تام جونز؛ صدای آتشین از دل ولز

تام جونز، خواننده‌ی ولزی با صدایی گرم، پرقدرت و آغشته به شور زندگی‌ست که از دهه‌ی ۶۰ میلادی به شهرت رسید. صدای او ترکیبی‌ست از بلوز، راک، پاپ و گاهی حتی جَز، که با اجرای پرشور و شخصیت کاریزماتیکش، صحنه را از آن خود می‌کند. تام جونز نه‌تنها در اجرای ترانه‌های پرانرژی همچون «It’s Not Unusual» شهرت دارد، بلکه در اجرای ترانه‌های عاشقانه، رمانتیک و حتی غم‌انگیز نیز مهارتی خیره‌کننده دارد. او با ظرافت خاصی در صدایش، اندوه، خشم یا اشتیاق را به جان شنونده می‌نشاند.

لوچیانو پاواروتی؛ پادشاه صدای

لوچیانو پاواروتی، تنور افسانه‌ای ایتالیایی، یکی از برترین صداهای قرن بیستم در دنیای اُپرا بود. صدای او شفاف، پرطنین و آسمانی بود، و توانایی‌اش در اجرای نت‌های بالا با احساسی خالص، او را به اسطوره‌ای در عرصه موسیقی کلاسیک بدل کرد. پاواروتی نه‌تنها در تالارهای اُپرا، بلکه در اجراهای مردمی و پروژه‌های خیریه، صدای خود را در اختیار تمام مردم جهان گذاشت. او با پروژه‌ی «Pavarotti & Friends» بارها هنرمندان دنیای پاپ و راک را به اجرای مشترک دعوت کرد، از جمله همین اجرای ماندگار با تام جونز.

اجرا در سال ۲۰۰۱؛ تلاقی دو دنیا بر صحنه مودنا

این اجرای مشترک در سال ۲۰۰۱ و در شهر مودنا (Modena) ایتالیا، زادگاه پاواروتی، در قالب کنسرت خیریه «Pavarotti & Friends» برگزار شد. این کنسرت‌ها با هدف حمایت از کودکان و قربانیان جنگ در سراسر جهان تدارک دیده می‌شدند. پاواروتی با اشتیاق و انرژی مثال‌زدنی، خوانندگان پاپ و راک را به جهان اُپرا پیوند می‌زد. در این میان، دعوت از تام جونز و اجرای مشترک «Delilah» یک انتخاب هوشمندانه و هیجان‌انگیز بود؛ چرا که این ترانه، با ریتم خاص و تمایز محتوایی‌اش، می‌توانست هر دو صدای متفاوت را در یک هماهنگی قدرتمند به رخ بکشد.

 ریتم و ملودی: التهاب در ضرب‌آهنگ، تراژدی در نت‌ها

آهنگ «Delilah» با ریتمی تند، در سبک راک پاپ در آمیخته با حس‌های دراماتیک اجرا می‌شود. ضرب‌آهنگ کوبنده‌ی آهنگ، با فضایی شبیه به مارش یا یک رقص خشم‌گین، شنونده را بلافاصله به دل ماجرایی پرتنش می‌برد. ملودی آن، ترکیبی‌ست از شادابی سطحی و درون‌مایه‌ای تلخ، درست مثل لبخندی که روی چهره‌ای غمگین نقاشی شده باشد. صدای قدرتمند تام جونز، شور و التهاب عاشق رنج‌کشیده را فریاد می‌زند و در کنار صدای آسمانی پاواروتی، این رنج به نوعی والاتر و تراژیک‌تر جلوه می‌کند؛ گویی عشق، جنون و نابودی در یک چرخش نت، در هم تنیده‌اند.

معنای ترانه؛ عشق، خیانت و خشم

ترانه‌ی «Delilah» داستان مردی‌ست که زنی به نام «دلایلا» را دوست دارد، اما شبی او را با مرد دیگری می‌بیند و قلبش شکسته می‌شود. پس از یک شب پر از عذاب و حسرت، او تصمیم می‌گیرد کار وحشتناکی انجام دهد: او دلایلا را می‌کشد. این ترانه، به‌ظاهر شاد و پرتحرک، در باطن تراژدی‌ای عاشقانه و تلخ است؛ روایتی از عشق بی‌پاسخ، خیانت و خشم کور.

با وجود محتوای تاریک، آهنگ به شکلی نوشته و اجرا شده که شنونده، هم دچار التهاب می‌شود و هم مجذوب زیبایی آهنگ. این تضاد دقیقاً همان چیزی‌ست که اجرای دو نفره‌ی جونز و پاواروتی را به یک اجرای ماندگار تبدیل کرده است.

ترجمه‌ آزادی از ترانه‌ی «Delilah»

دیشب، پشت پنجره دیدمت،
چراغی خاموش، چشمانی شعله‌ور…
دلایلا، خنده‌ات در گوشم پیچید
و من آن‌جا ایستاده بودم، با چشمانی پر از اشک.
امشب، دگرباره آمدم به خانه‌ات،
چون مجنونان، بی‌پناه و بی‌خواب.
در را گشودم، و تو خندیدی…
خنده‌ات، شمشیری شد در قلبم.
آه، دلایلا، چرا این‌چنین کردی؟
چرا قلب عاشقم را شکستی؟
آن دم که خشم، جای عقل را گرفت،
تو افتادی… و دیگر هیچ نگفتی.
حالا، در زندان تنهایی،
من می‌خوانم آوازت را، دلایلا…
و با هر واژه، دلتنگی را به آتش می‌کشم.
و عشق، هنوز زنده‌ست؛ در فریادی بی‌پایان…

دلایلا در ترانه؛ زنی واقعی یا نماد خیانت؟

در ترانه‌ی «Delilah» که سال ۱۹۶۸ منتشر شد، شخصیت دلایلا زن جوانی‌ست که راوی او را دیوانه‌وار دوست دارد، اما ناگهان می‌بیند که او شبانه با مرد دیگری است و همین باعث می‌شود راوی از شدت خشم و دل‌شکستگی، به قتل دلایلا دست بزند. این داستان در قالب ترانه‌ای پرانرژی و پرکشش روایت می‌شود؛ چیزی که تضاد عجیبی میان ملودی و محتوای غم‌بار به وجود آورده.

اما جالب این‌جاست که دلایلا یک شخصیت تخیلی‌ست که توسط تیم نویسندگان ترانه (Barry Mason و Les Reed) خلق شده. در واقع، هیچ اشاره‌ی مستقیمی به وجود خارجی یا زندگی واقعی فردی به این نام در پشت این آهنگ وجود ندارد. با این حال، اسم «Delilah» خود بار معنایی سنگینی داره.

 پشت‌زمینه‌ی نمادین: دلایلا در کتاب مقدس انجیل

شاید برای خیلی‌ها آشنا باشه که «دلایلا» یک شخصیت معروف در کتاب مقدس انجیل هم هست. در داستان معروف سامسون و دلیله (Samson and Delilah) در عهد عتیق، دلایلا زنی‌ست که با دسیسه و فریب، راز قدرت شمشون رو کشف می‌کند (که در موهایش نهفته‌ است) و باعث سقوط و شکست اون می‌شود. (فیلم کلاسیک‌اش را دیده‌اید؟)

از اون زمان به بعد، نام «دلایلا» در بسیاری از فرهنگ‌ها به عنوان نماد زنی فریبنده و نابودکننده شناخته می‌شود. درست مثل سِیرِن‌ها (Sirens) در اسطوره‌های یونانی، که با زیبایی و آوازشون، مردها رو به نابودی می‌کشیدند.

در همین راستا، ترانه‌ی «Delilah» هم انگار از این تصویر اسطوره‌ای الهام گرفته: زنی که راوی دیوانه‌وار دوستش دارد، اما در نهایت، باعث نابودی او می‌شود.

 دلایلا؛ یک استعاره از عشق مخرب

از دید تحلیلی، می‌شه دلایلا رو به عنوان نمادی از عشقِ سوزان، اما ناسالم و بی‌وفا در نظر گرفت. کسی که معشوق را از درون می‌سوزاند، اما چهره‌ای زیبا و معصوم دارد. نوعی تمثیل از پَس‌زده شدن عشق یک‌طرفه و فروپاشی روانی مرد عاشق، که در قالب آهنگ، با انرژی بالا و ضرب‌آهنگی تند، پنهان شده.

 سخن یکی از ترانه‌سراها

بری میسون، یکی از ترانه‌سرایان این قطعه، در مصاحبه‌ای گفته بود که الهام اولیه‌ی این آهنگ از شنیدن ترانه‌ای در سبک فلامنکو اسپانیایی (Flamenco) گرفته شده بود و بعد تصمیم گرفتند اسم دلایلا رو انتخاب کنند، چون به لحاظ آهنگی و تلفظ، به خوبی با ملودی ترانه جور درمی‌آمد. پس انتخاب اسم، هم بُعد موسیقایی داشته، هم بار نمادین.

چند اجرای متفاوت و جالب از ترانه‌ی Delilah

اجرای اصلی و افسانه‌ای تام جونز (Tom Jones – 1968)
نسخه‌ای که تام جونز در سال ۱۹۶۸ اجرا کرد، همون نسخه‌ایه که ترانه رو جهانی کرد. تنظیم دراماتیک، ریتم کوبنده، و البته صدای شلاق‌وار و پرشور جونز، باعث شد «Delilah» تبدیل به یکی از امضای‌های هنری او بشه. اجرای زنده‌ی این ترانه در کنسرت‌های دهه ۷۰ پر از فریاد، جیغ تماشاچی‌ها و شور بی‌حد بود. این نسخه همچنان پرطرفدارترین و پخش‌شده‌ترین نسخه این ترانه است.

 اجرای تام جونز و لوچیانو پاواروتی (2001 – Pavarotti & Friends)
همون اجرایی که پیش‌تر دربارش حرف زدیم. چیزی بین اُپرا و راک، یک دوئت عجیب‌وغریب که صدای زمینی جونز و صدای آسمانی پاواروتی رو در تضادی شگفت‌انگیز قرار می‌دهد. پاواروتی در اوج ترانه با نت‌های بلند و شکوهمند ورود می‌کنه، و فضا رو از یک ترانهٔ ساده به چیزی شبیه به یک تراژدی کلاسیک ارتقا می‌ده. انگار روی صحنه تئاتر یونان باستان ایستاده‌ای!

 اجرای گروه The Sensational Alex Harvey Band (1975)
این گروه راک اسکاتلندی نسخه‌ای متفاوت از «Delilah» ساخت که بسیار تئاتری و اغراق‌آمیز بود. اجرا با نوعی حس دلقک‌های تیره‌دل شروع می‌شود و به سمت انفجار هیجانی پیش می‌رود. حالت اجرای آن، مخلوطی از شوخی و خشم است. انگار یک نسخه تاریک‌تر و دیوانه‌وارتر از نسخه تام جونز است.

 اجرای دسته‌جمعی هواداران تیم راگبی ولز
در دهه‌های اخیر، «Delilah» تبدیل شد به یکی از محبوب‌ترین سرودهای هواداری در ورزشگاه‌های ولز. تماشاگران، با شور جمعی، این ترانه رو در لحظات پرتنش مسابقات راگبی می‌خوانند. البته چند بار هم بحث‌هایی درباره‌ی خشونت محتوای آهنگ مطرح شد و بعضی‌ها خواستار حذفش از ورزشگاه‌ها شده‌اند، ولی محبوبیتش همچنان باقی مانده است.