به گزارش سلامت نیوز به نقل از شرق، تن رنجور هورالعظیم گاه و بی‌گاه دستخوش آتش‌سوزی می‌شود. تالابی که از ارزشمندترین تالاب‌های جهان است. از حدود ۳۶۰ هزار هکتار مساحت آن، ۱۲۷ هزار هکتار در ایران قرار دارد و از نظر تنوع زیستی یکی از مهم‌ترین تالاب‌های کشور به شمار می‌رود. این تالاب که بزرگ‌ترین تالاب مرزی ایران در مرز ایران و عراق است، یک‌سوم پهنه‌اش در ایران و دوسوم آن در عراق واقع شده است. تالاب هورالعظیم از غرب به وسیله رود دجله و از شرق توسط جلگه همواری در خاک ایران احاطه شده است.
تالاب در خاک عراق، از جنوب تا کنار دجله و از شمال تا چندکیلومتری شهر عماره در کنار دجله ادامه دارد و در ایران شهرهای بستان، سوسنگرد و هویزه در کنار این هور قرار دارند. رفیع، نزدیک‌ترین شهر به هورالعظیم، در فاصله تقریبا پنج‌کیلومتری از تالاب قرار دارد که مرکز بخش میسان است.
ماجرای آتش‌سوزی وقت و بی‌وقت این تالاب دیگر برای اهالی این منطقه تکراری شده است، اما رنج آن و گردوغبار ناشی از آن که حتی راه نفس را به روی آنها می‌بندد هیچ وقت تکراری نخواهد شد.
تعطیلی یک شهر
دیروز، اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان اطلاعیه‌ای منتشر کرد و خبر داد که به دنبال آلودگی ناشی از دود آتش‌سوزی در بخش عراقی تالاب هورالعظیم و تأثیرات آن بر شهرستان هویزه، برحسب تصمیمات اتخاذشده در کارگروه شرایط اضطرار آلودگی هوای استان و با هدف حفظ سلامت دانش‌آموزان، دانشجویان و کارکنان ادارات در هویزه، مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات روز یکشنبه ۲۶ اسفندماه جاری تعطیل شدند.
براساس این اطلاعیه، دستگاه‌های خدمات‌رسان و مراکز بهداشتی و درمانی فعال هستند و در خصوص بانک‌ها و نمایندگی‌های بیمه براساس تصمیمات شورای هماهنگی امور بانک‌ها و شرکت‌های بیمه تصمیم‌گیری می‌شود.
عباس پورعاطف، فرماندار هویزه می‌گوید: «آتش‌سوزی در قسمت عراقی تالاب رخ داده که کاملا خشک شده بود. اما به دلیل دود و آلودگی ناشی از آن مدارس و ادارات هویزه را تعطیل کردیم». او توضیح می‌دهد که قسمت ایرانی تالاب فعلا آب دارد و یک دایک مرزی میان قسمت ایرانی و عراقی است. به همین دلیل امکان انتقال آتش به سمت هویزه وجود ندارد.
چرا هورالعظیم می‌سوزد؟
وضعیت جوی و برخی عوامل انسانی، استان خوزستان را دستخوش یک‌سری ناملایمات کرده است. مجتبی گهستونی، فعال محیط زیست در خوزستان، می‌گوید: «آلاینده‌های متعددی در استان خوزستان وجود دارد که وضعیت آب‌وهوای استان را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. بخشی از این آلاینده‌ها ناشی از گردوغبارهای محلی خارجی از مزارع کشاورزی است. در کنار این مورد آلاینده‌های صنایع هم وجود دارد».
او می‌گوید یکی دیگر از عوامل آلودگی که گاهی اهالی این استان با آن مواجه هستند، دود و اثرات ناشی از آتش‌سوزی بخش عراقی تالاب هورالعظیم در کشور عراق است: «این بخش در مجاورت استان خوزستان قرار دارد و به دلیل وزش بادها به سمت خوزستان، تأثیر ناشی از آن را در این استان و شهرهای مرزی آن مثل هویزه، سوسنگرد یا شهرهای کوچک‌تر شاهد هستیم».
به گفته این فعال محیط زیست این وضعیت موجب آزار و اذیت مردم می‌شود و مشکلات تنفسی زیادی برای آنها به وجود می‌آورد: «البته مشکلات این منطقه فراتر از آلودگی‌های ناشی از آتش‌سوزی تالاب هورالعظیم است. مردم استان با کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. از سوی دیگر صنایع نفتی عظیم در بخش ایرانی تالاب وجود دارد و این موضوع نیز به عوامل ایجاد آلاینده‌ها هم در بخش ایرانی و هم در بخش عراقی هورالعظیم کمک می‌کند».
او از عوامل انسانی و خطاهای آن نیز یاد می‌کند: «گاهی اوقات کشاورزان یا صیادان وارد این منطقه می‌شوند و با روشن‌کردن آتش برای مثلا درست‌کردن چای یا غذا، ناخواسته موجب ایجاد یک آتش‌سوزی بزرگ می‌شوند. گاهی نیز عده‌ای نی‌ها را برای بوریابافی می‌برند».
بوریابافی از نی و علف، صنعتی است که حتی از صنعت پارچه‌بافی هم کهن‌تر است. بوریا همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع دستی اهواز و جنوب کشور شناخته می‌شود. این هنر به عنوان یکی از ۲۷ میراث فرهنگی و معنوی ایران در یونسکو ثبت شده است. گهستونی دراین‌باره می‌گوید: «بوریابافی یکی از هنرها و صنایع غالب منطقه دشت آزادگان و به‌خصوص شهرستان هویزه و رفیع است. بوریابافی را با برداشت نی از تالاب انجام می‌دهند و همین موضوع موجب می‌شود برخی خسارت‌های انسانی به‌صورت ناخواسته انجام شود و موجب آلودگی و ایجاد آتش‌سوزی گسترده در منطقه شود».
به گفته او وقتی آتش به راه بیفتد، خاموش‌کردن آن به این سادگی‌ها ممکن نیست: «دیگر یک نفر و دو نفر نمی‌توانند از عهده خاموش‌کردن آتش بربیایند. آتش به‌سرعت از یک نقطه به سایر نقاط سرایت می‌کند. چون بخشی از تالاب هم خشک است، آتش‌سوزی سریع گسترش پیدا می‌کند. نی هم ضعیف است و به همین دلیل آتش به‌سرعت به بخش‌های خشک دیگر نقاط سرایت پیدا می‌کند. این آتش‌سوزی‌ها هم زیستگاه حیوانات را به خطر می‌اندازد و از بین می‌برد و هم بخش سبز نیستان‌ها را که در آب هستند».
او می‌گوید همه این مشکلات گاهی یک شهر را به ورطه تعطیلی می‌کشاند. البته مشکل آلاینده‌ها در این منطقه به قدری زیاد است که اگر بخواهند می‌توانند بیشتر روزها را تعطیل کنند. این فعال محیط زیست تأکید می‌کند: «چنان‌که گفتم، موضوع آلاینده‌های این منطقه هم ناشی از نفت است و هم سوختن نی‌ها. البته دلایل متعدد دیگری هم هست.
در بخش غربی خوزستان و به‌خصوص شهرستان‌های هویزه و دشت آزادگان عوامل آلودگی زیاد است. آتش‌سوزی هم در بخش ایرانی تالاب رخ می‌دهد و هم در بخش عراقی تالاب. البته بخش بیشتر تالاب در عراق است و به سمت این کشور هم شیب دارد. بنابراین آب به‌شدت به سمت عراق سرازیر است. به همین دلیل اگر حقابه ایران داده نشود و بارندگی کم باشد و مخازن ایرانی پر نشود، در بخش ایرانی تالاب خشکی بیشتری به وجود می‌آید».
او به توسعه تأسیسات نفتی نیز که در خشکی تالاب نقش دارند اشاره می‌کند: «تأسیسات نفتی بیش از حد در این منطقه سیطره پیدا کرده است. طبیعتا بخش عظیمی از تالاب هورالعظیم الان خشک است. بنابراین بخشی از این اتفاقات هم در ایران رخ می‌دهد و همیشه این‌طور نیست که بخش عراقی تالاب دچار این مشکلات باشد».
او ادامه می‌دهد: «گاهی اوقات گردوخاک از ایران می‌آید و به سمت عراق می‌رود. گاهی اوقات نیز گردوخاک از عراق به سمت ایران می‌آید؛ ولی چون عراق مشکلات زیست‌محیطی بیشتری دارد و بخش محیط زیست در این کشور چندان فعال نیست و دولتش بیشتر درگیر موضوعات دیگری است، طبیعتا بخش عراقی تالاب مشکلات بسیاری هم برای ایران به وجود می‌آورد».
راه چاره چیست؟
به گفته گهستونی، راه‌حل اصلی این است که حقابه تالاب هورالعظیم حفظ شود: «امکانات اطفای حریق در سطح کلان مهیا شود و به شکل سنتی نخواهیم که آتش‌سوزی گسترده را مهار کنیم. هلیکوپتر آب‌پاش باید در دسترس باشد و اساسا اقدامات مربوط به محیط زیست به صورت پویا در حال انجام باشد. این اقدامات نیاز است هم در بخش ایرانی و هم در بخش عراقی تالاب انجام شود».
او ادامه می‌دهد: «برای این منظور نیاز است در سطح وزارت خارجه و کنسولگری دو کشور این موضوعات بررسی شده و مدنظر قرار بگیرد». او توضیح می‌دهد که آتش‌سوزی در تالاب عمدتا در فصول گرم سال و تابستان‌ها بیشتر می‌شود: «هنوز بهار نرسیده اما چند روز است که ما در اهواز پنکه و کولر روشن کرده‌ایم.
هوا دارد رو به گرمی می‌رود. همین گرما موجب خشک‌شدن نی‌ها می‌شود. خشک‌شدن نی‌ها خودش یکی از عوامل ایجاد آتش‌سوزی در تالاب است؛ بنابراین حفظ حقابه تالاب بسیار مهم است».
او از مشکلات تنفسی ایجادشده برای مردم منطقه به دلیل به‌وجودآمدن این آتش‌سوزی‌ها هم یاد می‌کند: «اصطلاحی داریم به نام پرکلاغی؛ به همراه دود، بخش خشک نی در هوا می‌چرخد که به آن پرکلاغی می‌گوییم. تنفس در شهرهای هم‌جوار تالاب خیلی سخت است. حتی در اهواز هم پرکلاغی هست و همین حالا که با شما حرف می‌زنم نفس‌کشیدن برایم سخت است. البته در اهواز علت این موضوع نیزارهای نیشکر و صنایع این حوزه است؛ بنابراین وقتی تالاب هورالعظیم آتش می‌گیرد و نی‌ها می‌سوزد، پرکلاغی‌ها وارد خانه و زندگی و حلق مردم می‌شود. البته هیچ‌وقت آمار بیماری‌های تنفسی مردم این منطقه به صورت رسمی اعلام نمی‌شود».