آزمایش خون CBC (Complete Blood Count)، شمارش کامل سلول‌های خونی است که اطلاعات دقیقی درباره گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های خون ارائه می‌دهد. پزشکان از این آزمایش برای تشخیص کم‌خونی، عفونت‌ها، اختلالات خونی و سایر بیماری‌ها استفاده می‌کنند.

فاکتورهای موجود در آزمایش خون CBC و مقدار نرمال هر کدام

گلبول‌های قرمز (RBC) و محدوده طبیعی آن

گلبول‌ قرمز مسئول انتقال اکسیژن در بدن هستند. تعداد طبیعی آن‌ها در بزرگسالان:

مردان: 4.۷ تا ۶.۱ میلیون در هر میکرولیتر

زنان: 4.۲ تا ۵.۴ میلیون در هر میکرولیتر

کودکان: 4.۱ تا ۵.۵ میلیون در هر میکرولیتر

هموگلوبین (Hb) و مقدار طبیعی آن

هموگلوبین پروتئینی است که اکسیژن را در خون حمل می‌کند. میزان طبیعی آن:

مردان: 13.۸ تا ۱۷.۲ گرم در دسی‌لیتر

زنان: 12.۱ تا ۱۵.۱ گرم در دسی‌لیتر

هماتوکریت (HCT) و اهمیت آن

هماتوکریت درصد حجمی گلبول‌های قرمز نسبت به کل خون است. مقدار طبیعی آن:

مردان: 40 تا ۵۰ درصد

زنان: 36 تا ۴۴ درصد

گلبول‌های سفید (WBC) و مقادیر نرمال

گلبول‌ سفید نقش مهمی در سیستم ایمنی دارند. مقدار طبیعی:

۴,۰۰۰ تا ۱۱,۰۰۰ در هر میکرولیتر خون

پلاکت‌ها (PLT) و میزان طبیعی آن‌ها

پلاکت‌ خون در انعقاد خون نقش دارند. مقدار نرمال آن‌ها:

۱۵۰,۰۰۰ تا ۴۵۰,۰۰۰ در هر میکرولیتر خون

تفسیر آزمایش خون CBC خون

بالا یا پایین بودن تعداد گلبول‌های قرمز به چه معناست؟

کم بودن RBC: نشانه کم‌خونی یا مشکلات تغذیه‌ای

زیاد بودن RBC: ممکن است به دلیل بیماری‌های ریوی یا کم‌آبی بدن باشد

تفسیر تغییرات در گلبول‌های سفید

بالا بودن WBC: احتمال عفونت، التهاب یا سرطان خون

پایین بودن WBC: احتمال ضعف سیستم ایمنی یا بیماری‌های خونی

نتایج غیرطبیعی پلاکت‌ها چه چیزی را نشان می‌دهد؟

کم بودن پلاکت‌ها: خطر خونریزی بالا می‌رود

زیاد بودن پلاکت‌ها: احتمال لخته شدن خون بیشتر می‌شود

نحوه انجام نمونه‌گیری در آزمایش خون CBC

۱. آمادگی قبل از آزمایش

در بیشتر آزمایش‌های خون، نیاز به ناشتا بودن نیست، اما در برخی موارد (مانند آزمایش قند خون یا چربی خون) پزشک توصیه می‌کند که ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید.

نوشیدن آب معمولاً مشکلی ندارد و حتی می‌تواند به آسان‌تر شدن نمونه‌گیری کمک کند.

اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، بهتر است قبل از آزمایش با پزشک مشورت کنید.

۲. آماده‌سازی بیمار و تجهیزات

فرد در وضعیت راحتی روی یک صندلی یا تخت مخصوص می‌نشیند.

مسئول نمونه‌گیری (پرستار یا تکنسین آزمایشگاه) دستکش استریل می‌پوشد و تجهیزات لازم را آماده می‌کند.

یک باند کشی (تورنیکه) در اطراف بازو بسته می‌شود تا جریان خون در رگ‌ها بیشتر شده و نمونه‌گیری راحت‌تر انجام شود.

۳. انتخاب محل مناسب برای نمونه‌گیری

معمولاً نمونه‌گیری از یک ورید در قسمت داخلی آرنج انجام می‌شود.

در صورت نیاز، از پشت دست یا نواحی دیگر نیز می‌توان نمونه گرفت.

۴. ضدعفونی کردن محل نمونه‌گیری

قبل از فرو بردن سوزن، محل موردنظر با الکل یا ماده ضدعفونی‌کننده تمیز می‌شود تا از عفونت جلوگیری شود.

۵. انجام نمونه‌گیری

تکنسین یک سوزن استریل را به داخل ورید وارد کرده و خون را در یک لوله مخصوص جمع‌آوری می‌کند.

معمولاً این فرآیند فقط چند ثانیه طول می‌کشد و ممکن است کمی احساس سوزش یا فشار ایجاد کند.

۶. خارج کردن سوزن و جلوگیری از خونریزی

پس از جمع‌آوری خون، سوزن به‌آرامی خارج می‌شود و یک تکه پنبه یا گاز استریل روی محل نمونه‌گیری قرار می‌گیرد.

بیمار باید چند ثانیه محل را فشار دهد تا از خونریزی جلوگیری شود.

۷. ارسال نمونه به آزمایشگاه

نمونه خون به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا توسط متخصصان مورد بررسی قرار گیرد.

نتایج آزمایش معمولاً ظرف چند ساعت تا چند روز آماده می‌شود.

نکات مهم پس از نمونه‌گیری

بهتر است تا چند دقیقه دست خود را بالا نگه دارید تا کبودی ایجاد نشود.

نوشیدن آب و استراحت برای افرادی که احساس سرگیجه دارند، توصیه می‌شود.

از فشار آوردن بیش از حد به دست یا انجام فعالیت‌های سنگین بلافاصله بعد از نمونه‌گیری خودداری کنید.

این مراحل ساده کمک می‌کنند که نمونه‌گیری خون به‌راحتی انجام شده و بدون مشکل به پایان برسد.

آزمایش خون چه چیزهایی را نشان می‌دهد؟

جواب آزمایش خون CBC شامل اطلاعاتی درباره سلامت کلی بدن است و می‌تواند در تشخیص بیماری‌های مختلف کمک کند. در ادامه برخی از موارد مهمی که این آزمایش نشان می‌دهد را بررسی می‌کنیم:

۱. بررسی بیماری‌های خونی

یکی از مهم‌ترین کاربردهای آزمایش خون CBC، تشخیص بیماری‌های خونی مانند:

کم‌خونی (آنمی) که به دلیل کاهش هموگلوبین یا تعداد گلبول‌های قرمز رخ می‌دهد.

سرطان‌های خونی (لوسمی، لنفوم) که می‌توانند موجب افزایش یا کاهش غیرطبیعی تعداد سلول‌های خونی شوند.

اختلالات انعقادی که ممکن است به دلیل کاهش یا افزایش غیرطبیعی پلاکت‌ها ایجاد شود.

تشخیص عفونت‌ها و التهابات

تعداد گلبول‌های سفید (WBC) در پاسخ به عفونت‌ها یا بیماری‌های التهابی تغییر می‌کند:

افزایش WBC معمولاً نشان‌دهنده یک عفونت باکتریایی، ویروسی یا حتی بیماری‌های خودایمنی است.

کاهش WBC می‌تواند ناشی از ضعف سیستم ایمنی، برخی داروها یا بیماری‌های خاص مانند ایدز باشد.

۳. ارزیابی کم‌خونی و مشکلات تغذیه‌ای

کاهش هموگلوبین (Hb) و هماتوکریت (HCT) نشانه کم‌خونی است که ممکن است به دلیل کمبود آهن، ویتامین B12 یا اسید فولیک باشد.

در مقابل، افزایش غیرطبیعی این فاکتورها می‌تواند نشان‌دهنده کم‌آبی بدن یا برخی بیماری‌های مغز استخوان باشد.

۴. بررسی وضعیت اکسیژن‌رسانی خون

سطح گلبول‌های قرمز (RBC) و هموگلوبین نشان‌دهنده میزان اکسیژن‌رسانی به سلول‌های بدن است. کاهش این فاکتورها می‌تواند باعث خستگی، ضعف و سرگیجه شود.

۵. بررسی مشکلات انعقادی خون

کاهش پلاکت‌ها (PLT): می‌تواند باعث خونریزی بیش از حد شود و نشانه بیماری‌هایی مانند ترومبوسیتوپنی یا مشکلات مغز استخوان باشد.

افزایش پلاکت‌ها: ممکن است خطر تشکیل لخته‌های خونی را افزایش دهد که می‌تواند منجر به سکته مغزی یا حمله قلبی شود.