نور خورشید برای بعضی افراد یک مشکل عمده است، شاید تصور کنید که آفتاب‌‌سوختگی یک اتفاق معمولی است که بعد از چند ساعت قرمزی پوست برطرف می‌شود، اما در برخی افراد، حساسیت به نور خورشید (Sunlight Sensitivity) چیزی فراتر از یک قرمزی ساده است. یکی از دوستانم که به این مشکل دچار است، بعد از چند دقیقه قرار گرفتن در معرض نور خورشید، دچار کهیر، التهاب و حتی تاول می‌شود.

چرا بعضی‌ها نمی‌توانند حتی برای مدت کوتاهی زیر نور خورشید بمانند؟ آیا این یک بیماری نادر است یا افراد بیشتری از آن رنج می‌برند؟ حساسیت به نور خورشید می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از مشکلات ژنتیکی گرفته تا اختلالات خودایمنی (Autoimmune Disorders).

از طرفی، برخی افراد حتی با کرم ضدآفتاب (Sunscreen) هم از عوارض ناشی از نور خورشید در امان نیستند. به نظر می‌رسد که برخی بیماری‌های خاص می‌توانند حساسیت افراد به نور خورشید را تشدید کنند. مثلا بیماری پورفیریا (Porphyria) یکی از همین بیماری‌هاست که افراد مبتلا به آن، با کوچک‌ترین تماس با نور خورشید دچار درد و آسیب پوستی می‌شوند. همچنین بعضی از داروها می‌توانند حساسیت پوستی نسبت به نور خورشید را افزایش دهند. این وضعیت در افرادی که ناچارند روزانه در فضای باز کار کنند، یک چالش جدی محسوب می‌شود. حساسیت به نور خورشید فقط مربوط به پوست نیست، بلکه ممکن است باعث مشکلات چشمی هم شود. پس شاید بهتر باشد بیشتر درباره این موضوع بدانیم.

۱- بعضی بیماری‌های خودایمنی باعث حساسیت به نور خورشید می‌شوند

برخی از بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس (Lupus) باعث می‌شوند که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های خودی حمله کند. در این شرایط، وقتی فرد در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، سیستم ایمنی واکنشی شدیدتر از حد معمول نشان می‌دهد. این واکنش می‌تواند باعث ایجاد بثورات پوستی (Skin Rash)، التهاب و خستگی شدید شود. افراد مبتلا به لوپوس معمولاً دچار حساسیت شدید به اشعه فرابنفش (UV Rays) هستند و حتی با قرار گرفتن در سایه هم ممکن است علائم آن‌ها تشدید شود. پزشکان به این بیماران توصیه می‌کنند که همیشه از لباس‌های پوشیده، عینک دودی و کرم ضدآفتاب با SPF بالا استفاده کنند تا اثرات مضر نور خورشید را کاهش دهند.

۲- برخی داروها حساسیت به نور خورشید را افزایش می‌دهند

شاید باورش سخت باشد، اما بعضی از داروهای رایج می‌توانند پوست را به نور خورشید حساس‌تر کنند. آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند تتراسایکلین (Tetracycline)، برخی داروهای ضدافسردگی  و حتی قرص‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن  می‌توانند باعث حساسیت به نور یا فتوسنسیویتی (Photosensitivity) شوند. این وضعیت به این معناست که پوست فرد نسبت به اشعه فرابنفش بسیار آسیب‌پذیرتر می‌شود و ممکن است سریع‌تر دچار سوختگی، قرمزی و حتی تاول شود. اگر فردی از این داروها استفاده می‌کند، بهتر است در ساعات اوج تابش خورشید از قرار گرفتن در معرض نور شدید خودداری کند و همیشه از ضدآفتاب‌های قوی استفاده کند.

۳- بیماری پورفیریا، یک دلیل نادر اما جدی برای حساسیت به نور خورشید

پورفیریا (Porphyria) یک بیماری ژنتیکی نادر است که می‌تواند باعث حساسیت شدید به نور خورشید شود. در این بیماری، بدن دچار اختلال در تولید هم (Heme) می‌شود، که یک ماده ضروری برای حمل اکسیژن در خون است. وقتی فرد مبتلا به پورفیریا در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، ممکن است دچار تاول‌های دردناک، قرمزی شدید و حتی زخم‌های ماندگار روی پوست شود. برخی از انواع پورفیریا حتی می‌توانند باعث تغییر رنگ ادرار به رنگ قرمز یا بنفش شوند. این بیماری در گذشته باعث شکل‌گیری افسانه‌هایی درباره خون‌آشام‌ها شده بود، زیرا بیماران مبتلا به پورفیریا مجبور بودند از نور خورشید دوری کنند!

۴- آلبینیسم و عدم تولید ملانین می‌تواند دلیل حساسیت باشد

افراد مبتلا به آلبینیسم (Albinism) که به دلیل کمبود ملانین (Melanin) دچار پوست و موی بسیار روشن هستند، حساسیت بالایی به نور خورشید دارند. ملانین در حالت طبیعی از پوست در برابر اشعه‌های مضر خورشید محافظت می‌کند، اما در افراد آلبینو، این محافظت تقریباً وجود ندارد. این موضوع باعث می‌شود که آن‌ها حتی با قرار گرفتن کوتاه‌مدت در معرض خورشید، دچار آفتاب‌سوختگی شدید و آسیب‌های پوستی شوند. علاوه بر این، چشمان افراد آلبینو نیز به نور حساس‌تر است، زیرا ملانین در محافظت از شبکیه (Retina) هم نقش دارد. به همین دلیل، آن‌ها اغلب از عینک‌های مخصوص و لباس‌های پوشیده برای جلوگیری از آسیب‌های خورشیدی استفاده می‌کنند.

۵- بعضی افراد به دلیل نقص ژنتیکی از بدو تولد به نور خورشید حساس هستند

برخی از افراد از همان بدو تولد دچار اختلالات ژنتیکی نادری هستند که باعث حساسیت شدید به نور خورشید می‌شود. یکی از این بیماری‌ها، گزرودرما پیگمنتوزوم (Xeroderma Pigmentosum – XP) است. در این بیماری، بدن فرد قادر به ترمیم آسیب‌های ناشی از اشعه فرابنفش نیست. به همین دلیل، حتی مقدار کمی از نور خورشید می‌تواند باعث ایجاد زخم‌های جدی، سرطان پوست  و حتی از دست دادن بینایی شود. افرادی که به این بیماری دچارند، معمولاً زندگی خود را در محیط‌های بسته سپری می‌کنند و حتی برای بیرون رفتن در شب هم از لباس‌های محافظ استفاده می‌کنند. این وضعیت آن‌قدر شدید است که گاهی این افراد به «بچه‌های ماه» (Moon Children) معروف می‌شوند.

۶- کمبود ویتامین B3 (نیاسین) می‌تواند باعث حساسیت به نور خورشید شود

کمبود ویتامین B3 یا همان نیاسین (Niacin) می‌تواند باعث ایجاد بیماری پلاگر (Pellagra) شود که یکی از علائم اصلی آن حساسیت به نور خورشید است. در این بیماری، پوست فرد به شدت نسبت به اشعه فرابنفش واکنش نشان می‌دهد و دچار التهاب، قرمزی و پوسته‌پوسته شدن می‌شود. نیاسین در بدن نقش مهمی در متابولیسم سلولی دارد و کمبود آن باعث اختلال در بازسازی سلول‌های پوستی می‌شود. افرادی که رژیم غذایی نامتعادل دارند یا به دلیل مشکلات گوارشی قادر به جذب کافی این ویتامین نیستند، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند. نشانه‌های دیگر پلاگر شامل مشکلات گوارشی، زوال عقل (Dementia) و ضعف عمومی بدن است. حساسیت شدید به نور خورشید در این بیماران معمولاً همراه با زخم‌های عمیق و دردناک بروز می‌کند. پزشکان معمولاً برای درمان این بیماری، مکمل‌های نیاسین و تغییر رژیم غذایی را توصیه می‌کنند. مصرف مواد غذایی سرشار از نیاسین مانند گوشت، ماهی، آجیل و غلات کامل می‌تواند به کاهش این مشکل کمک کند.

۷- برخی مواد شیمیایی در لوازم آرایشی می‌توانند پوست را نسبت به نور خورشید حساس‌تر کنند

بعضی از ترکیبات موجود در لوازم آرایشی و محصولات مراقبت از پوست می‌توانند حساسیت افراد به نور خورشید را افزایش دهند. یکی از این مواد، اسیدهای آلفا هیدروکسی (AHA – Alpha Hydroxy Acids) است که در بسیاری از کرم‌های لایه‌بردار و ضدپیری (Anti-aging) وجود دارد. این ترکیبات باعث از بین رفتن سلول‌های مرده سطح پوست می‌شوند و آن را نازک‌تر و آسیب‌پذیرتر در برابر اشعه فرابنفش می‌کنند. برخی از روغن‌های معطر (Essential Oils) مانند روغن لیمو و ترنج نیز می‌توانند حساسیت پوست را نسبت به نور خورشید افزایش دهند. حتی بعضی از ضدآفتاب‌ها اگر حاوی مواد شیمیایی خاصی باشند، ممکن است در برخی افراد واکنش‌های آلرژیک ایجاد کنند و پوست را به نور خورشید حساس‌تر کنند. به همین دلیل، توصیه می‌شود افرادی که دچار این مشکل هستند، از محصولات دارای فیلترهای فیزیکی مانند اکسید روی (Zinc Oxide) یا دی‌اکسید تیتانیوم (Titanium Dioxide) استفاده کنند. همچنین، همیشه قبل از خرید محصولات مراقبت از پوست، باید برچسب ترکیبات آن‌ها بررسی شود تا از بروز واکنش‌های ناخواسته جلوگیری شود.

۸- کمبود روی (Zinc) می‌تواند حساسیت پوست به نور خورشید را افزایش دهد

روی (Zinc) یک ماده معدنی ضروری برای سلامت پوست است و نقش مهمی در ترمیم آسیب‌های پوستی دارد. این ماده باعث تقویت سد دفاعی پوست شده و از آن در برابر عوامل محیطی، از جمله اشعه مضر خورشید، محافظت می‌کند. کمبود روی می‌تواند باعث نازک شدن پوست، افزایش التهاب و حساسیت شدید به نور خورشید شود. افرادی که دچار کمبود روی هستند، معمولاً زخم‌های آن‌ها دیرتر بهبود می‌یابد و بیشتر در معرض آسیب‌های پوستی ناشی از آفتاب قرار دارند. این مشکل بیشتر در افرادی که رژیم غذایی نامتعادل دارند، گیاهخواران (Vegetarians) و کسانی که دچار بیماری‌های گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) هستند، دیده می‌شود. روی همچنین به کاهش التهاب ناشی از نور خورشید کمک می‌کند و از بروز عوارضی مانند آفتاب‌سوختگی جلوگیری می‌کند. مصرف غذاهای غنی از روی مانند گوشت قرمز، تخم‌مرغ، لبنیات و آجیل‌ها می‌تواند به بهبود این مشکل کمک کند. برخی از کرم‌های ضدآفتاب نیز حاوی اکسید روی هستند که علاوه بر محافظت در برابر اشعه فرابنفش، می‌توانند برای افرادی که دچار کمبود روی هستند، مفید باشند.

۹- برخی افراد دچار آلرژی نوری (Solar Urticaria) هستند

آلرژی نوری یا کهیر خورشیدی (Solar Urticaria) یک بیماری نادر است که باعث واکنش آلرژیک پوست به نور خورشید می‌شود. در این بیماری، فرد بعد از چند دقیقه قرار گرفتن در معرض نور خورشید، دچار قرمزی، خارش و کهیرهای متورم و دردناک می‌شود. این واکنش ممکن است به دلیل تحریک غیرعادی سلول‌های ایمنی و آزاد شدن هیستامین (Histamine) در پوست رخ دهد. در برخی موارد، این آلرژی آن‌قدر شدید است که حتی قرار گرفتن در معرض نور از پشت شیشه یا لباس نازک هم می‌تواند علائم را ایجاد کند. بیماران مبتلا به آلرژی نوری معمولاً ناچارند برای جلوگیری از این واکنش، همیشه در سایه بمانند یا از لباس‌های کاملاً پوشیده استفاده کنند. در برخی موارد، آنتی‌هیستامین‌ها (Antihistamines) و داروهای ضدالتهابی می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند. پزشکان توصیه می‌کنند که این افراد در زمان قرار گرفتن در معرض نور خورشید، از کرم‌های ضدآفتاب با فیلترهای فیزیکی استفاده کنند. با این حال، در موارد شدید، آلرژی نوری می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی روزمره فرد بگذارد و او را از فعالیت‌های عادی در فضای باز محروم کند.

۱۰- برخی غذاها می‌توانند حساسیت به نور خورشید را افزایش دهند

شاید عجیب به نظر برسد، اما برخی غذاها می‌توانند حساسیت پوست نسبت به نور خورشید را افزایش دهند. غذاهای حاوی ترکیباتی به نام فورانوکومارین‌ها (Furanocoumarins) که در برخی مرکبات مانند لیمو، گریپ‌فروت و پرتقال یافت می‌شوند، می‌توانند باعث واکنش‌های فتوسنسیویتی (Photosensitivity) شوند. این مواد هنگام تماس با پوست و قرار گرفتن در معرض نور خورشید، ممکن است باعث ایجاد التهاب، قرمزی و حتی سوختگی‌های شیمیایی شوند. برخی از سبزیجات مانند کرفس و جعفری نیز حاوی این ترکیبات هستند و می‌توانند اثر مشابهی داشته باشند. همچنین مصرف زیاد قهوه و چای ممکن است حساسیت به اشعه فرابنفش را افزایش دهد، زیرا حاوی موادی هستند که روی متابولیسم پوست تأثیر می‌گذارند. برخی از محققان معتقدند که مصرف غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان (Antioxidants) مانند سبزیجات برگ‌سبز، توت‌ها و ماهی‌های چرب می‌تواند به کاهش این حساسیت کمک کند. اگر کسی متوجه شود که بعد از مصرف برخی غذاها دچار حساسیت بیشتر به نور خورشید می‌شود، بهتر است رژیم غذایی خود را بررسی کند. پزشکان توصیه می‌کنند که در صورت حساسیت شدید به نور، از مصرف بیش از حد این مواد غذایی خودداری شود.