آندوسونوگرافی (Endoscopic Ultrasound – EUS) یک روش تشخیصی و درمانی پیشرفته است که ترکیبی از آندوسکوپی و سونوگرافی را برای تصویربرداری دقیق از دیواره‌ها و ساختارهای داخلی دستگاه گوارش و ارگان‌های مجاور مانند پانکراس، کبد، کیسه صفرا و غدد لنفاوی به کار می‌گیرد. در این روش، یک دستگاه آندوسکوپ مجهز به پروب سونوگرافی از طریق دهان یا مقعد وارد بدن شده و امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر دقیق از بافت‌ها استفاده می‌شود.
اهمیت سونوگرافی اندوسکوپیک در تشخیص بیماری
آندوسونوگرافی به دلیل دقت بالا در تصویربرداری از لایه‌های مختلف دیواره دستگاه گوارش و ارگان‌های اطراف، نقش مهمی در تشخیص بیماری‌ها ایفا می‌کند. این روش امکان شناسایی ضایعات کوچک، تومورها، کیست‌ها و التهابات را فراهم می‌کند که ممکن است در روش‌های تصویربرداری دیگر مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی قابل تشخیص نباشند. همچنین، EUS امکان نمونه‌برداری (بیوپسی) از بافت‌های مشکوک را در حین انجام پروسه فراهم می‌کند، که به تشخیص دقیق‌تر بیماری‌هایی نظیر سرطان پانکراس، معده یا مری کمک می‌کند.
انواع سونوگرافی اندوسکوپیک
آندوسونوگرافی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
-
آندوسونوگرافی فوقانی (Upper EUS): برای بررسی مری، معده، دوازدهه و ارگان‌های مجاور مانند پانکراس و کبد استفاده می‌شود. این روش از طریق دهان انجام می‌شود.
-
آندوسونوگرافی تحتانی (Lower EUS): برای بررسی رکتوم، کولون تحتانی و ارگان‌های لگنی مانند پروستات استفاده می‌شود و از طریق مقعد انجام می‌گیرد.
علاوه بر این، EUS می‌تواند به صورت شعاعی (Radial) یا خطی (Linear) باشد:
-
شعاعی: برای تصویربرداری ۳۶۰ درجه از ساختارها.
-
خطی: برای تصویربرداری متمرکز و انجام مداخلاتی مانند بیوپسی.
کاربردهای آندوسونوگرافی (EUS)
آندوسونوگرافی کاربردهای گسترده‌ای در پزشکی دارد، از جمله:
-
تشخیص بیماری‌ها: شناسایی تومورها، کیست‌ها، سنگ‌های صفراوی و بیماری‌های التهابی مانند پانکراتیت.
-
مرحله‌بندی سرطان: ارزیابی میزان پیشرفت سرطان‌های گوارشی (مانند سرطان مری، معده، پانکراس یا رکتوم).
-
نمونه‌برداری (FNA/FNB): بیوپسی با سوزن ظریف (Fine Needle Aspiration) یا بیوپسی هسته‌ای (Fine Needle Biopsy) برای بررسی بافت‌های مشکوک.
-
درمان: تخلیه کیست‌ها، تزریق دارو یا نصب استنت در مجاری صفراوی.
-
بررسی بیماری‌های نادر: مانند بیماری‌های خودایمنی پانکراس یا ضایعات زیرمخاطی.
آندوسونوگرافی چگونه انجام می‌شود؟
-
آمادگی: بیمار باید ۶ تا ۸ ساعت قبل از پروسه ناشتا باشد (برای EUS فوقانی) یا ملین برای پاکسازی روده مصرف کند (برای EUS تحتانی).
-
بیهوشی: معمولاً از آرام‌بخش یا بیهوشی خفیف برای راحتی بیمار استفاده می‌شود.
-
انجام پروسه: آندوسکوپ مجهز به پروب سونوگرافی از طریق دهان یا مقعد وارد بدن می‌شود. پزشک تصاویر را روی مانیتور مشاهده کرده و در صورت نیاز، بیوپسی یا مداخلات دیگر انجام می‌دهد.
-
مدت زمان: این روش معمولاً ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد.
-
ریکاوری: بیمار پس از چند ساعت تحت نظر بوده و معمولاً همان روز مرخص می‌شود.
در چه شرایطی آندوسکوپی توصیه نمی‌شود؟
آندوسونوگرافی در برخی شرایط ممکن است مناسب نباشد، از جمله:
-
بیماری‌های شدید قلبی یا ریوی: که خطر بیهوشی را افزایش می‌دهند.
-
عفونت‌های فعال: مانند عفونت‌های گوارشی یا سیستمیک.
-
اختلالات انعقادی شدید: که خطر خونریزی را بالا می‌برند.
-
انسداد کامل دستگاه گوارش: که مانع عبور آندوسکوپ می‌شود.
-
بارداری: مگر در موارد ضروری و با احتیاط.
-
عدم همکاری بیمار: به دلیل مشکلات روانی یا ناتوانی در تحمل پروسه.
خطرات و عوارض آندوسونوگرافی
اگرچه EUS روشی ایمن تلقی می‌شود، اما ممکن است با عوارض نادری همراه باشد:
-
خونریزی: به‌ویژه در صورت انجام بیوپسی.
-
سوراخ‌شدگی (پرفوراسیون): آسیب به دیواره دستگاه گوارش (بسیار نادر).
-
عفونت: در صورت عدم رعایت استریلیزاسیون.
-
واکنش به آرام‌بخش‌ها: مانند مشکلات تنفسی یا آلرژی.
-
درد یا ناراحتی موقت: در گلو یا شکم پس از پروسه.
-
پانکراتیت: در موارد نادر، به‌ویژه پس از بررسی پانکراس.
برای کاهش خطرات، انجام این روش توسط متخصصین مجرب و در مراکز مجهز توصیه می‌شود. بیماران باید علائم غیرعادی مانند تب، درد شدید یا خونریزی پس از پروسه را به پزشک گزارش دهند.
منبع : wolterskluwer
source