در تازه‌ترین پژوهش رادیویی از آسمان شب، تلسکوپ MeerKAT در آفریقای جنوبی تصویری شگفت‌انگیز از منطقه‌ی «کمان C» یا Sagittarius C (Sgr C) ثبت کرده؛ نقطه‌ای اسرارآمیز در فاصله‌ی ۲۵ هزار سال نوری از منظومه‌ی شمسی، در صورت‌فلکی قوس یا Sagittarius. این تصویر نه‌تنها شفاف‌ترین تصویر از این بخش محسوب می‌شود، بلکه قلب کهکشان را در حالتی آشفته، درخشان و پیچیده به نمایش می‌گذارد.
رنگ‌هایی که از مرگ ستاره‌ها پدید آمده‌اند
آنچه در این تصویر دیده می‌شود، آمیزه‌ای است از رنگ‌های آبی، فیروزه‌ای، زرد و سفید که نه از نور مرئی، بلکه از امواج رادیویی به‌دست آمده‌اند. هر یک از این حباب‌های رنگی، ردپایی از انفجارهای ستاره‌ای ابرنواختری (supernova) در گذشته‌های دورند. این تصویر، گستره‌ای برابر با ۱۰۰۰ سال نوری را دارد و نقشه‌ای تازه از قلب راه شیری به ما ارائه می‌دهد؛ منطقه‌ای که همیشه از دید تلسکوپ‌های نوری پنهان مانده بود.
نقطه‌ی تولد ستارگان، زیر سایه‌ی نیروهای پنهان
در دل این تصویر، بخشی کوچک‌تر اما مهم به چشم می‌خورد: ناحیه‌ی «کمان C»، منطقه‌ای به پهنای ۴۴ سال نوری که تنها ۲۰۰ سال نوری با سیاهچاله‌ی کلان‌جرم کهکشان یعنی Sagittarius A فاصله دارد. تصویری که پیش‌تر تلسکوپ فضایی «جیمز وب» (James Webb Space Telescope) در سال ۲۰۲۳ از این ناحیه منتشر کرده بود، بیش از ۵۰۰ هزار ستاره را آشکار کرد. اما پرسشی که سال‌ها ذهن اخترشناسان را به خود مشغول کرده، هنوز بی‌پاسخ مانده بود: با وجود این‌همه گاز چگال و غبار کیهانی، چرا در این منطقه تعداد زیادی ستاره زاده نمی‌شود؟
پژوهش تازه نشان می‌دهد که احتمالاً میدان‌های مغناطیسی بسیار قوی در این ناحیه وجود دارند که جلوی فروپاشی ابرهای گاز را می‌گیرند. این میدان‌ها مانند سدهایی نامرئی عمل می‌کنند، مانع از فشرده شدن ماده شده و فرایند تولد ستاره را سرکوب می‌کنند. به‌بیان دیگر، کهکشان ما در مرکزی‌ترین نقطه‌اش، گویی تصمیم گرفته وقفه‌ای در آفرینش بگذارد.
گامی به‌سوی بزرگ‌ترین تلسکوپ رادیویی جهان
تلسکوپ MeerKAT که متشکل از ۶۴ دیش رادیویی در منطقه‌ی Karoo آفریقای جنوبی است، تنها بخشی از یک رؤیای بزرگ‌تر است. این سامانه در آینده، با مجموعه‌ای عظیم از بیش از ۱۳۰ هزار آنتن خاص در سرزمین‌های بومی Wajarri Yamaji در استرالیا ترکیب خواهد شد تا تلسکوپ عظیم Square Kilometre Array (میدان مربعی کیلومتری) را شکل دهد؛ حساس‌ترین و بزرگ‌ترین تلسکوپ رادیویی جهان.
تصویری که ذهن را به چالش می‌کشد
ترکیب این تصویر تازه‌ی رادیویی با داده‌های فروسرخ تلسکوپ «جیمز وب» ما را با ساختارهایی عمودی، رشته‌ای و مرموز روبه‌رو می‌کند؛ ساختارهایی که پژواک‌هایی از خطوط مغناطیسی و گازهای چرخان در مرکز کهکشان‌اند. این تارهای درخشان که مانند نخ‌های نور در قلب کیهان پیچیده‌اند، چهره‌ای تازه و بی‌سابقه از راه شیری به ما نشان می‌دهند؛ چهره‌ای که شاید ما را یک گام دیگر به درک رازهای پنهان کیهان نزدیک‌تر کند.
منبع: livescience