در روزهای گذشته، رابرت اف. کندی جونیور، که اکنون وزیر بهداشت آمریکا است، در مصاحبه‌ای با یک شبکه خبری ادعایی مطرح کرد که واکنش‌های زیادی برانگیخت. او گفت که واکسن سرخک، اوریون و سرخجه (MMR) حاوی «بقایای جنین سِقط‌شده و ذرات DNA» است؛ جمله‌ای که بلافاصله در فضای رسانه‌ای پخش شد و بار دیگر موجی از سردرگمی و شایعه‌پراکنی درباره واکسن‌ها به راه انداخت.

این ادعا درست زمانی مطرح شد که آمریکا با یکی از جدی‌ترین موج‌های شیوع سرخک در سال‌های اخیر روبه‌روست؛ بیش از ۹۰۰ مورد ابتلا تأیید شده و متأسفانه سه نفر نیز جان خود را از دست داده‌اند. بنابراین مهم است که بدانیم پشت این حرف‌ها چه چیزی نهفته است و چقدر از آن واقعیت دارد.

آیا واکسن MMR واقعاً حاوی «بقایای جنین» است؟

برای پاسخ به این پرسش باید نگاهی به تاریخچهٔ ساخت واکسن سرخجه (Rubella) بیندازیم. در دهه ۱۹۶۰ میلادی، پژوهشگر آمریکایی «استنلی پلاتکین» (Stanley Plotkin) موفق شد با استفاده از یک خط سلولی به‌نام WI-38 که از بافت ریهٔ یک جنین سِقط‌شده به‌دست آمده بود، ویروس ضعیف‌شدهٔ سرخجه را پرورش دهد.

اما نکتهٔ مهم اینجاست: از آن زمان تاکنون، فقط همان یک‌بار از آن سلول‌ها استفاده شده و این سلول‌ها به‌صورت آزمایشگاهی تکثیر و نگهداری شده‌اند. یعنی دیگر نیازی به استفاده از جنین جدید نبوده است. این روش علمی از دهه‌ها پیش در ساخت بسیاری از واکسن‌ها به‌کار می‌رود.

و اما دربارهٔ آنچه واقعاً در واکسن MMR وجود دارد: در این واکسن، صرفاً ویروس ضعیف‌شده به‌کار رفته که دیگر توان بیمار کردن ندارد، اما می‌تواند بدن را برای ساخت ایمنی تحریک کند. تمام سلول‌هایی که ویروس در آن‌ها رشد کرده، پیش از بسته‌بندی واکسن، چند مرحله پالایش می‌شوند و هیچ سلول انسانی یا مادهٔ ژنتیکی فعال به بدن منتقل نمی‌شود.

دکتر «میریام لافر» (Miriam Laufer)، مدیر موقت مرکز پژوهش واکسن در دانشگاه مریلند، به‌روشنی گفته است: «ویروس در این سلول‌ها رشد می‌کند، اما پیش از تزریق، چند مرحله پالایش می‌شود و در نهایت تنها ویروس ضعیف‌شده باقی می‌ماند؛ هیچ سلول انسانی وارد بدن نمی‌شود.»

دربارهٔ «ذرات DNA» چه می‌دانیم؟

حالا نوبت بخش دوم ادعای کندی است: آیا ذراتی از DNA انسانی در واکسن باقی می‌مانند؟ پاسخ این است که بله، اما در حدی به‌شدت ناچیز، و بی‌ضرر.

طبق تحقیق‌های انجام‌شده در مراکز تخصصی واکسن، برخی ذرات بسیار ریز از DNA ممکن است پس از پالایش‌های چندگانه باقی بمانند، اما این مقدار به‌اندازه‌ای کم است که هیچ اثر فیزیولوژیکی ندارد. این ذرات در ابعاد «پیکوگرم» (picogram) یعنی یک تریلیونیوم گرم هستند – آن‌قدر کوچک که حتی نمی‌توانند بر DNA بدن انسان اثر بگذارند یا تغییری در ساختار سلولی ایجاد کنند.

به بیان دیگر، حضور این ذرات شبیه به وجود چند دانه شن در یک استخر است: نه قابل تشخیص‌اند و نه خطری ایجاد می‌کنند.

نتیجه‌گیری: شفاف‌سازی در برابر شایعه

ادعاهای مطرح‌شده دربارهٔ واکسن MMR، به‌ویژه در زمان‌هایی که جامعه با بحران بهداشتی روبه‌روست، می‌توانند سلامت عمومی را به خطر بیندازند. مهم است که میان واقعیت علمی و روایت‌های احساسی تمایز قائل شویم.

اگرچه بخشی از فرآیند ساخت واکسن ریشه در پژوهش‌های دهه‌ها پیش دارد که از سلول انسانی استفاده کرده بودند، اما هیچ «بقایای جنینی» یا مادهٔ زنده‌ای در واکسن وجود ندارد. همچنین آنچه از «ذرات DNA» باقی می‌ماند، بی‌خطر و بی‌تأثیر بر بدن انسان است.

در جهانی که سلامت ما به دانستن حقیقت وابسته است، تکرار پژوهش‌های دقیق و انتشار آگاهی تنها راه محافظت از خود و دیگران است.

منبع