تصور کنید که پس از یک سفر طولانی، بدون هیچ نشانه‌ای از بیماری، به خانه بازمی‌گردید و زندگی‌تان به روال عادی برمی‌گردد. اما ناگهان، پس از دوازده روز، پاهایتان دچار سوزش شدید و غیرقابل‌تحمل می‌شود؛ دردی که از انگشتان پا شروع شده و آرام‌آرام به سمت ساق پا، تنه و سپس بازوها گسترش می‌یابد. این همان وضعیتی بود که یک زن ۳۰ ساله در ایالات متحده تجربه کرد؛ موردی که در ابتدا به نظر می‌رسید یک مشکل عصبی ساده باشد اما در نهایت، حقیقتی وحشتناک را آشکار کرد.

در روزهای نخست، علائم تنها به درد و سوزش محدود بود، اما وقتی سردردی بی‌امان آغاز شد و داروهای مسکن نیز تأثیری بر آن نداشتند، او به بیمارستان مراجعه کرد. پزشکان پس از بررسی اولیه تنها یک افزایش خفیف در تعداد گلبول‌های سفید یافتند که نشان‌دهنده‌ی وجود یک پاسخ ایمنی ملایم در بدن او بود. اما اوضاع به اینجا ختم نشد؛ چند روز بعد، علائم جدیدی ظاهر شدند.

یکی از نشانه‌های خطرناک، گیجی و رفتارهای غیرعادی بود. این زن، بدون اینکه برنامه‌ای برای سفر داشته باشد، شروع به بسته‌بندی وسایل خود کرد. هم‌اتاقی‌اش متوجه رفتار غیرمعمول او شد و از او خواست که استراحت کند، اما زمانی که گیجی ادامه پیدا کرد، همسرش او را به بیمارستان برد. پزشکان که اکنون ترکیبی از علائم عصبی، سردرد، تب متناوب و گیجی را مشاهده می‌کردند، احتمال یک عفونت مغزی را مطرح کردند.

پس از انجام آزمایش‌های خون، هیچ نشانه‌ی مستقیمی از وجود انگل‌ها پیدا نشد و سی‌تی اسکن مغز نیز تصویری نرمال ارائه داد. اما پزشکان تصمیم گرفتند که مایع مغزی-نخاعی (Cerebrospinal Fluid – CSF) را بررسی کنند. این آزمایش پرده از راز بزرگی برداشت: نشانه‌هایی از مننژیت ائوزینوفیلیک که معمولاً به دلیل عفونت‌های انگلی ایجاد می‌شود. حالا پزشکان سرنخ مهمی در دست داشتند؛ اما علت اصلی این عفونت چه بود؟

راز بیماری آنژیواسترونژیلیازیس؛ وقتی یک انگل موذی به مغز حمله می‌کند

پس از بررسی علائم و سابقه‌ی سفر بیمار، پزشکان تشخیص دادند که او به آنژیواسترونژیلیازیس (Angiostrongyliasis) مبتلا شده است؛ بیماری‌ای که توسط کرم ریه‌ی موش (Rat Lungworm) ایجاد می‌شود. این انگل، که با نام علمی آنژیواسترونژیلوس کانتوننسیس (Angiostrongylus cantonensis) شناخته می‌شود، در ابتدا چرخه‌ی زندگی خود را در بدن موش‌ها آغاز می‌کند و سپس از طریق حلزون‌ها و لیسه‌ها به محیط منتقل می‌شود. اما چگونه این انگل راهی بدن یک انسان شده بود؟

بیشتر افراد تصور می‌کنند که برای ابتلا به عفونت‌های انگلی باید مستقیماً یک موجود آلوده را بخورند، اما در مورد کرم ریه‌ی موش، داستان پیچیده‌تر است. انگل پس از خروج از بدن موش، در بدن حلزون‌ها و لیسه‌ها رشد می‌کند. اگر این موجودات روی سبزیجات تازه، به‌ویژه برگ‌های سبز و گیاهان رطوبت‌دوست حرکت کنند، احتمال دارد که تخم یا لاروهای انگل روی این گیاهان باقی بماند. حال اگر سبزیجات به‌درستی شسته نشوند، فردی که آن‌ها را مصرف می‌کند، بدون اینکه بداند، لاروهای انگل را وارد بدن خود می‌کند.

علاوه بر این، میگو و خرچنگ نیم‌پز یا خام نیز می‌توانند ناقل این انگل باشند، زیرا این موجودات دریایی حلزون‌ها را می‌خورند و در نتیجه ممکن است حامل لاروهای انگلی باشند. این اتفاق به‌ویژه در مناطقی مانند جنوب شرقی آسیا، جزایر اقیانوس آرام و استرالیا بیشتر رخ می‌دهد.

چگونه انگل‌ها به مغز راه پیدا می‌کنند؟

زمانی که لاروهای انگل آنژیواسترونژیلوس کانتوننسیس وارد بدن انسان می‌شوند، آن‌ها نمی‌توانند مانند چرخه‌ی طبیعی زندگی خود، به بلوغ کامل برسند. در عوض، از طریق جریان خون به مغز مهاجرت می‌کنند. بدن انسان که قادر به از بین بردن آن‌ها نیست، شروع به واکنش شدید ایمنی می‌کند که نتیجه‌ی آن التهاب مغزی و آسیب به سیستم عصبی مرکزی (CNS – Central Nervous System) است.

در اغلب موارد، این انگل‌ها مستقیماً در تصویربرداری‌های مغزی دیده نمی‌شوند، اما حضور آن‌ها باعث ایجاد ضایعات مغزی (Lesions) می‌شود. برخی از بیماران دچار علائم عصبی شدید مانند تشنج، فلج موقت، سردردهای شدید و حتی کما می‌شوند. نکته‌ی وحشتناک این است که در برخی موارد، بیماری می‌تواند به مرحله‌ای برسد که دیگر درمان قطعی برای بیمار وجود نداشته باشد.

درمان و رهایی از عفونت مغزی

خوشبختانه، در این مورد، پزشکان موفق شدند با استفاده از یک دوره‌ی درمانی دو هفته‌ای با داروهایی که قادر به عبور از سد خونی-مغزی (Blood-Brain Barrier – BBB) هستند، بیماری را متوقف کنند. بیمار همچنین با دوز بالای پردنیزون (Prednisone)، که یک کورتیکواستروئید ضدالتهابی (Corticosteroid) است، تحت درمان قرار گرفت تا از شدت التهاب مغزی کاسته شود.

پس از شش روز بستری شدن در بیمارستان، علائم این زن به‌طور قابل‌توجهی بهبود یافت و پزشکان با اطمینان از کنترل عفونت، او را مرخص کردند. این بار، او بدون مسافران ناخوانده در مغزش به خانه بازگشت!

چرا این ماجرا یک هشدار جدی برای مسافران است؟

این پرونده نشان می‌دهد که چقدر شستن دقیق سبزیجات و پرهیز از مصرف غذای خام هنگام سفر به مناطق گرمسیری اهمیت دارد. در مناطقی مانند جنوب شرقی آسیا و جزایر اقیانوس آرام، حضور انگل‌هایی مانند کرم ریه‌ی موش بسیار رایج است و می‌تواند بدون اینکه فرد متوجه شود، وارد بدن شود.

چگونه می‌توان از این بیماری جلوگیری کرد؟
✅ تمام سبزیجات خام، به‌ویژه برگ‌های سبز، را با دقت بشویید.
✅ از مصرف میگو و خرچنگ خام یا نیم‌پز خودداری کنید.
✅ اگر به مناطق مستعد بیماری سفر می‌کنید، از پزشک درباره‌ی راه‌های پیشگیری سؤال کنید.

این بیماری نادر اما خطرناک، به ما یادآوری می‌کند که طبیعت گاهی اسرار ترسناکی در دل خود دارد و رعایت اصول بهداشتی، اولین خط دفاعی در برابر آن‌هاست!

منبع: New England Journal of Medicine