این مطلب با اقتباس از مقاله زیر و به منظور افزایش آگاهی عمومی و اطلاع رسانی علمی در وبسایت تخصصی دندانپزشکی بازنویسی شده است:
Atarbashi Moghadam S, Sarrafan Sadeghi T, Shahrabi Farahani Sh, Roghanizadeh L, Gholami Toghchi S. Hybrid Odontogenic Lesions: A 30 year Retrospective Study.
نشریه Journal of Dentistry دانشگاه علوم پزشکی شیراز، جلد 26، شماره 3، صفحات 199 تا 209، سپتامبر 2025.
منبع مقاله: https://dentjods.sums.ac.ir/article_50562.html
سلامت دهان و دندان وابسته به شناسایی و درمان صحیح انواع مختلف ضایعات و تومورهاست. یکی از چالش برانگیزترین ضایعات، ضایعات هیبریدی ادونتوژنیک هستند؛ ضایعاتی که به دلیل ترکیب شدن ویژگی های دو یا چند نوع کیست یا تومور مرتبط با تشکیل دندان در یک محل، هم برای دندانپزشکان متخصص و هم برای بیماران مبهم و سوال برانگیز است.
در این مقاله که حاصل یک تحقیق سی ساله در یکی از مراکز مرجع آسیب شناسی دهان ایران است، به بررسی فراوانی، ویژگی های کلینیکی و میکروسکوپی و نحوه درمان این ضایعات پرداخته شده و راهنمای جامعی برای آشنایی عموم جامعه و دانشجویان دندانپزشکی فراهم آمده است.
ضایعات هیبریدی ادونتوژنیک چیست؟
ضایعات هیبریدی ادونتوژنیک، ضایعاتی هستند که همزمان ویژگی های دو یا تعداد بیشتری از کیست ها و تومورهای دندانی را در یک ناحیه فک از خود نشان می دهند. این ضایعات بسیار کمیاب هستند و تشخیص آن ها به دقت زیادی احتیاج دارد تا خطر اشتباه در برنامه ریزی درمانی کاهش یابد.
نتایج تحقیقات سی ساله در ایران
طی بررسی 1767 بیمار با ضایعات ادونتوژنیک در طی 30 سال، تنها 19 مورد (حدود یک درصد) به عنوان ضایعه هیبریدی شناخته شدند! این موضوع نشان می دهد که با وجود گستردگی ضایعات فکی، بروز این ترکیب های پیچیده بسیار پایین است.
ویژگی های کلیدی بیماران و ضایعات در این پژوهش:
- میانگین سنی بیماران: حدود 23 سال؛ اما اغلب این ضایعات در نوجوانان و جوانان (دهه دوم زندگی) دیده شده است.
- توزیع جنسی: سهم بیشتر با آقایان (حدود 74 درصد).
- شایع ترین محل بروز: ناحیه خلفی (عقب) فک پایین.
- ضایعات هیبریدی پرتکرار: بیشترین فراوانی مربوط به ترکیب «کیست دنتیژروس و ادنتوما» بوده است.
ویژگی های بالینی و رادیولوژیک
اکثریت ضایعات هیبریدی بدون درد و تنها به صورت تورمی که به تدریج پیشرفت می کند ظاهر می شوند. تقریبا 70 درصد موارد با دندان نهفته همراه بوده اند و اغلب در رادیوگرافی به صورت یک ضایعه یکنواخت (یونیکولار) با ساختمان داخلی مخلوط (تیرگی و روشنی همزمان) دیده می شوند. معمولا این ضایعات سبب جابجایی دندان ها و گاهی تحلیل ریشه نیز شده اند.
روش های درمان و روند پیگیری
تقریبا تمام بیماران تنها با جراحی محافظه کارانه یا همان انئوکلئیشن (خارج کردن کامل ضایعه بدون برداشت وسیع استخوان) درمان شده اند و نیاز به برداشت وسیع استخوان فقط در دو مورد (ضایعات چسبیده به تومورهای تهاجمی تر) گزارش شده است.
اهمیت تشخیص صحیح ضایعات هیبریدی
تشخیص درست ضایعات هیبریدی اهمیت زیادی دارد، چون برخی اجزا ممکن است رفتار درمانی متفاوت و پیش آگهی خاصی داشته باشند. به همین دلیل باید نمونه های بافتی به دقت بررسی شوند تا تصمیم درمانی مناسب، بر اساس تهاجمی ترین جزء ضایعه، اتخاذ گردد.
بر اساس مطالعات جهانی و نتایج این تحقیق، اغلب ضایعات هیبریدی با جراحی ساده درمان می شوند و احتمال عود پایین است، مگر آن که یکی از اجزا ماهیت تهاجمی داشته باشد.
نتیجه گیری
ضایعات هیبریدی ادونتوژنیک، اگرچه بسیار نادرند، اما به دلیل رفتار سینرژیک و غیرقابل پیش بینی اجزای مختلفشان، یک چالش مهم تشخیصی و درمانی هستند. با افزایش آگاهی دندانپزشکان و عموم مردم، تشخیص زودهنگام و انتخاب روش صحیح درمان، می تواند از پیامدهای جبران ناپذیر جلوگیری کند و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد. مراقبت منظم از سلامت دهان و مراجعه به دندانپزشک متخصص در صورت وجود هرگونه برجستگی یا تورم غیر عادی در دهان و فک، بهترین اقدام پیشگیرانه است.
سوالات متداول درباره ضایعات هیبریدی ادونتوژنیک
۱. آیا ضایعات هیبریدی ادونتوژنیک علائم خاصی دارند؟
در بیشتر موارد این ضایعات بدون درد و تنها با تورم آهسته ظاهر می شوند. اما ممکن است با جابجایی یا نهفتگی دندان، یا به ندرت با درد همراه باشند.
۲. درمان ضایعات هیبریدی چگونه انجام می شود؟
اغلب با جراحی محافظه کارانه (انئوکلئیشن) درمان می شوند و در موارد معدود نیاز به برداشت وسیع استخوان یا پیگیری بلند مدت وجود دارد.
۳. آیا این ضایعات احتمال بازگشت یا عود دارند؟
درمان ضایعات هیبریدی معمولا موفقیت آمیز است و احتمال عود پایین است، به خصوص اگر جزء تهاجمی ضایعه به طور کامل برداشته شود.
source