خارش پوست یک مشکل شایع است که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از واکنش‌های آلرژیک و خشکی پوست گرفته تا بیماری‌های پوستی و مشکلات سیستمیک. خارش شدید می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد و باعث ناراحتی شدید، مشکلات خواب و حتی خراشیدگی و عفونت‌های ثانویه شود. در این مقاله، به بررسی علل خارش پوست، روش‌های تشخیص و درمان‌های موجود می‌پردازیم.

 خشکی پوست (Xerosis)

خشکی پوست یکی از شایع‌ترین علل خارش است که اغلب در ماه‌های سرد سال تشدید می‌شود. عواملی مانند دوش گرفتن با آب داغ، استفاده از صابون‌های قوی و عدم مصرف کافی آب می‌توانند باعث کاهش رطوبت پوست و ایجاد خارش شوند.

 واکنش‌های آلرژیک

آلرژی به مواد شوینده، صابون‌ها، عطرها، برخی پارچه‌ها (مانند پشم)، و حتی برخی غذاها می‌تواند باعث خارش شدید پوست شود. درماتیت تماسی نوعی واکنش آلرژیک است که با قرمزی، تورم و خارش مشخص می‌شود.

 اگزما (درماتیت آتوپیک)

اگزما یک بیماری مزمن پوستی است که باعث ایجاد لکه‌های قرمز، خشکی و خارش شدید می‌شود. این بیماری بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود اما ممکن است در بزرگسالی نیز ادامه داشته باشد. اگزما اغلب با عوامل محیطی و سیستم ایمنی مرتبط است.

پسوریازیس

پسوریازیس یک بیماری خودایمنی است که باعث ایجاد پلاک‌های ضخیم، قرمز و پوسته‌پوسته می‌شود. این ضایعات اغلب با خارش و سوزش همراه هستند و ممکن است در نواحی خاصی مانند آرنج، زانو، پوست سر و کمر دیده شوند.

 کهیر (Urticaria)

کهیر نوعی واکنش آلرژیک است که به‌صورت برجستگی‌های قرمز و خارش‌دار روی پوست ظاهر می‌شود. این مشکل می‌تواند ناشی از آلرژی‌های غذایی، دارویی، نیش حشرات یا حتی استرس باشد. کهیر معمولاً به‌صورت موقتی ایجاد شده و در عرض چند ساعت تا چند روز برطرف می‌شود.

عفونت‌های پوستی

برخی عفونت‌های قارچی مانند تینئا (کچلی)، عفونت‌های باکتریایی مانند زردزخم و عفونت‌های ویروسی مانند زونا می‌توانند باعث خارش شدید شوند. زونا یک بیماری ناشی از ویروس واریسلا-زوستر است که علاوه بر خارش، درد شدیدی نیز ایجاد می‌کند.

 گال (Scabies)

گال یک عفونت انگلی ناشی از هیره سارکوپتس اسکابیئی است که باعث خارش شدید، مخصوصاً در شب، می‌شود. این بیماری از طریق تماس نزدیک با فرد آلوده منتقل می‌شود و نیاز به درمان دارویی دارد.

 نیش حشرات و انگل‌ها

نیش پشه، کک، شپش و سایر حشرات می‌تواند باعث ایجاد خارش و واکنش‌های التهابی روی پوست شود. برخی از افراد به نیش حشرات حساسیت بیشتری دارند و واکنش‌های شدیدی نشان می‌دهند.

 بیماری‌های کبدی و کلیوی

نارسایی کلیه یا بیماری‌های مزمن کبدی مانند سیروز کبدی می‌توانند باعث خارش شدید شوند. در بیماران مبتلا به مشکلات کبدی، تجمع سموم در بدن منجر به خارش گسترده در سراسر پوست می‌شود.

مشکلات تیروئید

کم‌کاری و پرکاری تیروئید می‌توانند باعث تغییرات پوستی شوند. در کم‌کاری تیروئید، پوست خشک و خارش‌دار می‌شود، درحالی‌که در پرکاری تیروئید، تعریق بیش‌ازحد و تحریک پوست می‌تواند باعث خارش شود.

 دیابت

دیابت کنترل‌نشده می‌تواند باعث آسیب عصبی (نوروپاتی دیابتی) شود که در برخی موارد، خارش مداوم ایجاد می‌کند. علاوه بر این، قند خون بالا ممکن است باعث خشکی پوست و افزایش حساسیت آن شود.

 استرس و مشکلات روانی

اضطراب و استرس می‌توانند باعث تشدید خارش شوند. برخی افراد دچار اختلال خارش روان‌زاد هستند، به این معنا که استرس باعث احساس خارش می‌شود، حتی در صورت عدم وجود مشکل پوستی.

برای تشخیص علت خارش، پزشک معمولاً از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• بررسی سابقه پزشکی و علائم بیمار

• معاینه فیزیکی پوست

• آزمایش خون برای بررسی مشکلات کلیوی، کبدی، تیروئید و دیابت

• تست‌های آلرژی برای شناسایی مواد حساسیت‌زا

• نمونه‌برداری از پوست (بیوپسی) در موارد مشکوک به بیماری‌های پوستی خاص

روش‌های درمان خارش پوست

 درمان‌های خانگی

✅ مرطوب‌کننده‌های قوی برای جلوگیری از خشکی پوست
✅ استفاده از کمپرس سرد برای کاهش التهاب و خارش
✅ حمام با بلغور جو دوسر برای تسکین پوست
✅ پرهیز از صابون‌های معطر و شوینده‌های قوی

 درمان‌های دارویی

💊 آنتی‌هیستامین‌ها برای درمان خارش ناشی از آلرژی و کهیر
💊 کرم‌های کورتیکواستروئیدی برای کاهش التهاب ناشی از اگزما و پسوریازیس
💊 آنتی‌بیوتیک‌ها و ضدقارچ‌ها برای درمان عفونت‌های پوستی
💊 مهارکننده‌های سیستم ایمنی برای بیماری‌های خودایمنی مانند پسوریازیس

 تغییرات سبک زندگی

• مصرف آب کافی برای حفظ رطوبت پوست

• استفاده از لباس‌های نخی و گشاد برای جلوگیری از تحریک پوست

• پرهیز از مصرف الکل و کافئین که می‌توانند باعث کم‌آبی بدن شوند

 پیشگیری از خارش پوست

🔹 استفاده منظم از کرم‌های مرطوب‌کننده
🔹 پوشیدن لباس‌های سبک و نخی در هوای گرم
🔹 کاهش استرس از طریق مدیتیشن، یوگا و ورزش
🔹 شستن بدن با آب ولرم به‌جای آب داغ
🔹 استفاده از دستگاه‌های بخور در محیط‌های خشک

نتیجه‌گیری

خارش پوست می‌تواند ناشی از علل مختلفی باشد، از مشکلات ساده مانند خشکی پوست گرفته تا بیماری‌های مزمن مانند دیابت و مشکلات کبدی. تشخیص دقیق علت خارش برای انتخاب روش درمانی مناسب ضروری است. رعایت نکات مراقبتی، استفاده از داروهای تجویز شده و تغییر سبک زندگی می‌تواند به کاهش خارش و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

اگر شما یا فردی که می‌شناسید دچار خارش مداوم و غیرقابل‌کنترل شده‌اید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق آن مشخص شود.