزایای فریز کردن تخمک این است که تخمک‌ها می‌توانند برای چندین سال در شرایط مطلوب باقی بمانند. مطالعات نشان داده‌اند که تخمک‌هایی که به روش انجماد شیشه‌ای (Vitrification) ذخیره شده‌اند، حتی پس از ۱۰ تا ۲۰ سال همچنان قابل استفاده هستند. برخلاف باور عمومی، زمان ذخیره‌سازی تأثیر زیادی بر کیفیت تخمک ندارد، زیرا در حالت انجماد، تخمک‌ها عملاً در یک وضعیت ثابت باقی می‌مانند و روند پیری متوقف می‌شود. این امکان به زنان فرصت بیشتری می‌دهد تا در زمان مناسب از تخمک‌های خود استفاده کنند، حتی اگر چندین دهه از فریز شدن آن‌ها گذشته باشد. البته این به معنای تضمین موفقیت بارداری در سنین بالاتر نیست، زیرا عوامل دیگری مانند سلامت رحم نیز نقش مهمی دارند. با این حال، این روش به زنانی که هنوز آمادگی بارداری ندارند، امکان برنامه‌ریزی طولانی‌مدت‌تری می‌دهد.

۹- برخی زنان پس از فریز کردن تخمک هرگز از آن‌ها استفاده نمی‌کنند

جالب است بدانید که بسیاری از زنانی که تخمک‌های خود را فریز می‌کنند، در نهایت هرگز از آن‌ها استفاده نمی‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که درصد بالایی از زنانی که این روش را انجام داده‌اند، یا به‌صورت طبیعی باردار می‌شوند یا در نهایت تصمیم می‌گیرند که بچه‌دار نشوند. برخی از زنان به این نتیجه می‌رسند که دیگر نیازی به استفاده از تخمک‌های فریز شده ندارند، زیرا شرایط زندگی آن‌ها تغییر کرده است. علاوه بر این، برخی از افراد به دلیل هزینه‌های اضافی مرتبط با لقاح آزمایشگاهی و انتقال جنین (Embryo Transfer) از این روش منصرف می‌شوند. این موضوع باعث شده که بانک‌های نگهداری تخمک، با حجم زیادی از تخمک‌های فریز شده‌ای مواجه شوند که صاحبان آن‌ها دیگر قصد استفاده از آن‌ها را ندارند. برخی زنان نیز تصمیم می‌گیرند تخمک‌هایشان را اهدا کنند تا دیگران بتوانند از آن‌ها برای درمان ناباروری استفاده کنند.

۱۰- احتمال موفقیت بارداری با تخمک‌های فریز شده کمتر از تخمک‌های تازه است

یکی از مهم‌ترین مسائلی که زنان باید بدانند این است که احتمال موفقیت بارداری با استفاده از تخمک‌های فریز شده کمتر از تخمک‌های تازه است. اگرچه فناوری‌های جدید میزان بقای تخمک‌های فریز شده را افزایش داده‌اند، اما همچنان شانس لقاح آن‌ها در مقایسه با تخمک‌های تازه کمتر است. پزشکان معتقدند که هنگام لقاح آزمایشگاهی (IVF)، تخمک‌های تازه در مقایسه با تخمک‌های فریز شده، نرخ باروری بالاتری دارند. این به این دلیل است که برخی از تخمک‌ها پس از ذوب شدن دچار آسیب می‌شوند و دیگر قابل استفاده نخواهند بود. همچنین، فرآیند انجماد و ذوب شدن ممکن است ساختار سلولی برخی تخمک‌ها را تغییر دهد که این موضوع بر کیفیت لقاح تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل، زنان باید این روش را به‌عنوان یک گزینه احتمالی در نظر بگیرند، نه یک تضمین برای بارداری آینده.