سلامت دستگاه گوارش، یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر وضعیت کلی بدن است، اما بسیاری از ما تنها زمانی به آن توجه می‌کنیم که دچار مشکلی مانند یبوست یا اسهال شده باشیم. در حالی که بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که دفعات و کیفیت دفع روزانه می‌تواند اطلاعات مهمی درباره وضعیت سلامتی‌مان ارائه دهد.

یک پژوهش جدید، که بر روی بیش از ۱۴۰۰ فرد سالم انجام شده، نشان داده است که تعداد دفعات دفع، می‌تواند تأثیر شگرفی بر عملکرد ارگان‌های داخلی مانند کلیه‌ها و کبد داشته باشد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که افراد دارای برنامه‌ی دفع منظم (روزانه یک تا دو بار)، از سلامت بهتری برخوردارند و کمتر در معرض خطرات مرتبط با بیماری‌های مزمن هستند.

اما این ارتباط دقیقاً چگونه عمل می‌کند؟ و آیا می‌توان با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی، برنامه‌ی گوارشی را تنظیم کرد؟ در این مقاله، نگاهی دقیق‌تر به یافته‌های این پژوهش خواهیم داشت و بررسی می‌کنیم که چه عواملی باعث کاهش یا افزایش دفعات دفع می‌شوند.

سلامت گوارشی و دفعات دفع: منطقه‌ی طلایی کجاست؟

بر اساس این تحقیق، تعداد دفعات ایده‌آل برای دفع، یک تا دو بار در روز است. افرادی که در این محدوده قرار دارند، دارای تعادل مناسبی از باکتری‌های مفید در روده هستند و عملکرد سیستم گوارشی‌شان بهینه‌تر است.

اما وقتی این تعادل به هم بخورد، مشکلاتی ایجاد می‌شود:

یبوست (دفع کمتر از سه بار در هفته)
دفع کمتر از نرمال (سه تا شش بار در هفته)
دفع بیش از حد نرمال (یک تا سه بار در روز)
اسهال مکرر (بیش از سه بار در روز)

پژوهشگران دریافتند که هر کدام از این حالت‌های غیرعادی می‌توانند تأثیرات منفی قابل توجهی روی بدن داشته باشند.

چرا یبوست خطرناک است؟

یبوست فقط یک مشکل ناخوشایند روزمره نیست، بلکه می‌تواند بر کل بدن اثر بگذارد. وقتی مدفوع برای مدت طولانی در روده باقی بماند، محیط روده تغییر می‌کند. باکتری‌های مفید که وظیفه‌ی تخمیر فیبرها و تولید اسیدهای چرب مفید را دارند، در نبود فیبر کافی مجبور به تخمیر پروتئین‌ها می‌شوند. این فرآیند باعث تولید سمومی مانند پی-کرسول سولفات (p-cresol sulfate) و ایندوکسیل سولفات (indoxyl sulfate) می‌شود.

این ترکیبات مستقیماً وارد جریان خون شده و بار سنگینی را به کلیه‌ها تحمیل می‌کنند. در واقع، افزایش این سموم در بدن افرادی که دچار یبوست هستند، حتی در افراد سالم نیز مشاهده شده است. در بلندمدت، این سموم می‌توانند به کلیه‌ها و سایر اندام‌های حیاتی آسیب بزنند.

اثرات منفی اسهال بر بدن

از سوی دیگر، دفع مکرر (اسهال) نیز مشکلات خاص خود را دارد. بر اساس این پژوهش، افراد دچار اسهال مزمن، معمولاً با التهاب‌های داخلی و آسیب‌های کبدی روبه‌رو هستند.

دلیل اصلی این آسیب‌ها، از دست رفتن بیش از حد اسیدهای صفراوی (bile acids) است. این اسیدها نقش مهمی در هضم و جذب چربی‌ها دارند. زمانی که بدن در اثر اسهال، مقدار زیادی از آن‌ها را از دست بدهد، فرآیند جذب چربی‌ها مختل شده و این امر می‌تواند منجر به کاهش انرژی بدن و حتی کمبود مواد مغذی شود.

چگونه می‌توان سلامت دستگاه گوارش را بهبود بخشید؟

یکی از مهم‌ترین یافته‌های این تحقیق، ارتباط مستقیم بین تغذیه‌ی سالم و داشتن یک برنامه‌ی دفع منظم بود. بر اساس این پژوهش، افراد دارای برنامه‌ی گوارشی متعادل (یک تا دو بار در روز)، بیشتر از دیگران رژیم غذایی غنی از فیبر مصرف می‌کنند.

عوامل کلیدی برای تنظیم برنامه‌ی گوارشی سالم

✅ مصرف میوه‌ها و سبزیجات: مهم‌ترین عاملی که باعث تنظیم عملکرد روده می‌شود، افزایش مصرف فیبرهای غذایی موجود در میوه‌ها و سبزیجات است. این فیبرها باعث افزایش حجم مدفوع و تسهیل دفع می‌شوند.

✅ نوشیدن آب کافی: آب، نقش حیاتی در تنظیم عملکرد روده‌ها دارد. کم‌آبی بدن می‌تواند یکی از عوامل اصلی یبوست باشد.

✅ فعالیت بدنی منظم: ورزش و تحرک باعث افزایش عملکرد سیستم گوارشی و جلوگیری از یبوست می‌شود.

✅ کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌شده: غذاهای سرشار از چربی‌های ناسالم و قندهای افزودنی، می‌توانند تعادل باکتری‌های روده را مختل کنند.

✅ کاهش استرس: اضطراب و استرس می‌توانند عملکرد دستگاه گوارش را دچار مشکل کنند و باعث تغییر در تعداد دفعات دفع شوند.

چرا برخی افراد کمتر دفع دارند؟

این تحقیق نشان داد که برخی گروه‌های خاص از افراد، معمولاً کمتر از میزان ایده‌آل دفع دارند:
🔹 زنان: به دلیل تفاوت‌های هورمونی، زنان بیشتر از مردان دچار یبوست می‌شوند.
🔹 افراد جوان‌تر: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که سن پایین‌تر با کاهش دفعات دفع ارتباط دارد.
🔹 افرادی با شاخص توده بدنی (BMI) پایین‌تر: این افراد معمولاً حجم غذای کمتری مصرف می‌کنند، که می‌تواند باعث کاهش دفعات دفع شود.

همچنین، مردان به دلیل مصرف غذای بیشتر، معمولاً دفعات دفع بالاتری دارند.

گام بعدی در تحقیقات: آیا می‌توان برنامه‌ی گوارشی را کنترل کرد؟

پژوهشگران در نظر دارند که در مراحل بعدی، آزمایش‌هایی انجام دهند که در آن‌ها، دفعات دفع گروهی از افراد به‌طور کنترل‌شده تنظیم شود و اثرات آن در بلندمدت بر سلامت بررسی گردد.

اگر نتایج این آزمایش‌ها نیز تأیید شود، ممکن است در آینده پزشکان بتوانند از روش‌های خاصی برای تنظیم دفعات دفع و کاهش خطر بیماری‌های مزمن استفاده کنند.

جمع‌بندی: آیا در منطقه‌ی طلایی گوارش هستید؟

نتایج این پژوهش تأیید می‌کند که بهترین حالت برای سلامت دستگاه گوارش و بدن، دفع یک تا دو بار در روز است. افرادی که در این محدوده قرار دارند، نه‌تنها از مشکلاتی مانند یبوست و اسهال در امان هستند، بلکه کلیه‌ها، کبد و سیستم ایمنی آن‌ها نیز در وضعیت بهتری قرار دارد.

با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی، مصرف آب کافی و افزایش فعالیت بدنی، می‌توان گوارش را تنظیم کرده و از بسیاری از مشکلات سلامتی پیشگیری کرد. پس اگر از نظم دستگاه گوارش خود راضی نیستید، حالا وقت آن رسیده که نگاهی به سبک زندگی خود بیندازید و تغییراتی ایجاد کنید.