در ماه اوت ۲۰۲۰، اتفاقی افتاد که شاید اولش ساده به‌نظر می‌رسید. شرکت بازی‌سازی اپیک گیمز تصمیم گرفت یک گزینه جدید به بازی معروفش، فورتنایت، اضافه کند: پرداخت مستقیم بدون نیاز به سیستم پرداخت اپل. با این کار، اپیک عملاً از پرداخت ۳۰ درصد کمیسیونی که اپل برای خریدهای درون‌برنامه‌ای می‌گرفت، خودداری کرد.

واکنش اپل خیلی سریع بود. چند ساعت بعد، فورتنایت از اپ‌استور حذف شد. این اتفاق جرقه‌ی یکی از مهم‌ترین دعواهای حقوقی بین دو غول فناوری شد. اپیک بلافاصله از اپل شکایت کرد و این شروع یک جنگ تمام‌عیار بود.

اما فقط بحث پول نبود. اپیک از قبل برای این لحظه آماده شده بود. آن‌ها یک ویدیوی تبلیغاتی ساختند که نسخه‌ای تمسخرآمیز از تبلیغ مشهور “۱۹۸۴” اپل بود. در این ویدیو، اپل به‌جای یک ناجی، به یک قدرت دیکتاتوری تبدیل شده بود. اپیک خودش را قهرمانی نشان داد که می‌خواست این انحصار را بشکند.

این دعوا خیلی زود از یک اختلاف بین دو شرکت فراتر رفت. صحبت از آزادی کاربران، حقوق توسعه‌دهندگان و عدالت در دنیای دیجیتال به میان آمد. دیگر فقط بحث حذف یک بازی نبود، بلکه مسئله این بود که چه کسی حق دارد قوانین دنیای اپلیکیشن‌ها را تعیین کند.

نبردی که از دادگاه به میدان رسانه‌ها کشیده شد

بعد از شکایت اپیک گیمز، همه چیز به سرعت رنگ و بوی سیاسی و رسانه‌ای گرفت. اپیک فقط نمی‌خواست در دادگاه برنده شود؛ آن‌ها می‌خواستند افکار عمومی را هم به‌سمت خودشان بکشانند. برای همین، کمپینی با هشتگ #FreeFortnite راه انداختند و حتی یک مسابقه با همین نام برگزار کردند. جایزه‌ها هم ضد اپل طراحی شده بودند، مثل کلاه‌هایی با لوگوی تمسخرآمیز اپل.

در همین حال، اپل هم ساکت نماند. آن‌ها اعلام کردند اپیک قوانین اپ‌استور را عمداً زیر پا گذاشته و اگر نسخه‌ای از فورتنایت ارائه دهد که دوباره از قوانین پیروی کند، حاضرند بازی را به اپ‌استور برگردانند. به گفته اپل، این ماجرا چیزی نبود جز یک نقض قرارداد ساده.

اما پشت صحنه چیزهای مهم‌تری در جریان بود. اپیک اعلام کرد که اپل تهدید کرده دسترسی کامل اپیک به ابزارهای توسعه iOS و macOS را قطع می‌کند. این تهدید می‌توانست به تمام بازی‌سازانی که از موتور بازی‌سازی Unreal Engine استفاده می‌کردند، آسیب بزند.

این مسئله باعث شد حتی شرکت‌هایی مثل مایکروسافت هم وارد میدان شوند و از اپیک حمایت کنند. آن‌ها گفتند اگر دسترسی اپیک به ابزارهای اپل قطع شود، کل صنعت بازی‌سازی متضرر خواهد شد.

در همین دوران، نامه‌هایی از سوی گروهی از رسانه‌های بزرگ، مثل نیویورک تایمز و واشنگتن پست، به اپل ارسال شد که خواهان کاهش کمیسیون ۳۰ درصدی برای اشتراک‌ها بودند. به‌نظر می‌رسید اپیک موفق شده بود صدای اعتراض دیرینه‌ی بسیاری را بلندتر کند.

روزهای دادگاه – وقتی اپل و اپیک رو در روی هم ایستادند

در بهار ۲۰۲۱، بالاخره نوبت رسید به مرحله‌ی رسمی دادگاه. سه هفته جلسه در دادگاه فدرال کالیفرنیا برگزار شد، جایی که تیم سوئینی، مدیرعامل اپیک گیمز، و فیل شیلر از اپل، رو در روی قاضی ایستادند و از مواضع خود دفاع کردند.

اپیک مدعی بود که اپل با قوانین سخت‌گیرانه‌اش در اپ‌استور، بازار را در انحصار خودش گرفته و اجازه‌ی رقابت آزاد به دیگران نمی‌دهد. به گفته‌ی سوئینی، اگر کسی بخواهد در iOS اپلیکیشنی منتشر کند، باید از در اپل وارد شود، باید ۳۰٪ کمیسیون بدهد، و نباید حتی اشاره‌ای به روش پرداخت جایگزین داشته باشد. این به‌نظر اپیک، ناعادلانه بود.

در مقابل، اپل هم اسناد و ایمیل‌هایی رو کرد که نشان می‌داد اپیک قبل از این دعوا، از اپل خواسته بود یک معامله ویژه فقط برای فورتنایت در نظر بگیرد. اپل از این اسناد استفاده کرد تا نشان دهد اپیک واقعاً به دنبال «عدالت برای همه» نبوده، بلکه دنبال امتیاز اختصاصی برای خودش بوده.

شواهد نشان می‌داد که اپیک از قبل برای این نبرد برنامه‌ریزی کرده بود. مثلاً سندی با عنوان Operation Liberty در دادگاه دیده شد که نقشه کامل کمپین اپیک علیه اپل را توضیح می‌داد: شکایت، تبلیغات، رسانه‌ها و حتی ویدئوی معروف پارودی “۱۹۸۴” هم بخشی از همین طرح بود.

در طول جلسات، حتی بحث‌هایی درباره اندروید هم مطرح شد، چون اپیک گوگل را هم به دلایل مشابهی به دادگاه کشانده بود. اما تمرکز اصلی این پرونده روی اپل بود و سیستم بسته‌ی اپ‌استورش.

رأی سال 2021– نه پیروزی مطلق، نه شکست کامل

در سپتامبر ۲۰۲۱، قاضی ایوان گونزالس راجرز رأی نهایی را اعلام کرد. حکم دادگاه پیچیده بود و هیچ‌کدام از طرفین را کاملاً برنده یا بازنده معرفی نمی‌کرد. اپیک گیمز نتوانست اپل را مجبور کند درهای اپ‌استور را باز کند یا امکان نصب فروشگاه‌های جایگزین را فراهم سازد. دادگاه اعلام کرد اپل «به شکل قانونی» کنترل سیستم خودش را دارد و اجبار به استفاده از سیستم پرداخت داخلی نقض قوانین ضدانحصار محسوب نمی‌شود.

اما در عوض، یک نکته مهم به سود اپیک تمام شد. قاضی حکم داد که اپل دیگر نمی‌تواند توسعه‌دهندگان را از معرفی روش‌های پرداخت خارجی منع کند. به‌عبارت دیگر، برنامه‌نویسان مجاز شدند لینکی یا پیغامی در اپ‌هایشان بگذارند که به سایت‌های پرداخت مستقل وصل شود. این، یک ضربه مهم به سیاست‌های سخت‌گیرانه اپل بود.

اپل از این بخش حکم خوشش نیامد و به آن اعتراض کرد. اپیک هم چون نتوانسته بود به اهداف اصلی‌اش برسد، به رأی اعتراض کرد. اما دادگاه تجدیدنظر بیشتر رأی اولیه را تأیید کرد.

در عمل، اپل تا مدت‌ها اجرای این تغییرات را به تأخیر انداخت و با مانع‌تراشی‌های حقوقی سعی کرد شرایط را به نفع خودش حفظ کند. حتی در ژانویه ۲۰۲۴، اپل یک لینک پرداخت خارجی در اپلیکیشن‌ها را با شرطی سخت‌گیرانه و طراحی پیچیده فعال کرد؛ به‌طوری‌که عملاً کاربران کمتر به سمت آن می‌رفتند.

در این میان، شرکت‌هایی مثل مایکروسافت، اسپاتیفای و تایل، همچنان اپل را تحت فشار گذاشتند و قوانین رقابتی در اروپا و کره جنوبی هم تغییراتی ایجاد کردند که بر آینده اپ‌استور تأثیر گذاشت.

پیامدهای جهانی – موجی که از فورتنایت شروع شد

هرچند اپیک نتوانست سیستم اپ‌استور را با مشکل جدی مواجه کند، اما نتیجه‌ی این نبرد در سطح جهانی طوفان به‌پا کرد. شرکت‌های زیادی که سال‌ها از سیاست‌های اپل ناراضی بودند، حالا فرصت پیدا کردند که صدایشان را بلندتر کنند. مهم‌تر از همه، سیاست‌گذاران در کشورهای مختلف شروع به بازنگری در قوانین مربوط به بازار دیجیتال کردند.

در اتحادیه اروپا، قانونی به‌نام DMA (Digital Markets Act) تصویب شد که مستقیماً روی اپل و گوگل تأثیر گذاشت. این قانون اپل را مجبور کرد اجازه دهد فروشگاه‌های جایگزین اپلیکیشن روی آیفون نصب شوند. البته اپل با ارائه نسخه‌ای خاص از iOS برای اروپا، سعی کرد تا جای ممکن این الزام‌ها را محدود نگه دارد.

در آمریکا هم فشارها بالا گرفت. در سال ۲۰۲۳، کمیسیون تجارت فدرال (FTC) و کنگره، بحث‌هایی درباره لزوم رقابت آزاد در پلتفرم‌ها مطرح کردند. شرکت‌هایی مثل اسپاتیفای و نتفلیکس در جلسات استماع حضور یافتند و از تجربه‌های خود با اپل گفتند. آن‌ها مدعی بودند که سهم بالای کمیسیون و محدودیت‌های فنی، خلاقیت را سرکوب می‌کند.

از طرف دیگر، گوگل هم از دعوا بی‌نصیب نماند. اپیک، به‌خاطر حذف فورتنایت از پلی‌استور و قوانین مشابه، از گوگل هم شکایت کرده بود. در دسامبر ۲۰۲۳، هیئت منصفه دادگاه فدرال، گوگل را در انحصار بازار اپلیکیشن‌های اندروید مجرم شناخت. رأیی که می‌تواند سال‌ها در نظام نرم‌افزار جهانی اثرگذار باشد.

به این ترتیب، یک تصمیم ساده در یک بازی آنلاین، در کمتر از پنج سال تبدیل شد به محرک تغییراتی بزرگ در نحوه‌ی عرضه و فروش اپلیکیشن‌ها در سراسر جهان.

اتهام دروغ‌گویی، نافرمانی اپل و آخرین تلاش برای توقف حکم دادگاه

در سال ۲۰۲۴، ماجرای اپیک گیمز و اپل وارد مرحله‌ای جدید و عجیب شد. قاضی پرونده، ایوون گونزالس راجرز، به‌طور صریح اعلام کرد که اپل عمداً از اجرای بخشی از حکم سال ۲۰۲۱ سر باز زده و برخلاف دستور دادگاه، همچنان راه‌های پرداخت بیرون از اپ‌استور را محدود کرده است. او حتی پا را فراتر گذاشت و معاون مالی اپل، الکس رومن، را به «دروغ‌گویی زیر سوگند» متهم کرد. این ادعا به‌قدری جدی بود که قاضی پرونده را برای بررسی تخلفات کیفری به دادستان ایالتی ارجاع داد.

موضوع این بود که اپل به‌جای اجرای حکم، مسیرهای جدیدی برای اخذ کارمزدهای مشابه طراحی کرده بود؛ کارمزدهایی که عملاً راه دور زدن سیستم پرداخت اپ‌استور را بی‌اثر می‌کردند. به‌گفته اپیک، این رویکرد فقط یک روش پیچیده‌تر برای تحمیل همان کمیسیون سابق بود.

در پاسخ، اپل با تمام قدرت وارد عمل شد و از دادگاه تجدیدنظر خواست تا اجرای این بخش از حکم را متوقف کند. اپل اعلام کرد این حکم «دخالت مستقیم در سیاست‌های تجاری شرکت» است و اگر اجازه اجرای آن داده شود، «ضررهای جبران‌ناپذیری» به اپ‌استور وارد خواهد شد. به‌گفته وکلای اپل، هیچ دادگاهی حق ندارد شرکت را مجبور کند که خدماتش را بدون دریافت کارمزد ارائه دهد.

در همین حال، اپیک در توییتر نوشت که این درخواست اپل «آخرین تلاش برای حفظ انحصار» و جلوگیری از رقابت واقعی در دنیای اپلیکیشن‌هاست.

این اتفاقات نشان می‌دهد که حتی با وجود صدور حکم رسمی، پیاده‌سازی عدالت دیجیتال آسان نیست. جنگ اپیک و اپل، حالا بیشتر از همیشه به ما یادآوری می‌کند که قوانین فناوری، نه فقط در دادگاه‌ها، بلکه در میدان سیاست، رسانه و حتی توییتر نوشته می‌شوند.

درس‌هایی از یک نبرد بزرگ – آینده رقابت در دنیای دیجیتال

دعوای حقوقی اپیک گیمز و اپل فقط یک جنگ تجاری نبود؛ این ماجرا به شکل نمادین، نشان داد که قدرت در دنیای دیجیتال امروز دست چه کسانی‌ست و چه‌طور می‌شه به اون قدرت‌ها اعتراض کرد. اپیک، در مقام یک سازنده بازی، شاید نتوانست همه‌ی خواسته‌هاش را از دل دادگاه بیرون بکشد، اما موفق شد یک گفت‌وگوی جهانی را درباره‌ی عدالت، انحصار و آزادی در فضای نرم‌افزاری راه بیندازد.

این پرونده نشان داد که مدل سنتی فروشگاه‌های اپلیکیشن – جایی که یک شرکت تمام تصمیم‌ها را می‌گیرد – دیگر با خواسته‌های دنیای مدرن هماهنگ نیست. توسعه‌دهندگان می‌خواهند آزادی بیشتری داشته باشند تا بتوانند با خلاقیت و نوآوری رقابت کنند، نه با عبور از فیلترها و پرداخت کمیسیون‌های بالا.

از سوی دیگر، شرکت‌هایی مثل اپل استدلال می‌کنند که کنترل سخت‌گیرانه‌ی اپ‌استور به امنیت کاربران، انسجام سیستم و تجربه‌ی بهتر کمک می‌کند. و واقعیت این است که بسیاری از کاربران هم به امنیت و راحتی اهمیت زیادی می‌دهند.

نکته‌ی جالب این است که نه اپیک و نه اپل از این ماجرا سربلند بیرون نیامدند. هر دو آسیب دیدند، هر دو باید امتیازاتی را واگذار می‌کردند، و مهم‌تر از همه، حالا زیر ذره‌بین دولت‌ها و کاربران جهانی قرار گرفته‌اند.

شاید بزرگ‌ترین پیام این پرونده این باشد که دوران سکوت در برابر غول‌های فناوری به پایان رسیده. حالا، توسعه‌دهندگان، سیاست‌گذاران، و حتی خود کاربران، ابزارهای بیشتری برای نقد و تغییر دارند. آینده‌ی فروشگاه‌های دیجیتال دیگر شبیه گذشته نخواهد بود؛ چه اپل بخواهد و چه نخواهد.