افرادی که بیش از ۹۰ سال زندگی می‌کنند، همواره توجه دانشمندان را به خود جلب می‌کنند. آن‌ها نه‌تنها عمر طولانی‌تری دارند، بلکه اغلب در سال‌های پایانی زندگی‌شان از سلامت نسبی برخوردارند. اما چه چیزی باعث می‌شود برخی افراد بیش از یک قرن زندگی کنند؟ آیا ژنتیک نقش اصلی را دارد یا سبک زندگی نیز در این مسیر تأثیرگذار است؟

یک پژوهش مفصل که نتایج آن در GeroScience منتشر شده، نشان داده که برخی از زیست‌شناساگرها یا بیومارکرها (Biomarkers)  در بدن افراد کهنسال با کسانی که عمر کوتاه‌تری دارند، متفاوت است. این یافته‌ها به درک بهتر فرایند پیری و چگونگی حفظ سلامت در دوران کهن‌سالی کمک می‌کند.

بزرگ‌ترین پژوهش درباره طول عمر

برخلاف مطالعات قبلی که عمدتاً بر گروه‌های کوچک متمرکز بودند، این پژوهش بزرگ‌ترین مطالعه‌ای است که تاکنون بر روی نشانگرهای زیستی افراد صدساله انجام شده است. محققان داده‌های ۴۴,۰۰۰ سوئدی را که بین سنین ۶۴ تا ۹۹ سال بودند، بررسی کردند. این افراد برای بیش از ۳۵ سال تحت نظر بودند و در این میان، ۱,۲۲۴ نفر، یعنی ۲.۷ درصد، به سن ۱۰۰ سالگی رسیدند. جالب است که ۸۵ درصد از این افراد زن بودند.

بررسی ۱۲ نشانگر زیستی مهم

این پژوهش ۱۲ نشانگر زیستی را که با پیری و مرگ‌ومیر مرتبط هستند، بررسی کرده است. برخی از مهم‌ترین این شاخص‌ها عبارت‌اند از:

اسید اوریک (Uric Acid): یک محصول زائد که هنگام تجزیه برخی غذاها در بدن تولید می‌شود.
گلوکز (Glucose): سطح قند خون که ارتباط مستقیم با متابولیسم بدن دارد.
کراتینین (Creatinine): نشانگر عملکرد کلیه‌ها.
آهن (Iron) و ظرفیت کلی اتصال آهن (TIBC): مرتبط با کم‌خونی و سلامت عمومی خون.
آنزیم‌های کبدی مثل آلانین آمینوترانسفراز (Alat)، آسپارتات آمینوترانسفراز (Asat)، و گاما-گلوتامیل ترانسفراز (GGT) که عملکرد کبد را نشان می‌دهند.

یافته‌های کلیدی پژوهش

نتایج نشان داد افرادی که به ۱۰۰ سالگی رسیدند، معمولاً از ۶۰ سالگی به بعد، سطح گلوکز، کراتینین و اسید اوریک کمتری داشتند. همچنین، این افراد کمتر دچار افزایش یا کاهش شدید در سطح این نشانگرها بودند.

دو نکته مهم:

افرادی که سطح گلوکز بالاتر از ۱۱۷ میلی‌گرم در دسی‌لیتر داشتند، شانس کمتری برای رسیدن به ۱۰۰ سالگی داشتند.
کسانی که کراتینین بالاتر از ۱.۴۱ میلی‌گرم در دسی‌لیتر داشتند نیز احتمال کمتری برای تجربه عمر طولانی داشتند.

متابولیسم سالم و تغذیه مناسب نقش مهمی دارند

بر اساس این پژوهش، افرادی که سطح کلسترول خیلی پایین و آهن پایینی داشتند، احتمال کمتری برای رسیدن به ۱۰۰ سالگی داشتند. همچنین کسانی که میزان بالاتری از اسید اوریک، گلوکز و نشانگرهای عملکرد کبد داشتند، شانس کمتری برای زندگی طولانی داشتند.

آیا سبک زندگی تعیین‌کننده است؟

این پژوهش نمی‌تواند مشخص کند که آیا ژنتیک، تغذیه یا سبک زندگی عامل اصلی این تفاوت‌ها هستند. اما به نظر می‌رسد که تغذیه، سطح فعالیت بدنی و مصرف الکل می‌توانند بر این نشانگرهای زیستی تأثیر بگذارند.

نکته مهم: اندازه‌گیری دوره‌ای عملکرد کلیه و کبد، سطح قند خون و اسید اوریک در دوران سالمندی می‌تواند به شناسایی زودهنگام مشکلات و افزایش احتمال زندگی سالم‌تر و طولانی‌تر کمک کند.

آیا طول عمر بیشتر به شانس هم بستگی دارد؟

بدون شک، عوامل ژنتیکی و محیطی هر دو در تعیین طول عمر نقش دارند. اما این پژوهش نشان می‌دهد که حتی دهه‌ها قبل از مرگ، برخی تفاوت‌های زیستی بین افراد صدساله و دیگران قابل مشاهده است. این موضوع نشان می‌دهد که هم ژنتیک و هم سبک زندگی در طول عمر تأثیرگذار هستند، هرچند ممکن است شانس هم در این مسیر نقش داشته باشد.

توضیخ:

اینکه افراد با سطح کلسترول بسیار پایین شانس کمتری برای عمر طولانی داشتند، ممکن است چند دلیل داشته باشد که به عوامل متابولیکی، تغذیه‌ای و سیستم ایمنی مرتبط است. چند توجیه محتمل برای این موضوع وجود دارد:

۱. کلسترول نقش حیاتی در عملکرد سلولی و سیستم ایمنی دارد
کلسترول یک مولکول ضروری برای ساخت غشای سلولی، تولید هورمون‌های استروئیدی (مانند تستوسترون و استروژن) و ویتامین D است. همچنین، نقش کلیدی در عملکرد مغز دارد. سطح خیلی پایین کلسترول ممکن است نشانه‌ای از سوءتغذیه، بیماری مزمن یا ضعف عمومی بدن باشد که می‌تواند احتمال عمر طولانی را کاهش دهد.

۲. افزایش خطر بیماری‌های التهابی و سیستم ایمنی ضعیف
برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که کلسترول نقش محافظتی در برابر برخی عفونت‌ها و بیماری‌های التهابی دارد. افرادی که سطح کلسترول خیلی پایین دارند، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به عفونت‌های مزمن، بیماری‌های خودایمنی و ضعف سیستم ایمنی باشند، که می‌تواند بر طول عمر آن‌ها تأثیر منفی بگذارد.

۳. سطح پایین کلسترول ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های زمینه‌ای باشد
در برخی موارد، سطح پایین کلسترول ممکن است ناشی از بیماری‌هایی مانند سرطان، نارسایی کبدی یا سوءجذب مواد مغذی باشد. بدن افراد مسن که دچار بیماری‌های مزمن هستند، ممکن است دیگر توانایی تولید کافی کلسترول را نداشته باشد، که می‌تواند منجر به ضعف عمومی و کاهش طول عمر شود.

۴. کمبود انرژی و مشکلات تغذیه‌ای
کلسترول به‌عنوان بخشی از لیپوپروتئین‌ها (Lipoproteins) در انتقال چربی‌های ضروری در بدن نقش دارد. سطح خیلی پایین آن ممکن است نشان‌دهنده عدم دریافت کافی چربی‌های مفید، کاهش جذب ویتامین‌های محلول در چربی (مانند A، D، E، K) و سوءتغذیه باشد. این شرایط در افراد مسن می‌تواند خطر ضعف بدنی، از دست دادن عضلات و افزایش احتمال بیماری‌های مزمن را بالا ببرد.

۵. نقش کلسترول در تعادل هورمونی و سلامت روان
کلسترول برای تولید سروتونین (Serotonin) و سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی ضروری است. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که افراد با سطح کلسترول پایین ممکن است بیشتر مستعد افسردگی و اضطراب باشند، که می‌تواند بر سلامت کلی و طول عمر آن‌ها تأثیر منفی بگذارد.

پس این یافته نشان می‌دهد که نه کلسترول خیلی بالا و نه خیلی پایین برای سلامتی مطلوب نیست. تعادل در سطح کلسترول، که به عملکرد متابولیکی سالم، تغذیه متعادل و عملکرد مناسب بدن اشاره دارد، ممکن است کلید رسیدن به عمر طولانی‌تر باشد. افراد با کلسترول بسیار پایین، ممکن است به دلیل مشکلات تغذیه‌ای، ضعف سیستم ایمنی، یا بیماری‌های زمینه‌ای، شانس کمتری برای رسیدن به ۱۰۰ سالگی داشته باشند.