مسمومیت با دارو یکی از مشکلات مهم سلامت عمومی در سراسر جهان است که می‌تواند به‌دلیل مصرف بیش‌ازحد دارو، واکنش‌های آلرژیک، تداخلات دارویی یا سوءمصرف مواد رخ دهد. این مقاله به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان مسمومیت دارویی می‌پردازد و راهکارهای پیشگیری از آن را نیز ارائه می‌دهد.
مصرف داروها در زندگی روزمره به‌عنوان روشی برای درمان بیماری‌ها ضروری است. اما در برخی موارد، استفاده نادرست یا بیش‌ازحد از داروها می‌تواند منجر به مسمومیت شود. این مسمومیت ممکن است ناشی از مصرف تصادفی، خودکشی، خطای دارویی یا سوءمصرف مواد مخدر باشد. در این مقاله، به بررسی جامع این موضوع و راه‌های مدیریت آن می‌پردازیم.
مسمومیت دارویی می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
مصرف بیش‌ازحد (Overdose)
مصرف دوز بالای یک دارو می‌تواند باعث تجمع بیش‌ازحد آن در بدن شود و منجر به مسمومیت گردد. این حالت ممکن است تصادفی یا عمدی باشد.
تداخلات دارویی
مصرف همزمان داروهای مختلف ممکن است باعث افزایش اثرات سمی برخی داروها شود. به‌عنوان‌مثال، ترکیب داروهای آرام‌بخش با الکل یا مصرف همزمان داروهای ضدافسردگی و مسکن‌های اپیوئیدی خطرناک است.
حساسیت دارویی و آلرژی
برخی افراد ممکن است به داروهای خاصی حساسیت داشته باشند. واکنش آلرژیک می‌تواند از یک کهیر ساده تا شوک آنافیلاکتیک کشنده متغیر باشد.
سوءمصرف مواد مخدر و داروهای نسخه‌ای
افراد ممکن است برای دستیابی به حالت سرخوشی، داروهایی مانند مخدرها (اوپیوییدها)، آرام‌بخش‌ها و محرک‌ها را بیش‌ازحد مصرف کنند که منجر به وابستگی و مسمومیت می‌شود.
مصرف اشتباه در کودکان و سالمندان
کودکان ممکن است به‌طور تصادفی دارو مصرف کنند، زیرا داروها را با آبنبات یا خوراکی اشتباه می‌گیرند. در سالمندان نیز به دلیل مشکلات حافظه، امکان مصرف بیش‌ازحد یا اشتباه داروها وجود دارد.
علائم مسمومیت دارویی بسته به نوع دارو متفاوت است، اما برخی از علائم رایج شامل موارد زیر است:
علائم عمومی
-
تهوع و استفراغ
-
سرگیجه و بی‌حالی
-
گیجی و تغییر سطح هوشیاری
-
تشنج
-
بیهوشی
علائم تنفسی
علائم قلبی-عروقی
علائم عصبی
انواع داروهای شایع در مسمومیت دارویی
برخی از داروها بیشتر از سایرین موجب مسمومیت می‌شوند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
مسکن‌ها و ضدالتهاب‌ها
-
استامینوفن (پاراستامول): مصرف بیش‌ازحد آن می‌تواند باعث نارسایی کبدی شود.
-
ایبوپروفن و ناپروکسن: در دوز بالا منجر به خونریزی معده و آسیب کلیوی می‌شوند.
داروهای اعصاب و روان
-
بنزودیازپین‌ها (دیازپام، آلپرازولام): باعث افت هوشیاری و مشکلات تنفسی می‌شوند.
-
داروهای ضدافسردگی: برخی از این داروها در دوز بالا کشنده هستند.
مواد مخدر و اوپیوییدها
داروهای قلبی و فشار خون
تشخیص مسمومیت دارویی
گرفتن تاریخچه پزشکی
پزشک از بیمار یا اطرافیان در مورد داروهای مصرف‌شده، مقدار مصرف و زمان مصرف سوال می‌کند.
معاینه فیزیکی
بررسی علائم حیاتی مانند فشار خون، ضربان قلب و سطح هوشیاری بیمار انجام می‌شود.
آزمایش‌های تشخیصی
-
آزمایش خون و ادرار برای بررسی میزان دارو در بدن
-
نوار قلب (EKG) برای بررسی مشکلات قلبی
-
آزمایش عملکرد کبد و کلیه در صورت مشکوک بودن به آسیب این اندام‌ها
درمان مسمومیت دارویی
درمان بسته به نوع دارو و شدت مسمومیت متفاوت است. برخی روش‌های درمانی عبارتند از:
اقدامات اولیه
-
اگر فرد هوشیار است، می‌توان او را وادار به استفراغ نکرد مگر به دستور پزشک.
-
در صورت کاهش سطح هوشیاری، بیمار را در وضعیت ریکاوری قرار دهید.
-
تماس با اورژانس برای دریافت کمک پزشکی فوری ضروری است.
درمان‌های بیمارستانی
-
شستشوی معده: در صورتی که فرد به‌تازگی دارو مصرف کرده باشد.
-
زغال فعال: برای جذب دارو و جلوگیری از جذب بیشتر در بدن.
-
داروهای پادزهر (آنتی‌دوت‌ها): برخی داروها مانند استامینوفن پادزهر مخصوص دارند (استیل‌سیستئین).
-
درمان حمایتی: شامل اکسیژن‌درمانی، تزریق مایعات و تنظیم الکترولیت‌ها.
پیشگیری از مسمومیت دارویی
-
داروها را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
-
از خوددرمانی و مصرف بیش‌ازحد دارو خودداری کنید.
-
برچسب و دستور مصرف داروها را دقیق مطالعه کنید.
-
داروهای تاریخ‌گذشته را دور بریزید.
-
از ترکیب داروهای مختلف بدون مشورت پزشک پرهیز کنید.
نتیجه‌گیری
مسمومیت با دارو یک مشکل جدی است که می‌تواند به عوارض شدید و حتی مرگ منجر شود. آگاهی از علل، علائم و راه‌های درمان آن می‌تواند در کاهش موارد مسمومیت و مدیریت بهتر بیماران موثر باشد. رعایت اصول پیشگیری، مشورت با پزشک قبل از مصرف دارو و نگهداری ایمن داروها، از راه‌های اصلی کاهش این خطر هستند.
۱۰ فروردین ۱۴۰۴ ۱۷:۲۲
اشتراک گذاری (چگونه میتوانید این مطلب را برای دیگران بفرستید)
source