گرفتگی گوش یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند و به حالتی ناخوشایند گفته می‌شود که می‌تواند با کاهش شنوایی، فشار، وزوز یا حتی درد همراه باشد. این مشکل ممکن است به‌دلایل مختلفی مانند تغییرات فشار هوا، تجمع جرم گوش، سرماخوردگی یا التهاب لوله استاش رخ بدهد. خوشبختانه در بیشتر موارد گرفتگی گوش جدی نیست و می‌توان با چند راهکار ساده و فوری مانند بلعیدن، خمیازه کشیدن، مانور والسالوا، استفاده از بخار یا قطره گوش و در صورت لزوم مصرف داروهای ضداحتقان این مشکل را برطرف کرد. با شناخت علت، استفاده از تکنیک‌های خانگی و در موارد لازم مراجعه به پزشک می‌توانید این مسئله را مدیریت کنید. با ما همراه شوید تا ساده‌ترین راهکارهای رفع گرفتگی گوش را به شما آموزش بدهیم.

گرفتگی گوش چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟

گرفتگی گوش حالتی آزاردهنده است که در آن فرد احساس می‌کند گوشش پر شده است، فشار دارد یا صداها را مبهم و خفه می‌شنود. این وضعیت ممکن است به‌طور ناگهانی یا تدریجی ایجاد شود و معمولاً با علائمی مانند کاهش شنوایی، زنگ‌زدن گوش (وزوز)، احساس پری یا حتی درد همراه است. در چنین شرایطی توصیه می‌شود بیمار یا به پزشک مراجعه کند یا از خدمات متخصص گوش و حلق و بینی در منزل برای تشخیص مشکل و رفع آن بهره ببرد.

دلایل شایع گرفتگی گوش

گرفتگی گوش می‌تواند علل مختلفی داشته باشد و آگاهی از این علل به برطرف‌کردن مشکل کمک شایانی خواهد کرد. رایج‌ترین دلایل گرفتگی گوش عبارت‌اند از:

• تجمع جرم گوش (سرومن): زمانی که جرم گوش بیش‌ازحد تولید شود یا به‌درستی تخلیه نشود می‌تواند مسیر شنوایی را مسدود کند و باعث گرفتگی، کاهش شنوایی و احساس پر‌شدن گوش شود.
• بسته‌شدن لوله استاش: لوله استاش گوش میانی را به حلق وصل می‌کند و نقش مهمی در تنظیم فشار دارد. سرماخوردگی، سینوزیت یا آلرژی می‌تواند باعث التهاب و انسداد این لوله شود و نتیجه آن احساس فشار یا گرفتگی در گوش خواهد بود.
• تغییرات ناگهانی فشار هوا: تغییر سریع ارتفاع در هواپیما، کوه‌نوردی یا غواصی ممکن است باعث شود گوش فرصت تنظیم فشار را نداشته باشد؛ درنتیجه دچار گرفتگی موقت شود.
• عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا): این نوع عفونت که در کودکان شایع‌تر است باعث تجمع مایع در پشت پرده گوش می‌شود و با درد، تب و کاهش شنوایی همراه است.
• ورود آب به داخل گوش: پس‌از شنا یا دوش گرفتن ممکن است آب در مجرای گوش باقی بماند و احساس گرفتگی ایجاد کند، به‌خصوص اگر مجرا تنگ باشد یا گوش جرم زیادی داشته باشد.
• آلرژی‌ها و التهاب سینوس‌ها: واکنش‌های آلرژیک یا گرفتگی سینوس‌ها می‌توانند باعث التهاب بافت‌ها و انسداد لوله استاش شوند که نتیجه آن احساس گرفتگی در گوش خواهد بود.
• وجود جسم خارجی در گوش: در کودکان و حتی گاهی در بزرگسالان ورود شیء خارجی به گوش می‌تواند باعث انسداد، ناراحتی و گرفتگی شود.

علائم گرفتگی گوش را چگونه تشخیص بدهیم؟

گرفتگی گوش معمولاً با علائمی مشخص و قابل‌درک همراه است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود حداقل یکبار آن را تجربه کرده‌اند. شناسایی این علائم می‌تواند به تشخیص بهتر علت و انتخاب راهکار مناسب برای درمان کمک کند. مهم‌ترین علائم گرفتگی گوش عبارت‌اند از:

• احساس پر‌بودن یا فشار در گوش: این حالت شبیه به وقتی است که در هواپیما یا کوهستان هستید و گوش ناگهان سنگین یا بسته به نظر می‌رسد. پر‌شدن گوش معمولاً ناشی از تعادل‌نداشتن فشار هوا بین گوش داخلی و محیط بیرون است.
• کاهش شنوایی موقت: وقتی جرم گوش، مایع یا فشار مانع از حرکت طبیعی پرده گوش شود، صداها به‌درستی منتقل نمی‌شوند و نتیجه آن شنیدن صدا به‌شکل ضعیف یا خفه است که اغلب این مشکل برگشت‌پذیر خواهد بود.
• وزوز یا سوت کشیدن در گوش (Tinnitus): این صداها می‌توانند آرام یا آزاردهنده باشند و معمولاً زمانی رخ می‌دهند که مسیر شنوایی دچار انسداد یا تحریک شده است. عفونت‌ها، آسیب به گوش داخلی یا استرس نیز می‌توانند نقش مهمی در این وضعیت داشته باشد.
• احساس گرفتگی هنگام بلع یا خمیازه: در شرایط عادی بلع یا خمیازه باعث باز‌شدن لوله استاش و تنظیم فشار گوش می‌شود. اگر این مسیر بسته باشد، احساس گیر‌کردن یا اصطلاحا کلیک نکردن گوش ادامه پیدا می‌کند.
• درد یا ناراحتی در گوش: بسته به‌شدت و علت گرفتگی ممکن است درد ملایمی در گوش احساس شود. اگر عفونت یا التهاب نیز وجود داشته باشد، این درد شدیدتر و همراه با تب یا ترشح خواهد بود.
• احساس صداهای پژواک‌دار (Echo): در این حالت صدای خودتان یا دیگران را به‌صورت طنین‌دار می‌شنوید و این موضوع معمولاً ناشی از وجود مایع یا انسداد در گوش میانی است که باعث بازتاب صدا می‌شود.
• تعادل نداشتن یا سرگیجه خفیف: گوش داخلی نقش مهمی در حفظ تعادل دارد و اگر گرفتگی با التهاب یا مشکل در بخش داخلی گوش همراه باشد، ممکن است دچار ناپایداری، گیجی یا سبکی سر شوید.

برای گرفتگی گوش چه باید کرد؟ راهکارهای فوری و مؤثر

گرفتگی گوش هر چند معمولاً بی‌خطر است؛ اما می‌تواند احساس ناخوشایندی از خفگی، کاهش شنوایی یا فشار در سر ایجاد کند. خوشبختانه در بسیاری از موارد با استفاده راهکارهای ساده و فوری می‌توان آن را برطرف کرد یا در صورت شدت گرفتن مشکل از خدمات دکتر در منزل بهره برد. بهترین و سریع‌ترین راهکارها برای رفع گرفتگی گوش عبارت‌اند از:

تکنیک بلع یا خمیازه کشیدن (باز‌کردن لوله استاش)

یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای رفع گرفتگی گوش بلعیدن یا خمیازه کشیدن است. این حرکات باعث باز‌شدن لوله استاش و تنظیم فشار داخل گوش می‌شوند. نوشیدن آب نیز می‌تواند به این فرایند کمک کند.

مانور والسالوا (Valsalva Maneuver)

برای انجام این مانور باید بینی خود را بگیرید، دهان را ببندید و به‌آرامی هوا را به‌سمت بینی فشار بدهید بدون اینکه اجازه بدهید از دهان یا بینی خارج شود. این کار باعث فشار به لوله استاش می‌شود و می‌تواند آن را باز کند. توجه داشته باشید که این روش را با ملایمت انجام بدهید تا به پرده گوش آسیبی نرسد. به‌گفتۀ وب‌سایت healthline:

“Keep in mind: This procedure is only helpful when there are pressure changes, such as changing altitude. It does not correct conditions of excess fluid in the inner ear. If there is fluid, you may be unable to make them “pop,” and trying may cause pain.”

«به خاطر داشته باشید این روش تنها زمانی مؤثر است که گرفتگی گوش ناشی از تغییرات فشار، مانند تغییر ارتفاع باشد. این روش نمی‌تواند در شرایطی که مایع اضافی در گوش داخلی وجود دارد، کمک‌کننده باشد. در صورت وجود مایع، ممکن است نتوانید گوش‌ها را «باز» کنید و تلاش برای این کار می‌تواند باعث درد شود.»

استفاده از بخار یا دوش آب گرم

بخار می‌تواند به باز‌شدن مجاری تنفسی و کاهش التهاب لوله استاش کمک کند. قرار گرفتن در حمام بخار یا استفاده از دستگاه بخور به‌خصوص هنگام سرماخوردگی یا گرفتگی سینوس‌ها بسیار مؤثر است.

جویدن آدامس یا مکیدن آبنبات

این کار عضلات فک را فعال می‌کند و موجب باز‌شدن لوله استاش می‌شود. در مسافرت‌های هوایی نیز توصیه می‌شود برای جلوگیری از گرفتگی گوش آدامس بجوید.

قطره روغن زیتون یا قطره گوش برای حل‌کردن جرم

اگر گرفتگی به‌دلیل انباشت جرم گوش باشد، می‌توان چند قطره روغن زیتون گرم یا قطره‌ مخصوص داخل گوش چکاند. این روش به نرم‌شدن جرم و تسهیل در خروج آن کمک می‌کند.

بالا نگه داشتن سر هنگام خواب یا استراحت

در صورت وجود التهاب یا مایع در گوش میانی بالا نگه داشتن سر می‌تواند به تخلیه بهتر و کاهش فشار گوش کمک کند.

تکنیک‌های ملایم مکش

اگر پس‌از شنا یا دوش گرفتن احساس کردید گوشتان گرفته است می‌توانید سر خود را کج کنید و به‌آرامی آن را به‌سمت پایین بکشید یا با کف دست فشار کمی ایجاد کنید تا هوا و آب به بیرون کشیده شود.

استفاده از داروهای ضداحتقان یا آنتی‌هیستامین‌ها

اگر گرفتگی گوش به‌دلیل آلرژی یا سرماخوردگی باشد، مصرف داروهای ضداحتقان (مانند اسپری بینی) یا آنتی‌هیستامین‌ها می‌تواند به کاهش التهاب و باز‌شدن لوله استاش کمک کند. البته این باید با مشورت پزشک انجام شود.

اجتناب از تمیز‌کردن گوش با گوش پاک‌کن

استفاده از گوش پاک‌کن ممکن است جرم را بیشتر به داخل گوش فشار بدهد. بهتر است برای تمیز‌کردن گوش از قطره گوش استفاده کنید یا برای شست‌وشو به پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در بسیاری از موارد گرفتگی گوش موقتی است و با راهکارهای ساده خانگی برطرف می‌شود؛ اما در برخی شرایط این مشکل می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر باشد و نیاز به بررسی تخصصی دارد. در این شرایط بهتر است یا به پزشک مراجعه کنید یا از خدمات ویزیت در منزل بهره ببرید. در صورت مشاهده این موارد مراجعه به پزشک ضروری است:

• تداوم گرفتگی بیش‌از ۳ تا ۵ روز: اگر با وجود استفاده از روش‌های خانگی احساس گرفتگی از بین نرفت یا حتی بدتر شد ممکن است نیاز به معاینه دقیق‌تری باشد.
• درد شدید یا مداوم در گوش: درد شدید می‌تواند نشانه عفونت، التهاب یا آسیب به گوش میانی یا داخلی باشد که نیاز به درمان دارویی دارد.
• کاهش شنوایی ناگهانی یا قابل‌توجه: اگر احساس می‌کنید به‌طور ناگهانی شنوایی‌تان کاهش یافته است یا صداها به‌شدت مبهم هستند، بهتر است به‌سرعت به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
• خروج ترشح از گوش: خروج مایعات زرد، سفید، خونی یا بودار از گوش ممکن است نشان‌دهندۀ پارگی پرده گوش یا عفونت باشد.
• تب همراه با گرفتگی گوش: تب نشانه‌ای از وجود عفونت در بدن است. اگر همراه با گوش‌درد یا گرفتگی گوش باشد احتمال عفونت گوش میانی یا داخلی وجود دارد.
• سرگیجه یا تعادل‌نداشتن شدید: اگر همراه با گرفتگی گوش دچار سرگیجه، حالت تهوع یا ناپایداری در حرکت هستید ممکن است گوش داخلی که بخش مهمی از سیستم تعادلی بدن است، درگیر شده باشد.
• ضربه یا آسیب به سر یا گوش: در صورت گرفتگی گوش پس‌از ضربه یا حادثه احتمال آسیب به ساختارهای داخلی یا پرده گوش وجود دارد و باید فوراً بررسی شود.

سخن پایانی

گرفتگی گوش هرچند ممکن است آزاردهنده باشد؛ اما در اغلب مواقع با اقدامات ساده و به‌موقع قابل‌درمان است. مهم‌ترین نکته این است که با دستکاری یا استفاده نادرست از ابزارهایی مانند گوش پاک‌کن سعی در برطرف‌کردن آن نداشته باشید. اگر علائم غیرمعمول مانند درد شدید، ترشح، تب یا کاهش شنوایی ماندگار مشاهده کردید، مراجعه به پزشک را در اولویت قرار بدهید. مراقبت صحیح از سلامت گوش کلید پیشگیری از بسیاری از مشکلات شنوایی در آینده است.