کد خبر: 282057

تاریخ انتشار: چهارشنبه 10 ارديبهشت 1404 – 18:03

به گزارش بهداشت نیوز اندیشکده مهدویت و انقلاب اسلامی مسجد مقدس جمکران با همکاری ستاد توسعه‌ی فرهنگ مهدویت و شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ نشست تخصصی تبیین مولفه های حکمرانی مهدوی در اندیشه‌ی شهید آیت الله رییسی (ره)؛ (چارچوبی برای حکمرانی اسلامی) را در روز دوشنبه ۸ اردیبهشت ماه با سخنرانی حجت الاسلام «حسین الهی‌نژاد» برگزار شد.

حجت الاسلام الهی‌نژاد با بیان اینکه بحث حکمرانی یک بحث جدید محسوب شده و رقیب بحث حکمرانی بحث حکومت است، افزود: این بحث دو دهه و خیلی خوشبینانه سه دهه است که در مغرب‌زمین آغاز شده است؛ نهادهای نظیر سازمان ملل و نهادهای پولی برای اینکه حکومت‌ها را تاثیرگذار و بالنده کنند بحث حکمرانی را مطرح کردند چراکه دیدند  حکومتها نگاه هدفمند متعالی را در جامعه تحقق‌بخشی نمی‌کنند.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: همین بحث در مشرق زمین یک دهه کمتر است که شروع شده است، لذا بحث حکمرانی یک بحث پر بسامد، پرتوجه اما دارای عقبه و پیشینه بسیار کم است، محتوای بحث حکمرانی اسلامی را در حکمرانی معصومانه پیامبر(ص) و امام علی (ع) مشاهده کرده ایم که از نظر محتوایی حکمرانی بوده است اما نگاه حکمرانی به آن نشده است.

وی گفت: این نگاه حکمرانی یعنی حکمرانی اسلامی بحث بسیار جدیدی بوده و یک دهه از عمر این بحث نمی گذرد و شاید سه تا چهار سال است که شروع شده و اولین جایی که این بحث را شروع کرد پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (پژوهشکده مهدویت) است که نشست های مختلف برگزار کرد و مدرسه و هم اندیشی حکمرانی مهدوی را تشکیل دادیم و مدعوین مختلفی در نشست ها و کرسی های این هم اندیشی ها حضور داشتند و در نتیجه بحث جدید و پر بسامد و پر توجه بود.

حکمرانی ولی فقیه به عنوان حکمرانی مهدوی همواره حکمرانی زمینه ساز است

حجت الاسلام الهی نژاد ادامه داد: اما در مورد بحث امروز یعنی نشست تخصصی تبیین مولفه های حکمرانی مهدوی در اندیشه‌ی شهید آیت الله رییسی (ره)؛ (چارچوبی برای حکمرانی اسلامی)؛ ادعایی که داریم این است که حکمرانی مهدوی دو قسم است؛ حکمرانی به سرپرستی خود امام زمان (عج) و حکمرانی به سرپرستی نمایندگان امام زمان (عج)، با این ادعا الان در حکمرانی مهدوی به سر می بریم چون حکمرانی ولی فقیه؛ حکمرانی مهدوی اما با واسطه است؛ نمایندگان امام زمان (عج) که فقها باشند و در راس آنها ولی فقیه سرپرست این حکمرانی هستند و این ادعا که حکمرانی مهدوی دو قسم است و به واسطه خود امام زمان (عج) بعد از ظهور محقق می شود و تا پیش از ظهور با سرپرستی نمایندگان آن امام همام؛ لذا ادعا بر این است که اکنون حکمرانی مهدوی است چون ولی فقیه نماینده امام زمان است؛ حکمرانی ولی فقیه حکمرانی مهدوی است. حکمرانی ولی فقیه به عنوان حکمرانی مهدوی همواره حکمرانی زمینه ساز است اما هر حکمرانی زمینه ساز حکمرانی ولی فقیه نیست.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: برای تببین نسبت دو طرف این قضیه باید بگویم که بسیاری از افراد از شهرها و گروه‌های مختلف حرکت می‌کردند و دولت و نظامی هم در کار نبود اما آنها در قالب گروه های مختلفی جمع می شدند و برای زمینه سازی ظهور امام زمان (عج) حرکت می کردند و یک حرکت نظام مند و به هم پیوسته و هدفمند داشتند، بسیاری از گروه ها بودند که این حرکت‌ها را آغاز می کردند، اما آیا می شود این حکمرانی را حکمرانی ولی فقیه گفت؟ خیر چون در راس آن دولت و ولی فقیه نبوده است اما حکمرانی زمینه‌ساز بوده است.

شکل‌گیری شبکه وکالت از سوی ائمه اطهار (ع) به منظور حل مشکلات مردم بود

وی افزود: در حکومت حتما باید دولت باشد اما در حکمرانی نیاز نیست که دولت باشد، بحث نایبان، وکلایی بیشتر آنها فعالیتشان در زمان امام موسی کاظم (ع) شروع شد و همچنین در زمان امام رضا(ع)؛ آیا در تعین وکلا و رتق و فتق امور ثامن الحجج(ع) نقش داشت؟ بله داشت تا مشکل مردم حل شود و در واقع شکل گیری بحث وکالت از سوی ائمه(ع) به همین منظور بود که وقتی مردم به امام معصوم(ع) دسترسی ندارند مشکلات‌شان از طریق این افراد حل شود، این حکمرانی وکلا است. حال سوال این است که آن زمان دولت و حاکمیتی بود؟ قطعا نبود.  

حجت الاسلام الهی نژاد ادامه داد: حکمرانی یعنی راهبری، تسهیل گری، تنظیم گری امور و حرکت این امور از مبدا تا مقصد، این چرخه را حکمرانی می گویند؛ اما تفاوت حکمرانی با حکومت در این است که در حکومت حتما باید دولت و حاکمی باشد اما در حکمرانی شاید دولت باشد و شاید نباشد؛ حکمرانی سه عنصر دارد؛ گاهی برخی از عناصر نیستند؛ دولت، نهادهای خصوصی و مردم، این اضلاع سه گانه یک حکمرانی است اما حکومت چه طور؟ یک ضلع به نام دولت دارد و به صورت هرمی عمل می کند و از بالا دستور می آید و تا پایین باید اجرا شود اما در حکمرانی دولت دستور نمی‌دهد اما اجرا می کند، دولت تنظیم‌گری می کند و در جامعه اجرای قانون می کند؛ پس دولت اجرای قانون می کند نه  اعمال قدرت؛ اجرای قانون، تنظیم قانون، راهبری و هدایت گری برای شاخصه‌های حکمرانی است.

حکمرانی معصومانه را در صدر اسلام از پیامبر دیده ایم

مدیر پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: ما این حکمرانی را در صدر اسلام، با هدایت‌گری پیامبر اکرم (ص) می بینیم؛ وقتی پیامبر(ص) وارد مدینه می‌شود برای رتق و فتق امور همه سران مدینه را جمع می کند و به آنها می گوید که باید چگونه این کار را انجام داد؛ شور و مشورت و گفت وگو و در واقع حضرت برای انجام کارها به شکل دستوری عمل نمی کند البته شاید در برخی موارد دستوری هم باشد در کل با روح مشارکت مردمی است؛ سران هر قوم با نمایندگان جمع می‌شدند و برای اداره جامعه و حل مشکلات با یکدیگر مشارکت و تعامل می کردند، ما در سیره و فعالیت ها و حرکت‌های اجتماعی پیامبر اسلام موارد این چنینی زیاد داریم البته نگاه حکمرانی جدید است اما حکمرانی معصومانه را در صدر اسلام از پیامبر(ص) دیده‌ایم و حکمرانی ائمه از آنجا مسبوق به سابقه است، پس نگاه جدید است اما محتوا جدید نیست.

حجت الاسلام الهی نژاد گفت: با توجه به آنچه که اشاره شد حکمرانی مهدوی دو قسم است که یکی به مباشرت خود امام زمان(عج) و دیگری به مباشرت نمایندگان آن حضرت است، با این نگاه همین الان در حکمرانی مهدوی هستیم، سوالات متعددی در این عرصه مطرح می شود از جمله اینکه حکمرانی مهدوی در جامعه چه نقش و فایده و اثراتی را ایجاد می‌کند؟ قلمروِ گستره حکمرانی مهدوی چه قدر دایره فعالیت های مهدوی چه قدر است؟ بحث دیگری که در حکمرانی مطرح است هدف و غایت آن است. برای مثال معیار و ملاک حکمرانی مهدوی، یا مثلا انواع و اقسام حکمرانی مهدوی یا ماهیت و ابعاد حکمرانی مهدوی یا متولیان و حاکمان حکمرانی مهدوی، از مباحث مهمی که امروز مطرح می کنیم مولفه ها و شاخصه های حکمرانی مهدوی است، یعنی با دو شاخصه که عنوان کردم حکمرانی مهدوی شامل چه مواردی می شود.

وی افزود: حکمرانی مهدوی دارای حکمرانی متعالی است، حکمرانی مطلوب مهدوی یعنی نمایندگان امام زمان (عج)، یعنی ولی فقیه که در راس حکمرانی و سرپرستی جامعه را عهده دار است، هر حکمرانی، حکمرانی نیست، حکمرانی فرآیند نظام مند و جهت راهبری، هدایت‌گری و تسهیل گری و تنظیم گری جامعه از مبدا تا مقصد است، یعنی اگر هدایت‌گری و تنظیم گری نباشد و بلکه تصدی گری باشد دیگر حکمرانی نیست بلکه حکومت می شود، اگر دخالت باشد دیگر حکمرانی نیست بلکه حکومت می شود، مرزها به هم نزدیک است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: سوال این است که حکمرانی متعالی مهدوی چیست؟ من این طور تعریف کردم که حکمرانی مهدوی آخرین الگو و مدل حکمرانی اسلامی است که بر اساس اندیشه مهدویت شکل گرفته و با رویکرد جهانی به سیاست گذاری، تنظیم گری، تسهیل‌گری و راهبری و تعالی جامعه و شهروندان با حاکمیت مستقیم امام مهدی (عج) برای رسیدن به عدالت اجتماعی، رفاه جهانی، امنیت جهانی، دین جهانی، توحید الهی و عبودیت و بندگی می پردازد، این تعریف حکمرانی متعالی مهدوی است یعنی حکمرانی بعد از ظهور و این حکمرانی دارای شاخصه‌هایی است.  

حکمرانی مهدوی خدامحور است

حجت‌الاسلام الهی‌نژاد تصریح کرد: حکمرانی متعالی مهدوی، جهانی است؛ شرق و غرب جهان را طبق روایت پوشش می دهد. دومین خصوصیت این حکمرانی آن است که عدالت‌محور است. امام رضا(ع) در توصیف این زمان و حکمرانی آن حضرت می فرماید:  مثل گرما و سرما که وارد خانه می شود (عدالت امام زمان همه جا وارد می شود)؛ پس یکی از شاخصه های مهم حکمرانی حضرت این مساله است؛ اما دومین مساله شاخص دین‌محوری است؛ از سوی دیگر برای ظهور سه غایت تعریف می کنند؛ اولین هدف ظهور تشکیل حکمرانی است؛ دومین هدف حکمرانی امام زمان (عج) استقرار عدالت جهانی است؛ سومین هدف ظهور و حکمرانی امام زمان (عج) عبودیت و تحقق حق در جهان است لذا دین محوری علاوه بر اینکه محور است هدف حکمرانی امام عصر (عج) هم هست؛ خدا محوری در برابر اومانیسم و انسان محوری است که مطرح می شود؛ اکنون غربی‌ها بر پایه اومانیسم و سکولاریسم حرکت می کنند و حکمرانی مهدوی خدامحور است؛ از دیگر شاخصه های حکمرانی مهدوی این است که آخرین حکمرانی است.

وی با بیان اینکه حکومت امام زمان(عج) ادامه دارد اما حاکمیت آن حضرت محدود است، افزود: یعنی حکمرانی با حاکمیت امام زمان (عج) محدود است، اما این حکمرانی با رجعت و کسانی که بعد از امام زمان (عج) می آیند ادامه می یابد و اتصال به قیامت پیدا می کند؛ نکته بعدی جوان محور بودن حکمرانی امام زمان (عج) است؛ خود حضتر از نظر سنی اکنون نزدیک به هزار و دویست سال دارند اما روایت داریم که چهره یک جوان سی تا چهل ساله را دارند و بیشتر یاران حضرت نیز جوان هستند؛ در روایت دیگری آمده است که آن امام همام با مردم با محبت رفتار می کنند و اما با کارگزاران خود با شدت و حدت برخورد دارند.

حجت الاسلام الهی نژاد گفت: امام سجاد (ع) در روایتی که نقل شده فرموده است: «غیبت بوسیله دوازدهمین از جانشینان رسول خدا و امامان بعد از او ممتد می شود. ای ابو خالد مردم زمان او که معتقد به امامت وی می باشند و منتظر ظهور او هستند، از مردم تمام زمان ها بهترند، زیرا خداوند عقل و فهمی به آنها داده که غیبت در نزد آنها حکم مشاهده را دارد! خداوند آنها را در آن زمان مثل کسانی می داند که با شمشیر در پیش روی پیغمبر -علیه دشمنان دین- پیکار کرده اند، آنها مخلصان حقیقی و شیعیان راستگوی ما هستند که مردم را به طور آشکار و نهان بدین خدا می خوانند. و فرمود: انتظار فرج بزرگ ترین فرج است»؛ این ویژگی ها را اگر به موضوع بحث امروز و شاخصه‌های سخنان رهبری نسبت به شهید رئیسی به بررسی بگذاریم خواهیم دید که ایشان مرزبندی صریح با دشمنان و مخالفان انقلاب و پرهیز از دوپهلوگویی و اعتماد نکردن به لبخند دشمن را خصوصیات درس‌آموز دیگر شهید رئیسی بیان کردند.  

وی تصریح کرد: این توصیف مقام معظم رهبری، دقیقا همان روایاتی است که ائمه از جمله امام موسی کاظم(ع) نسبت به شیعیان این عصر داشتند؛ حکمرانی شهید رئیسی یک حکمرانی مردم‌پایه و مردم‌محور را در دستور فعالیت های دولت خود قرار داده بود؛ تکریم جوانان و احترام به این قشر نیز از دیگر ویژگی های شهید جمهور بود.

منیع: شبستان