پروستاتکتومی یکی از روش‌های جراحی رایج برای درمان مشکلات مرتبط با غده پروستات است که در مردان نقش مهمی در سلامت دستگاه تناسلی و ادراری ایفا می‌کند. این جراحی ممکن است به دلایل مختلفی از جمله سرطان پروستات، بزرگ شدن پروستات (BPH) یا سایر مشکلات مرتبط انجام شود. در این مقاله، به بررسی جنبه‌های مختلف پروستاتکتومی، از تعریف و روش انجام آن گرفته تا خطرات، آمادگی و مراقبت‌های پس از جراحی پرداخته خواهد شد.

پروستاتکتومی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

پروستاتکتومی به جراحی برداشتن بخشی یا تمام غده پروستات اشاره دارد. غده پروستات که در زیر مثانه و در اطراف مجرای ادرار قرار دارد، گاهی به دلیل بیماری‌هایی مانند سرطان یا هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH) نیاز به مداخله جراحی پیدا می‌کند. این عمل به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: پروستاتکتومی ساده که تنها بخشی از پروستات برداشته می‌شود و معمولاً برای درمان BPH استفاده می‌شود، و پروستاتکتومی رادیکال که کل غده پروستات به همراه برخی بافت‌های اطراف آن برداشته می‌شود و بیشتر در درمان سرطان پروستات کاربرد دارد.

روش انجام پروستاتکتومی بسته به شرایط بیمار و نوع جراحی متفاوت است. در روش سنتی (جراحی باز)، برشی در ناحیه شکم یا بین کیسه بیضه و مقعد ایجاد می‌شود تا جراح به پروستات دسترسی پیدا کند. اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی، روش‌های کم‌تهاجمی مانند جراحی لاپاراسکوپی یا جراحی با کمک ربات نیز رواج یافته‌اند. در این روش‌ها، از ابزارهای دقیق و دوربین‌های کوچک استفاده می‌شود که از طریق برش‌های کوچک وارد بدن می‌شوند. این تکنیک‌ها معمولاً خونریزی کمتری دارند و دوره نقاهت کوتاه‌تری را به دنبال دارند.

آیا عمل پروستات خطرناک است؟

یکی از سؤالاتی که بیماران قبل از جراحی می‌پرسند این است که آیا پروستاتکتومی خطرناک است؟ پاسخ به این سؤال به عوامل مختلفی از جمله نوع جراحی، وضعیت سلامت عمومی بیمار، سن و تجربه جراح بستگی دارد. به طور کلی، پروستاتکتومی یک عمل جراحی استاندارد و ایمن محسوب می‌شود، اما مانند هر جراحی دیگری با خطراتی همراه است. پیشرفت‌های پزشکی و استفاده از تکنیک‌های مدرن، میزان موفقیت این عمل را به طور قابل توجهی افزایش داده و عوارض آن را کاهش داده است.

با این حال، خطرات احتمالی وجود دارند که باید مورد توجه قرار گیرند. این خطرات بسته به نوع پروستاتکتومی (رادیکال یا ساده) متفاوت هستند و در بخش‌های بعدی به تفصیل بررسی می‌شوند. اگر بیمار از نظر جسمانی در شرایط خوبی باشد و تیم پزشکی با دقت عمل کند، احتمال بروز عوارض جدی کاهش می‌یابد.

خطرات رادیکال پروستاتکتومی

پروستاتکتومی رادیکال که برای درمان سرطان پروستات انجام می‌شود، پیچیده‌تر از نوع ساده است و به همین دلیل خطرات بیشتری دارد. از جمله عوارض احتمالی این جراحی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بی‌اختیاری ادرار: به دلیل نزدیکی پروستات به مثانه و عضلات کنترل‌کننده ادرار، ممکن است بیمار پس از جراحی با مشکلاتی در کنترل ادرار مواجه شود. این عارضه در برخی موارد موقتی است و با تمرینات عضلانی بهبود می‌یابد.
• ناتوانی جنسی: برداشتن کل پروستات و بافت‌های اطراف ممکن است به اعصاب مسئول نعوظ آسیب برساند و منجر به مشکلات جنسی شود. البته در تکنیک‌های جدیدتر مانند “حفظ عصب”، این خطر کمتر شده است.
• خونریزی و عفونت: مانند هر جراحی دیگر، خطر خونریزی شدید یا عفونت در محل برش وجود دارد.
• تشکیل لخته خون: بی‌تحرکی پس از جراحی می‌تواند خطر تشکیل لخته در پاها را افزایش دهد که در صورت جابه‌جایی به ریه‌ها خطرناک خواهد بود.

خطرات پروستاتکتومی ساده

پروستاتکتومی ساده معمولاً برای درمان بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات انجام می‌شود و به اندازه نوع رادیکال تهاجمی نیست. با این حال، این روش نیز بدون خطر نیست. برخی از عوارض احتمالی عبارتند از:

• نشت ادرار موقت: برخی بیماران پس از جراحی برای مدت کوتاهی کنترل ادرار خود را از دست می‌دهند.
• تنگی مجرای ادرار: التهاب یا زخم در مجرا ممکن است باعث تنگ شدن آن و مشکل در دفع ادرار شود.
• خشکی انزال: در این حالت، مایع منی به جای خروج از بدن به سمت مثانه هدایت می‌شود که بر باروری تأثیر می‌گذارد اما به سلامت عمومی آسیب نمی‌رساند.
• عفونت ادراری: استفاده از کاتتر پس از جراحی می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد.

آمادگی پیش از جراحی

آمادگی مناسب قبل از پروستاتکتومی می‌تواند به کاهش خطرات و بهبود نتیجه جراحی کمک کند. پزشک معمولاً توصیه‌هایی به بیمار ارائه می‌دهد که شامل موارد زیر است:

• آزمایشات پیش از عمل: انجام آزمایش خون، ادرار و تصویربرداری برای ارزیابی وضعیت سلامت بیمار ضروری است.
• قطع برخی داروها: بیمار ممکن است نیاز داشته باشد مصرف داروهایی مانند آسپرین یا رقیق‌کننده‌های خون را چند روز قبل از جراحی متوقف کند.
• ناشتا بودن: بیمار باید شب قبل از جراحی از خوردن و آشامیدن خودداری کند.
• تمرینات تنفسی: یادگیری تکنیک‌های تنفس عمیق می‌تواند به بهبود تنفس پس از جراحی کمک کند.
• مشاوره روانی: صحبت با مشاور یا پزشک درباره نگرانی‌ها و انتظارات از جراحی، به‌ویژه در مورد عوارض جنسی یا ادراری، مفید است.

در طول عمل جراحی

جراحی پروستاتکتومی معمولاً تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی انجام می‌شود. مدت زمان عمل بسته به روش (باز، لاپاراسکوپی یا رباتیک) بین ۲ تا ۴ ساعت متغیر است. در روش باز، جراح با ایجاد برش مستقیم به پروستات دسترسی پیدا می‌کند، در حالی که در روش‌های کم‌تهاجمی از ابزارهای کوچک و دوربین استفاده می‌شود. پس از برداشتن پروستات یا بخشی از آن، جراح محل را بخیه می‌زند و معمولاً یک کاتتر در مجرای ادرار قرار می‌دهد تا به تخلیه ادرار کمک کند. این کاتتر ممکن است برای چند روز یا چند هفته باقی بماند.

پس از عمل جراحی

دوره نقاهت پس از پروستاتکتومی به نوع جراحی و وضعیت بیمار بستگی دارد. در روزهای اول پس از عمل، بیمار ممکن است درد خفیف، تورم یا ناراحتی در ناحیه جراحی احساس کند که با داروهای مسکن قابل کنترل است. نکات مهم در این دوره عبارتند از:

• استفاده از کاتتر: بیمار باید نحوه مراقبت از کاتتر را یاد بگیرد و از تمیز نگه داشتن آن مطمئن شود.
• فعالیت بدنی: پیاده‌روی سبک توصیه می‌شود، اما از فعالیت‌های سنگین باید اجتناب شود.
• پیگیری پزشکی: مراجعات منظم به پزشک برای بررسی روند بهبودی ضروری است.
• تمرینات کگل: این تمرینات به تقویت عضلات کف لگن و بهبود کنترل ادرار کمک می‌کنند.

به طور کلی، بهبودی کامل پس از پروستاتکتومی ساده ممکن است چند هفته و پس از نوع رادیکال چند ماه طول بکشد.

رژیم غذایی سالم و اصولی

تغذیه مناسب پس از پروستاتکتومی نقش مهمی در تسریع بهبودی و حفظ سلامت دارد. توصیه‌های زیر می‌توانند مفید باشند:

• مصرف فیبر: برای جلوگیری از یبوست (که به دلیل داروهای مسکن شایع است)، مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل توصیه می‌شود.
• هیدراتاسیون: نوشیدن آب کافی به دفع ادرار و کاهش خطر عفونت کمک می‌کند.
• پروتئین: مواد غذایی مانند مرغ، ماهی و حبوبات به ترمیم بافت‌ها کمک می‌کنند.
• کاهش چربی و نمک: این کار فشار بر سیستم گوارشی و ادراری را کاهش می‌دهد.
• اجتناب از محرک‌ها: الکل، کافئین و غذاهای تند ممکن است مثانه را تحریک کنند و باید محدود شوند.