جیمز هریسون، مردی که به «بازوی طلایی» معروف بود، یکی از بزرگ‌ترین قهرمانان گمنام دنیای پزشکی است. او بیش از ۶۰ سال، به‌طور مداوم خون اهدا کرد و به لطف یک ویژگی نادر در پلاسمای خونش، جان بیش از ۲.۴ میلیون نوزاد را نجات داد. این ویژگی باعث شد که بدن او به‌عنوان منبعی ارزشمند برای تولید دارویی حیاتی به نام Anti-D شناخته شود، دارویی که برای پیشگیری از یک بیماری خطرناک در نوزادان استفاده می‌شود.
هریسون در سن ۸۸ سالگی، در خواب درگذشت، اما میراث او همچنان زنده است و تأثیرش بر علم پزشکی ادامه دارد. اما چرا خون او تا این حد خاص بود و دقیقاً چگونه باعث نجات جان نوزادان شد؟ بیایید با زبانی ساده اما علمی، این موضوع را بررسی کنیم.
از جراحی در نوجوانی تا نجات میلیون‌ها نوزاد
داستان جیمز هریسون از یک اتفاق تلخ در دوران نوجوانی آغاز شد. او در ۱۴ سالگی به دلیل یک جراحی سخت در قفسه سینه، نیاز به چندین واحد خون داشت. آن زمان او درکی از اهمیت اهدای خون نداشت، اما همین که از بیمارستان خارج شد و متوجه شد زندگی‌اش به لطف خون افراد ناشناس نجات یافته، با خودش عهد کرد که وقتی به سن قانونی رسید، شروع به اهدای خون کند.
هریسون در ۱۸ سالگی به وعده‌اش عمل کرد و اولین بار خون اهدا کرد. او سال‌ها بدون وقفه این کار را ادامه داد، اما چند سال بعد پزشکان متوجه شدند که خون او یک ویژگی فوق‌العاده دارد: آنتی‌بادی نادری که می‌تواند جان نوزادان را نجات دهد!
بیماری رِزوس: تهدیدی خاموش برای نوزادان
برای درک اهمیت کشف خون جیمز هریسون، ابتدا باید بیماری رِزوس (Rh disease یا Haemolytic Disease of the Foetus and Newborn – HDFN) را بشناسیم. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که یک مادر باردار دارای گروه خونی RhD منفی باشد، اما جنین او RhD مثبت را از پدر به ارث ببرد.
چرا این مشکل ایجاد می‌شود؟
سیستم ایمنی بدن مادر، خون جنین را یک تهدید می‌بیند.
در بدن هر انسان، سیستم ایمنی وظیفه دارد که از بدن در برابر عوامل بیگانه (مثل ویروس‌ها و باکتری‌ها) محافظت کند. اما اگر مادر Rh منفی باشد و جنین Rh مثبت، بدن مادر این تفاوت را تشخیص می‌دهد و ممکن است خون جنین را به‌عنوان یک «بیگانه» تلقی کند.
تولید آنتی‌بادی‌های مخرب
سیستم ایمنی مادر شروع به تولید آنتی‌بادی‌هایی می‌کند که گلبول‌های قرمز جنین را تخریب می‌کنند. این موضوع می‌تواند عواقب بسیار خطرناکی داشته باشد:
- کم‌خونی شدید در جنین
- زردی شدید پس از تولد
- آسیب مغزی
- مرگ نوزاد
چگونه این مشکل در بارداری‌های بعدی بدتر می‌شود؟
اگر یک زن Rh منفی، در اولین بارداری‌اش با یک جنین Rh مثبت مواجه شود، ممکن است مشکلی پیش نیاید، زیرا سیستم ایمنی او هنوز یاد نگرفته که به این «بیگانه» حمله کند. اما اگر این زن در بارداری‌های بعدی دوباره یک جنین Rh مثبت داشته باشد، آنتی‌بادی‌هایی که قبلاً در بدن او تشکیل شده‌اند، خیلی سریع‌تر و شدیدتر به گلبول‌های قرمز نوزاد حمله می‌کنند.
چگونه خون جیمز هریسون راه‌حلی برای این مشکل شد؟
پزشکان استرالیایی در دهه ۱۹۶۰ متوجه شدند که خون جیمز هریسون حاوی آنتی‌بادی نادری است که می‌تواند از تولید آنتی‌بادی‌های مخرب در بدن مادران Rh منفی جلوگیری کند. این کشف به یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های پزشکی در زمینه سلامت نوزادان تبدیل شد.
چگونه این آنتی‌بادی کار می‌کند؟
دانشمندان با استفاده از پلاسمای خون جیمز هریسون، یک دارو به نام Anti-D تولید کردند. این دارو به مادران Rh منفی تزریق می‌شود. وقتی یک زن Rh منفی باردار باشد، این دارو در هفته‌های ۲۸ و ۳۴ بارداری به او تزریق می‌شود.
Anti-D جلوی تولید آنتی‌بادی‌های مخرب را می‌گیرد این دارو باعث می‌شود که سیستم ایمنی مادر، اصلاً متوجه «بیگانه بودن» خون جنین نشود و در نتیجه هیچ آنتی‌بادی مخربی تولید نکند و نوزاد سالم به دنیا می‌آید. بدون وجود این آنتی‌بادی‌های خطرناک، نوزاد می‌تواند بدون هیچ مشکلی رشد کند و سالم به دنیا بیاید.
رکوردی که هیچ‌کس نتوانست بشکند
هریسون در طول زندگی‌اش ۱۱۷۳ بار خون اهدا کرد و هرگز از این کار دست نکشید. او با اینکه از سوزن و خون دیدن خوشش نمی‌آمد، همیشه نگاهش را از سوزن برمی‌گرداند و بازویش را برای نجات دیگران در اختیار پزشکان می‌گذاشت.
وقتی در ۸۱ سالگی مجبور شد به دلیل محدودیت‌های سنی اهدای خون را متوقف کند، گفت:
«امیدوارم کسی رکورد من را بشکند، چون این یعنی که افراد بیشتری برای نجات جان دیگران پیش‌قدم شده‌اند.»
«جیمز در یک شیشه»: آینده‌ای که از او الهام گرفته شد
پس از مرگ هریسون، دانشمندان استرالیایی پروژه‌ای را آغاز کرده‌اند که آن را «جیمز در یک شیشه» نامیده‌اند. در این پروژه، پژوهشگران تلاش می‌کنند که آنتی‌بادی Anti-D را در آزمایشگاه تولید کنند تا دیگر نیازی به اهدای خون افراد نادر مانند هریسون نباشد.
در حال حاضر، استرالیا کمتر از ۲۰۰ نفر دارد که می‌توانند Anti-D اهدا کنند، اما هر ساله حدود ۴۵,۰۰۰ مادر و نوزاد را از مرگ یا بیماری نجات می‌دهند. اگر پژوهش‌های جدید موفق شوند، دیگر هیچ مادری مجبور نخواهد شد که به دلیل تفاوت گروه خونی، نوزادش را از دست بدهد.
میراث جاودان جیمز هریسون
جیمز هریسون تنها یک مرد با یک ویژگی خاص در خونش نبود. او نمادی از انسان‌دوستی و فداکاری بود. بدون هیچ چشم‌داشتی، زندگی‌اش را وقف نجات جان نوزادانی کرد که حتی نامشان را هم نمی‌دانست.
او با تواضع و مهربانی، دنیا را جای بهتری کرد و حتی پس از مرگ، پژوهش‌های علمی با الهام از او ادامه دارند. داستان او نشان می‌دهد که حتی یک تصمیم کوچک، مثل اهدای خون، می‌تواند دنیا را تغییر دهد.
source