دیوید اتنبرو کیست؟ صدای طبیعت در قرن بیستم و بیست‌و‌یکم

سر دیوید اَتنبرو (Sir David Attenborough) یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های طبیعت‌دوست در جهان است. او که متولد ۱۹۲۶ در بریتانیاست، بیش از هفت دهه از زندگی‌اش را وقف روایت‌گری و مستندسازی درباره‌ی حیات‌وحش و اکوسیستم‌های زمین کرده. صدای گرم، آرام و پرنفوذش در صدها مستند درباره‌ی طبیعت، نسل‌های زیادی را با زیبایی‌های سیاره‌ی ما آشنا کرده است. حضور او در سری مجموعه‌های مشهور مانند «Planet Earth» و «The Blue Planet» تأثیر عمیقی بر نگرش عمومی مردم نسبت به محیط‌زیست گذاشت.

اتنبرو نه‌فقط یک مستندساز، بلکه آموزگاری جهانی برای حفظ زمین است. او با استفاده از داده‌های علمی، پژوهش‌های به‌روز و قدرت روایت‌گری بی‌نظیر، موفق شده است مفاهیم پیچیده‌ی بوم‌شناسی (Ecology) را به زبان ساده و تأثیرگذار برای عموم مردم بازگو کند. اکنون، در آستانه‌ی نود و نهمین سال زندگی‌اش، او بار دیگر با پیامی دردناک اما حیاتی به میدان آمده است.

مستندی تازه و پیامی اضطراری از دل اقیانوس‌ها

در مستند جدیدی با عنوان «اقیانوس با دیوید اتنبرو» (Ocean with David Attenborough) که هم‌زمان با تولد ۹۹ سالگی او منتشر می‌شود، این چهره‌ی افسانه‌ای محیط‌زیست، برای آخرین بار ما را با خود به عمق دریاها می‌برد. این‌بار نه‌فقط برای نمایش شگفتی‌ها، بلکه برای هشدار دادن: اگر کاری نکنیم، همه‌چیز از دست خواهد رفت.

او در این مستند از «دریا» به‌عنوان بزرگ‌ترین سرمایه‌ی بشری در برابر بحران اقلیمی نام می‌برد و تأکید می‌کند که شرایط فعلی اقیانوس‌ها به‌شدت وخیم شده است. آلودگی‌های پلاستیکی، گرمایش جهانی، تخریب صخره‌های مرجانی و صید بی‌رویه، همه نشانه‌هایی از بیماری مزمن دریاهای ما هستند.

وقتی حقیقت تلخ با آرامش گفته می‌شود

در بخشی از مستند، اتنبرو با لحنی آرام و صدایی لرزان می‌گوید:

«نزدیک پایان عمرم هستم. بعد از تقریباً یک قرن زندگی روی زمین، حالا می‌دانم مهم‌ترین جای زمین نه روی خشکی، بلکه در دل دریاست.»

او به یاد می‌آورد که در کودکی، دریا را سرزمینی رام‌نشده و بی‌انتها می‌دانستند؛ اما اکنون، همان دریا زخمی، تنها و در معرض فراموشی است. اَتنبرو اضافه می‌کند: «اگر دریا را نجات دهیم، دنیا را نجات می‌دهیم. بعد از یک عمر تصویر برداری از سیاره‌ی ما، به این نتیجه رسیده‌ام که هیچ چیز مهم‌تر از این نیست.»

کشف‌های قرن و امیدی برای بازسازی

این مستند تنها یک مرثیه نیست، بلکه همراه با اندوه، نوید هم می‌دهد. اتنبرو از پیشرفت‌های علمی شگفت‌انگیزی می‌گوید که در طول قرن گذشته در بستر اقیانوس‌ها به‌دست آمده است. او به گونه‌های تازه کشف‌شده، مسیرهای مهاجرتی عظیم و زیست‌بوم‌هایی با پیچیدگی خیره‌کننده اشاره می‌کند که هنوز هم می‌توانند احیا شوند.

او با اتکا به پژوهش‌های تازه، نشان می‌دهد که مناطقی از دریا که حفاظت شده‌اند یا از صید آزاد رهایی یافته‌اند، با سرعتی باورنکردنی به حیات بازگشته‌اند. همین نکته است که به او، و به ما، امید می‌دهد.

آخرین پیام مردی که جهان را به طبیعت پیوند زد

یکی از عمیق‌ترین جملاتی که در این مستند شنیده می‌شود، این است: «اگر مستندهای طبیعت وجود نداشتند، جهان امروز بسیار بدتر از این بود.» این جمله، جوهره‌ی کاری‌ست که اتنبرو در ۷۰ سال گذشته انجام داده؛ او تنها ثبت‌کننده‌ی طبیعت نبود، بلکه پلی بود میان انسان و سیاره‌ی مادر.

در فضای مجازی، کاربران با بغض و تحسین از جمله‌های پایانی اتنبرو یاد کردند. یکی نوشت: «امیدوارم ۱۰۰ ساله‌گی‌اش را جشن بگیرد، اما خواهش می‌کنم قبل از آن، به حرف‌هایش گوش کنیم.» و دیگری نوشت: «نباید صبر کنیم تا از دنیا برود و بعد به نامش کاری کنیم. حالا وقت عمل است.»

صدای دریا را بشنو، پیش از آن‌که خاموش شود

مستند «Ocean» نه فقط یک فیلم دیدنی، بلکه یک زنگ هشدار است. اَتنبرو به ما می‌گوید هنوز دیر نشده، اگر بخواهیم. هنوز می‌توان از تجربه‌ها، پژوهش‌ها، و صداقت گفتار او بهره برد و برای نجات زمین، از دریا آغاز کرد. شاید این آخرین فرصت باشد تا به صدای دریا، از زبان پیرمردی خردمند، گوش بسپاریم.