بر اساس جدیدترین اطلاعیه‌ی رسمی منتشرشده از سوی شرکت مایکروسافت، پشتیبانی جهانی از سیستم‌عامل ویندوز ۱۰ در تاریخ چهاردهم اکتبر سال ۲۰۲۵ به پایان خواهد رسید. به‌موجب این تصمیم، میلیون‌ها دستگاه رایانه‌ی شخصی که قادر به ارتقاء به ویندوز ۱۱ نیستند، عملاً به سیستم‌هایی ناایمن و آسیب‌پذیر تبدیل خواهند شد.

پژوهش‌ها و آمارهای مستقل نشان می‌دهد که حدود ۲۴۰ میلیون دستگاه در سراسر جهان به دلیل نداشتن حداقل مشخصات فنی لازم، از جمله ماژول امنیتی TPM 2.0 (Trusted Platform Module) و پردازنده‌های سازگار، از لیست سخت‌افزارهای پشتیبانی‌شده برای نصب ویندوز ۱۱ خارج شده‌اند. این دستگاه‌ها با وجود عملکرد نسبتاً مطلوب، دیگر قادر به دریافت وصله‌های امنیتی و به‌روزرسانی‌های حیاتی نخواهند بود.

پیامدهای امنیتی پایان پشتیبانی ویندوز ۱۰

بر اساس تحلیل‌های فنی، عدم دریافت به‌روزرسانی‌های امنیتی می‌تواند سیستم‌های قدیمی را به اهدافی بسیار آسان برای حملات سایبری تبدیل کند. مایکروسافت در هشدارهای اخیر خود به‌صراحت اعلام کرده است که این دستگاه‌ها در معرض «سرقت هویّت»، «نفوذ به داده‌های شخصی» و «آلودگی توسط بدافزارها» قرار خواهند گرفت. این خطرات نه‌تنها کاربران خانگی را تهدید می‌کند، بلکه در صورت اتصال به شبکه‌های سازمانی، می‌تواند خساراتی چندلایه به نهادها وارد سازد.

در کشورهای توسعه‌یافته، معمولاً روند تعویض سخت‌افزارها و ارتقاء سیستم‌عامل‌ها با چرخه‌ی پشتیبانی رسمی هماهنگ است. اما در کشورهای با درآمد متوسط یا پایین، فشارهای اقتصادی سبب می‌شود که عمر مفید یک رایانه به بیش از یک دهه نیز برسد. در چنین شرایطی، پایان پشتیبانی رسمی به معنای مواجهه‌ی میلیون‌ها کاربر با تهدیدهای بالقوه‌ی امنیتی است، بدون آن‌که توانایی مالی جایگزینی سیستم را داشته باشند.

گزینه‌های جایگزین برای ادامه‌ی حیات سیستم‌های قدیمی

یکی از پیشنهادهای رایج در چنین شرایطی، استفاده از سیستم‌عامل‌های رایگان و متن‌باز است. لینوکس (Linux) با توزیع‌هایی چون Ubuntu، Mint و Zorin OS می‌تواند جایگزینی کارآمد برای ویندوز باشد. این توزیع‌ها رابط کاربری نسبتاً مشابه با ویندوز دارند و بسیاری از نیازهای عمومی کاربران را پاسخ می‌دهند.

افزون بر آن، سیستم‌عامل Chrome OS Flex، که نسخه‌ای سبک‌شده و رایگان از سیستم‌عامل کروم (Chrome OS) متعلق به گوگل است، برای کارهای روزمره همچون وب‌گردی، ایمیل و استفاده‌ی ساده از اپلیکیشن‌های تحت وب مناسب است. همچنین، توزیع‌هایی برپایه‌ی اندروید مانند PrimeOS یا BlissOS برای استفاده در دستگاه‌های لمسی و ضعیف نیز در دسترس‌اند.

برای کاربران پیشرفته، سیستم‌عامل‌هایی نظیر FreeBSD یا حتی پروژه‌ی ReactOS نیز می‌توانند مورد توجه قرار گیرند، هرچند این گزینه‌ها نیازمند دانش فنی بالا و تجربه‌ی کار با محیط‌های غیرگرافیکی و خاص هستند.

با وجود سیاست‌های رسمی مایکروسافت، برخی پژوهشگران و کاربران متخصص راهکارهایی برای نصب ویندوز ۱۱ بر روی سخت‌افزارهای قدیمی شناسایی کرده‌اند. این روش‌ها عمدتاً بر پایه‌ی ویرایش رجیستری (Registry Editor)، استفاده از اسکریپت‌های غیررسمی یا بهره‌گیری از نصب‌کننده‌های اصلاح‌شده انجام می‌گیرد. در مواردی، فایل‌های نصب ویندوز ۱۱ به گونه‌ای دستکاری می‌شوند که مرحله‌ی بررسی سخت‌افزار به‌کلی نادیده گرفته شود.

با این حال، چنین روش‌هایی مخاطرات قابل‌توجهی دارند که عبارت‌اند از:

• قطع پشتیبانی رسمی: سیستم‌عامل نصب‌شده در این حالت به‌صورت «غیراصلی» شناخته شده و از دریافت برخی به‌روزرسانی‌ها، به‌ویژه وصله‌های امنیتی، محروم می‌شود.
• ناپایداری در عملکرد سیستم: بسیاری از کاربران گزارش داده‌اند که ویندوز ۱۱ در سیستم‌های ناسازگار دچار کرش، خطاهای بوت، یا عدم سازگاری با درایورها شده است.
• نقض مجوز استفاده (EULA): با نصب غیررسمی، ممکن است کاربر از منظر قانونی حقوق پشتیبانی یا خدمات مایکروسافت را از دست بدهد.
  ایجاد حفره‌های امنیتی: دستکاری در فایل‌های سیستم‌عامل می‌تواند زمینه‌ی ورود بدافزارها یا کدهای مخرب را فراهم آورد، به‌ویژه اگر از منابع نامطمئن
• برای دانلود نصب‌کننده‌ها استفاده شود.
• حذف خودکار به‌روزرسانی‌ها توسط مایکروسافت: در برخی موارد، پس از شناسایی نصب غیراستاندارد، مایکروسافت از طریق به‌روزرسانی‌های سیستمی، این نسخه‌ها را غیرفعال یا محدود کرده است.

در مجموع، هرچند امکان فنی برای دور زدن الزامات سخت‌افزاری ویندوز ۱۱ وجود دارد، اما چنین اقدامی برای کاربران عادی به‌شدت مخاطره‌آمیز تلقی می‌شود و تنها برای پژوهشگران حرفه‌ای و در محیط‌های کنترل‌شده توصیه می‌گردد.

ویندوز ۱۰ پس از مرگ رسمی ـ آینده‌ی سخت و واقع‌گرایانه کاربران

محبوبیت ویندوز ۱۰ در کشورهای در حال توسعه
در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، ویندوز ۱۰ همچنان یکی از محبوب‌ترین و پراستفاده‌ترین سیستم‌عامل‌هاست. دلایل این محبوبیت را می‌توان در سه عامل اصلی خلاصه کرد:

• سازگاری گسترده با سخت‌افزارهای قدیمی
• وجود منابع آموزشی فراوان و رایگان برای استفاده از آن
• توانایی اجرای نرم‌افزارهای عمومی و تخصصی بدون نیاز به ارتقاء سخت‌افزار

در کشورهایی که نرخ تورم بالا، درآمد سرانه‌ی پایین، و دسترسی محدود به ارز خارجی وجود دارد، خرید رایانه‌ی جدید یا حتی ارتقاء قطعات به‌راحتی ممکن نیست. در نتیجه، کاربران این کشورها معمولاً یک سیستم را تا زمانی که عملاً از کار بیفتد نگه می‌دارند. در چنین شرایطی، پایان پشتیبانی رسمی از ویندوز ۱۰ صرفاً یک هشدار تکنیکی نیست؛ بلکه تبدیل به یک بحران اجتماعی ـ اقتصادی در لایه‌ی فناوری اطلاعات می‌شود.

پیامدهای امنیتی ادامه استفاده از ویندوز ۱۰

ادامه‌ی استفاده از سیستم‌عامل منقضی‌شده، با خطرات مشخص و تصاعدی همراه خواهد بود. حتی اگر کاربر از نرم‌افزارهای امنیتی شخص ثالث استفاده کند، آسیب‌پذیری‌های درونی سیستم‌عامل بدون وصله باقی خواهد ماند و فضای مناسبی برای انواع تهدیدهای زیر فراهم می‌شود:

• نشت اطلاعات شخصی و مالی از طریق مرورگر یا اتصال‌های شبکه‌ای
• نفوذ به سیستم از طریق فایل‌های آلوده در حافظه‌های جانبی یا لینک‌های مخرب
• تسخیر سیستم توسط بدافزارها و باج‌افزارها (Ransomware)
• استفاده‌ی سیستم توسط مهاجمان به‌عنوان واسطه در حملات سایبری بزرگ‌تر

این تهدیدها در کشورهای فاقد چارچوب قانونی سفت‌وسخت یا منابع فنی کافی برای مقابله با بحران‌های سایبری، می‌تواند منجر به آسیب‌های فراگیر در مقیاس ملی شود.

بازار سخت‌افزار و بی‌عدالتی دیجیتال

از منظر اقتصادی، پایان رسمی پشتیبانی از ویندوز ۱۰ باعث ایجاد نوعی «نابرابری دیجیتال» می‌شود. در حالی که کشورهای ثروتمند با تخفیف‌های سازمانی، طرح‌های بازخرید، و دسترسی سریع به رایانه‌های نسل جدید روبه‌رو هستند، کاربران دیگر مناطق، نه تنها از ارتقاء بازمی‌مانند بلکه با سیستم‌هایی ناامن و بدون آینده مواجه می‌شوند.

پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های پس از ۲۰۲۵، میلیون‌ها دستگاه قدیمی به بازارهای دست‌دوم سرازیر شوند، اما به دلیل نبود پشتیبانی، تقاضا برای آن‌ها به‌شدت کاهش یابد. حتی مؤسسات خیریه هم برای توزیع این سیستم‌ها مردد خواهند بود، چرا که مسئولیت امنیت اطلاعات کاربر نهایی به خطر می‌افتد.

راهکارهایی برای ادامه‌ی استفاده امن‌تر از ویندوز ۱۰

در چنین شرایطی، برخی اقدامات عملی برای کاهش ریسک ادامه‌ی استفاده از ویندوز ۱۰ در دسترس‌اند. این اقدامات نمی‌توانند جایگزین به‌روزرسانی رسمی شوند، ولی می‌توانند سطح تهدیدات را کاهش دهند:

• قطع کامل اتصال به اینترنت برای سیستم‌هایی با اطلاعات حساس
• استفاده از مرورگرهای امن و به‌روز مثل Firefox با تنظیمات حریم خصوصی شدید
• نصب و به‌روزرسانی منظم آنتی‌ویروس و فایروال شخص ثالث
• غیرفعال‌سازی قابلیت‌های آسیب‌پذیر سیستم مثل SMB، Remote Desktop و PowerShell
• پشتیبان‌گیری منظم از اطلاعات حیاتی به‌صورت آفلاین
• محدود کردن دسترسی سیستم به منابع ناشناس یا نرم‌افزارهای نصب‌شده از منابع غیرمعتبر
• استفاده از حساب کاربری محدود (Standard User) به‌جای حساب مدیر (Administrator)

این اقدامات در کنار آموزش کاربران به شناسایی تهدیدهای رایج می‌تواند عمر مفید سیستم‌های ویندوز ۱۰ را چند سال دیگر تمدید کند، البته با پذیرش سطحی از ریسک.

نتیجه‌گیری نهایی: پایان رسمی، اما نه لزوماً پایان واقعی

با پایان رسمی پشتیبانی از ویندوز ۱۰، مایکروسافت در حال هدایت کاربران به سوی دستگاه‌های جدید با سیستم‌عامل ویندوز ۱۱ است؛ به‌ویژه مدل‌هایی که قابلیت‌های هوش مصنوعی (Copilot+ PC) دارند. با این‌حال، میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، به‌ویژه در مناطق محروم‌تر، امکان چنین تغییری را ندارند.

در این میان، راهکارهای جایگزین چون مهاجرت به سیستم‌عامل‌های سبک‌تر، استفاده از ویندوز ۱۱ به‌صورت غیررسمی (با ریسک بالا)، و ارتقاء تدریجی اجزای سخت‌افزاری، هرکدام می‌توانند بخشی از پاسخ باشند. اما هیچ‌کدام جای فقدان زیرساخت جهانی برای عدالت دیجیتال را پر نمی‌کنند.

تا زمانی که سیاست‌های فناوری به‌جای «شمول حداکثری» به «انحصارگرایی سخت‌افزاری» تمایل داشته باشند، بحران‌هایی از این‌دست، صرفاً نقطه‌پایان یک نسخه‌ی نرم‌افزاری نخواهند بود؛ بلکه نماد شکاف روزافزون در دسترسی برابر به فناوری خواهند بود.

منبع: فوربس