اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی-رشدی است که با علائمی مانند بی‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانشگری شناخته می‌شود. در حالی که دارودرمانی و روان‌درمانی از روش‌های متداول درمان این اختلال هستند، تکنیک‌های مایندفولنس به‌عنوان رویکردی مکمل و غیر دارویی مورد توجه قرار گرفته‌اند. مایندفولنس به معنای توجه آگاهانه و بدون قضاوت به لحظه حال است و می‌تواند به بهبود تمرکز، تنظیم هیجانات و کاهش استرس کمک کند.

مایندفولنس چیست؟

مایندفولنس یا ذهن‌آگاهی، ریشه در سنت‌های بودایی دارد و به معنای حضور کامل و آگاهانه در لحظه حال بدون قضاوت است. در دهه‌های اخیر، این مفهوم وارد روان‌شناسی مدرن شده و به‌عنوان روشی برای کاهش استرس، اضطراب و بهبود سلامت روان مورد استفاده قرار گرفته است. تکنیک‌های مایندفولنس شامل مدیتیشن، تمرینات تنفسی، اسکن بدن و تمرکز بر حواس پنج‌گانه می‌باشند.

افراد مبتلا به ADHD معمولاً با مشکلاتی در تمرکز، کنترل تکانه‌ها و تنظیم هیجانات مواجه هستند. تحقیقات نشان داده‌اند که تمرینات مایندفولنس می‌توانند به بهبود این مهارت‌ها کمک کنند. به‌عنوان مثال، مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ نشان داد که تمرینات مایندفولنس می‌توانند عملکرد اجرایی و تنظیم هیجانات را در کودکان مبتلا به ADHD بهبود بخشند.

شواهد علمی دربارهٔ اثربخشی مایندفولنس در درمان ADHD

کودکان و نوجوانان

مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ با بررسی ۱۱ مطالعه مختلف نشان داد که برنامه‌های مایندفولنس می‌توانند علائم بی‌توجهی و بیش‌فعالی را در کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD کاهش دهند.

بزرگسالان

در بزرگسالان، تمرینات مایندفولنس با بهبود توجه، کاهش تکانشگری و بهبود تنظیم هیجانات همراه بوده است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۶ نشان داد که مایندفولنس می‌تواند عملکرد مغزی مرتبط با توجه و تنظیم هیجانات را در بزرگسالان مبتلا به ADHD بهبود بخشد

 مدیتیشن تمرکز بر تنفس

تمرکز بر تنفس یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین تکنیک‌های مایندفولنس است. در این تمرین، فرد توجه خود را به جریان تنفس معطوف می‌کند و هر زمان که ذهن منحرف شد، به‌آرامی توجه را به تنفس بازمی‌گرداند.

 اسکن بدن

در این تمرین، فرد به‌صورت مرحله‌به‌مرحله توجه خود را به بخش‌های مختلف بدن معطوف می‌کند و احساسات فیزیکی را بدون قضاوت مشاهده می‌کند.

 مدیتیشن راه‌رفتن

مدیتیشن راه‌رفتن شامل قدم‌زدن آهسته و آگاهانه با تمرکز بر احساسات فیزیکی مرتبط با حرکت است. این تمرین می‌تواند برای افراد مبتلا به ADHD که با بی‌قراری مواجه هستند، مفید باشد.

 تمرینات مایندفولنس در فعالیت‌های روزمره

انجام فعالیت‌های روزمره مانند خوردن، شستن ظرف‌ها یا رانندگی با حضور کامل و آگاهانه می‌تواند به تقویت مهارت‌های مایندفولنس کمک کند.

• بهبود توجه و تمرکز: تمرینات مایندفولنس می‌توانند توانایی تمرکز و توجه پایدار را افزایش دهند.

• کاهش تکانشگری: با افزایش آگاهی از افکار و احساسات، افراد می‌توانند واکنش‌های تکانشی را کاهش دهند.

• تنظیم هیجانات: مایندفولنس به افراد کمک می‌کند تا هیجانات خود را بهتر درک و مدیریت کنند.

• کاهش استرس و اضطراب: تمرینات مایندفولنس می‌توانند سطح استرس و اضطراب را کاهش دهند.

چالش‌ها و محدودیت‌های مایندفولنس در درمان ADHD

• نیاز به تمرین مداوم: برای مشاهده نتایج، تمرینات مایندفولنس باید به‌صورت منظم و مداوم انجام شوند.

• عدم جایگزینی کامل برای دارودرمانی: مایندفولنس می‌تواند مکملی برای درمان‌های دیگر باشد، اما جایگزین کامل دارودرمانی نیست.

• نیاز به راهنمایی متخصص: برای بهره‌مندی کامل از مزایای مایندفولنس، راهنمایی یک متخصص می‌تواند مفید باشد.

نتیجه‌گیری

تکنیک‌های مایندفولنس می‌توانند به‌عنوان روشی مکمل در مدیریت علائم ADHD مؤثر باشند. با تمرینات منظم و راهنمایی مناسب، افراد مبتلا به ADHD می‌توانند از مزایای مایندفولنس در بهبود توجه، کاهش تکانشگری و تنظیم هیجانات بهره‌مند شوند.

۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ ۱۳:۰۸