«سیاه نمایی» اصطلاحی است که توسط منتقدان محافظه کار برای توصیف فیلم هایی به کار می رود که تصویری منفی از جامعه ایران نمایش می دهند. این واژه بیشتر جهت تخطئه فیلم هایی استفاده می شود که در خارج از کشور مورد توجه جشنواره ها قرار می گیرند.

مفهوم سیاه نمایی در سینمای ایران

اصطلاح سیاه نمایی در گفتمان سینمایی ایران، واژه ای است که بیشتر جنبه توهین آمیز و انتقادی دارد. این واژه از سوی برخی منتقدان، به ویژه طیف محافظه کار، به فیلم هایی نسبت داده می شود که واقعیت های تلخ اجتماعی مانند فقر، فساد، تبعیض، نابرابری یا ناهنجاری های فرهنگی را نمایش می دهند. منتقدان این فیلم ها معتقدند که چنین روایت هایی «چهره ای تاریک» از ایران به نمایش می گذارند.

برخی از فیلم سازان سرشناس ایرانی نظیر اصغر فرهادی، جعفر پناهی، رخشان بنی اعتماد و دیگران، بارها به «سیاه نمایی» متهم شده اند. مخالفان این فیلم سازان معتقدند که آن ها برای جلب نظر جشنواره های بین المللی و کسب جوایز، عامدانه مشکلات و معضلات اجتماعی را پررنگ کرده و تصویر ناعادلانه ای از ایران به جهان ارائه می دهند.

دیدگاه موافقان و مخالفان

از چهره های سرسخت مخالف سیاه نمایی می توان به مسعود فراستی اشاره کرد که همواره با زبان تند به نقد این آثار می پردازد. او این فیلم ها را ابزار تبلیغاتی غرب علیه ایران می داند. در مقابل، منتقدانی چون هوشنگ گلمکانی با این دیدگاه مخالفت می کنند و تأکید دارند که نقد درون زا و پرداختن به مشکلات واقعی جامعه بخشی از رسالت هنری سینماست.

فیلم سازان متهم به سیاه نمایی، این اتهام را رد کرده اند. جعفر پناهی در فیلم «تاکسی» (۲۰۱۵) در پاسخ به این انتقادات می گوید: «واقعیاتی وجود دارد که نمی خواهند نشان داده شود، اما خودشان این کار را می کنند». همچنین امید شمس، کارگردان فیلم «ملاقات خصوصی» (۱۴۰۰) بیان کرده که از فیلم سازان خواسته می شود «همه چیز را گل و بلبل نشان دهند»، در حالی که واقعیت جامعه متفاوت است.

برچسب «سیاه نمایی» بیشتر جنبه سیاسی و فرهنگی دارد تا هنری. منتقدان محافظه کار آن را تهدیدی برای تصویر رسمی ایران می دانند، اما بسیاری از منتقدان و فیلم سازان معتقدند که پرداختن به مشکلات اجتماعی، بخشی از صداقت هنری و مسئولیت فرهنگی سینما است.