اسنپ بک سازوکاری در برجام است که به کشورهای عضو اجازه می دهد در صورت نقض تعهدات، تحریم های شورای امنیت را علیه ایران بازگردانند. فعال سازی آن می تواند ایران را به وضعیت پیش از برجام بازگرداند و تحریم های شدید بین المللی را احیا کند.

درباره اسنپ بک چیست؟ سازوکار و خطرات آن

اسنپ بک (Snapback) به معنای بازگشت فوری و خودکار تحریم های بین المللی علیه ایران در صورت نقض تعهدات هسته ای است. این سازوکار در چارچوب برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) و ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل طراحی شد تا اطمینان حاصل شود که در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، تحریم ها بدون نیاز به اجماع دوباره، قابل بازگشت باشند.

چگونه عمل می کند؟

مسیر اجرای اسنپ بک از طریق مکانیزم حل اختلاف مندرج در برجام طی می شود:

1. یکی از اعضای برجام (مثل فرانسه، آلمان یا بریتانیا) ادعا می کند ایران به تعهداتش پایبند نیست.
2. موضوع به کمیسیون مشترک برجام ارجاع داده می شود. در صورت عدم حل وفصل در مدت حدود ۳۵ روز، پرونده به شورای امنیت می رود.
3. شورای امنیت یک ماه فرصت دارد تا تصمیم گیری کند. اگر در این مدت قطعنامه ای برای ادامه لغو تحریم ها تصویب نشود (که با وتوی آمریکا تقریباً ناممکن است)، تمام تحریم های گذشته سازمان ملل به طور خودکار بازمی گردند.

نکته مهم اینکه هیچ کشوری (حتی چین و روسیه) نمی تواند با وتو از بازگشت تحریم ها جلوگیری کند، زیرا در این فرآیند، رأی گیری برعکس انجام می شود: باید همه موافق ادامه لغو تحریم ها باشند و کافی است یک عضو مخالفت کند تا تحریم ها بازگردند.

خطرات و پیامدهای فعال سازی

اگر اسنپ بک فعال شود:

• ایران دوباره ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قرار می گیرد؛ یعنی به عنوان تهدیدی علیه صلح جهانی شناخته می شود.
• تمام تحریم های تعلیق شده شورای امنیت بازمی گردند، از جمله محدودیت های تسلیحاتی، مالی و بانکی.
• برخلاف تحریم های یک جانبه آمریکا، این تحریم ها برای تمام اعضای سازمان ملل الزام آور خواهند بود.
• ایران با انزوای بین المللی شدیدتر و فشار اقتصادی مضاعف روبه رو خواهد شد.
• ممکن است پرونده ایران به سمت تنش های امنیتی و نظامی گسترده تر سوق داده شود.

اسنپ بک ابزاری فشارآور و راهبردی در دست غرب برای مهار برنامه هسته ای ایران است. فعال سازی آن در شرایط کنونی، در سایه تیرگی روابط با اروپا و آژانس، یک تهدید جدی و واقعی برای منافع ملی کشور محسوب می شود. تنها راه پیشگیری از آن، تعامل هوشمندانه، بازگشت به مسیر دیپلماسی و حل وفصل فنی اختلافات با آژانس است.