تا کنون پیوند یک مثانه کامل انسان یک رؤیای علمی بود. اما بیماری که سال‌ها بدون کلیه و مثانه زندگی کرده و به دیالیز وابسته بود، حالا امیدی تازه یافته. دقایقی پس از پیوند، کلیهٔ اهدایی شروع به کار کرد، و مثانهٔ جدید ادرار را به‌درستی تخلیه کرد. مردی که هفت سال نتوانسته بود به‌طور طبیعی ادرار کند، این لحظه، بازگشت به زندگی محسوب می‌شد. موفقیت این پیوند، تنها یک دستاورد پزشکی نیست، بلکه آغاز فصلی نو در درمان بیماران دچار اختلال مثانه‌ به‌شمار می‌آید. پیوند مثانه، که تا پیش از این غیرممکن می‌نمود، اکنون در لیست درمان‌های نجات‌بخش جای گرفته است. در ادامه، به جزییات این رخداد تاریخی می‌پردازیم.

آغاز راه: نخستین پیوند مثانه انسانی با موفقیت انجام شد

در تاریخ ۴ مه ۲۰۲۵، تیمی از جراحان آمریکایی موفق شدند برای نخستین‌بار در جهان، مثانهٔ یک اهداکننده را به بیماری که سال‌ها با بیماری کلیوی و سرطان دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد، پیوند بزنند. این جراحی پیچیده، که هشت ساعت به طول انجامید، شامل پیوند همزمان کلیه و مثانهٔ اهدایی بود. به گفتهٔ دکتر نیما نصیری (Nima Nassiri)، متخصص اورولوژی در دانشگاه کالیفرنیا لس‌آنجلس، کلیهٔ پیوندی بلافاصله شروع به تولید حجم بالایی از ادرار کرد و عملکرد کلیوی بیمار نیز به‌سرعت بهبود یافت. ادرار نیز به‌طور کامل و طبیعی به مثانهٔ جدید هدایت شد، بدون نیاز به هیچ گونه دیالیز پس از عمل.

مثانه‌ای که دوباره زندگی بخشید

بیمار این عمل، اسکار لارینسار، مرد ۴۱ ساله‌ای است که همسر و پدر چهار فرزند است. او هفت سال بدون کلیه و مثانه زندگی کرده و تنها قادر به نگه‌داری ۳۰ میلی‌لیتر ادرار در بقایای مثانهٔ قبلی خود بود، در حالی‌که گنجایش طبیعی مثانهٔ مردان بالغ حدود ۷۰۰ میلی‌لیتر است. به گفتهٔ تیم جراحی، وی پس از عمل توانست به‌طور طبیعی ادرار کند. این موفقیت نه‌تنها کیفیت زندگی او را دگرگون کرد، بلکه امید را برای هزاران بیمار دیگر به ارمغان آورد.

چرا پیوند مثانه تاکنون غیرممکن بود؟

مثانه از نظر آناتومیکی یکی از پیچیده‌ترین اندام‌هاست، چرا که رگ‌ها و اعصاب آن در عمق شکم قرار دارند و دسترسی به آن‌ها دشوار است. پیش از این، تنها گزینه برای بیماران با اختلال شدید مثانه، استفاده از بخشی از روده برای بازسازی مثانه بود؛ اما این روش در بیش از ۸۰٪ موارد با عوارضی چون مشکلات گوارشی و اختلال عملکرد کلیه همراه بود. به گفتهٔ دکتر ایندربیر گیل (Inderbir Gill)، متخصص اورولوژی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، تفاوت‌های زیستی بین دستگاه گوارش و ادراری باعث می‌شود که این جایگزینی کارایی لازم را نداشته باشد و اغلب عوارض قابل‌توجهی ایجاد کند.

تمرین‌های طولانی، نتیجه‌ای تاریخی

تیم جراحی برای آمادگی اجرای این جراحی کم‌سابقه، بیش از چهار سال تمرین مداوم داشت. این تمرین‌ها شامل انجام پیوند آزمایشی روی اهداکنندگان فوت‌شده‌ای بود که همچنان تحت وِنتیلاتور بودند. هدف از این تمرین‌ها، تسلط کامل بر اتصال عروق پیچیدهٔ مثانه و کلیهٔ اهدایی بود. در مورد لارینسار، با استفاده از تکنیک‌های جدید رباتیک و پیوند پیشینی برخی عروق قبل از جای‌گذاری اندام، تیم توانست پیچیدگی عمل را کاهش داده و شرایط را پایدار نگه دارد. به گفتهٔ گیل، «علی‌رغم پیچیدگی شدید این پرونده، همه چیز طبق برنامه پیش رفت و نتیجه رضایت‌بخش بود.»

آینده‌ٔ پیوند مثانه؛ از رویا تا واقعیت بالینی

اگرچه پیوند موفق مثانه در این مورد خاص دستاوردی بی‌سابقه محسوب می‌شود، اما هنوز راه زیادی برای تبدیل شدن آن به یک درمان رایج باقی مانده است. تیم پزشکی قصد دارد حداقل چهار جراحی دیگر را در قالب یک کارآزمایی بالینی انجام دهد تا میزان موفقیت، عوارض احتمالی، و معیارهای انتخاب بیماران را بهتر بشناسد. دکترها تأکید می‌کنند که تنها بیمارانی برای این پیوند انتخاب می‌شوند که یا از قبل داروهای تضعیف‌کنندهٔ ایمنی (Immunosuppressants) مصرف می‌کرده‌اند یا ناگزیر به دریافت طولانی‌مدت آن‌ها هستند؛ چرا که جلوگیری از پس‌زده شدن عضو جدید، به قیمت افزایش ریسک عفونت و سایر عوارض سیستم ایمنی تمام می‌شود. بنابراین، فعلاً پیوند مثانه برای همهٔ بیماران توصیه نمی‌شود و تنها برای شرایط بسیار خاص مد نظر قرار خواهد گرفت.

با این حال، اگر جراحی‌های آتی نیز به همان اندازه موفقیت‌آمیز باشند، مرحلهٔ بعدی آغاز یک کارآزمایی گسترده‌تر و برنامه‌ریزی برای گنجاندن این روش در پروتکل‌های درمانی رسمی خواهد بود.

خلاصه:

نخستین پیوند کامل مثانه در جهان گامی بلند در تاریخ پزشکی محسوب می‌شود. این موفقیت می‌تواند شیوهٔ درمان اختلالات شدید مثانه را متحول کند و کیفیت زندگی بیماران را به طرز چشمگیری بهبود بخشد. اگرچه فعلاً تنها برای گروهی خاص از بیماران قابل‌اجراست، اما با پیشرفت‌های آینده ممکن است به گزینه‌ای رایج‌تر تبدیل شود. مسیر درمانی جدیدی در حال شکل‌گیری است؛ مسیری که با امید و دقت علمی همزمان پیش می‌رود.

❓ سؤالات رایج (FAQ):

پیوند مثانه برای چه بیمارانی مناسب است؟
فعلاً تنها بیمارانی که به‌طور دائمی به داروهای تضعیف‌کنندهٔ ایمنی نیاز دارند و از اختلال شدید مثانه رنج می‌برند، گزینهٔ مناسبی برای این پیوند هستند.

آیا پیوند مثانه جایگزین روش‌های قبلی شده است؟
خیر، این روش فعلاً در مراحل اولیهٔ پژوهش قرار دارد و تنها در شرایط خاص جایگزین استفاده از روده برای بازسازی مثانه می‌شود.

عوارض استفاده از روده برای ساخت مثانه چیست؟
این روش در بیش از ۸۰٪ موارد با مشکلات گوارشی، عفونت و کاهش عملکرد کلیه همراه است، زیرا روده و دستگاه ادراری محیط‌های زیستی متفاوتی دارند.

چرا پیوند مثانه تاکنون انجام نشده بود؟
به دلیل پیچیدگی زیاد در ساختار رگ‌های مثانه و جای‌گیری عمیق آن در شکم، این پیوند یکی از دشوارترین عمل‌های جراحی تلقی می‌شد.

آیا ممکن است پیوند مثانه به یک روش رایج تبدیل شود؟
در صورت موفقیت‌آمیز بودن جراحی‌های آتی و کنترل عوارض جانبی، این احتمال وجود دارد که پیوند مثانه وارد مرحلهٔ درمان رایج شود.