کبد به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و حیاتی‌ترین اندام‌های بدن، نقش مهمی در سوخت‌وساز، سم‌زدایی و ذخیره مواد مغذی دارد. این عضو حیاتی در قسمت راست و بالای شکم قرار گرفته و مسئول انجام بیش از ۵۰۰ فرآیند بیوشیمیایی است. در سال‌های اخیر، شیوع بیماری‌های کبدی در مردان رو به افزایش گذاشته است؛ عواملی مانند سبک زندگی ناسالم، مصرف الکل، رژیم غذایی پرچرب و قرار گرفتن در معرض سموم، مردان را در معرض خطر بیشتری نسبت به زنان قرار داده است.

کبد وظایف متعددی دارد که سلامت کلی بدن را تضمین می‌کند. برخی از مهم‌ترین عملکردهای آن عبارت‌اند از:

سم‌زدایی: حذف سموم، داروها و الکل از خون

سوخت‌وساز مواد غذایی: تبدیل کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها به انرژی

ذخیره‌سازی: ذخیره ویتامین‌ها (A، D، E، K، B12) و مواد معدنی مانند آهن و مس

تولید صفرا: کمک به هضم و جذب چربی‌ها

تنظیم قند خون: ذخیره و آزادسازی گلوکز در مواقع نیاز

برخی مطالعات نشان داده‌اند که مردان نسبت به زنان در برابر برخی بیماری‌های کبدی آسیب‌پذیرتر هستند. دلایل این تفاوت شامل:

• مصرف بیشتر الکل در مردان

• شیوع بالاتر چاقی شکمی

• هورمون‌های مردانه (تستوسترون) که می‌توانند در برخی موارد پیشرفت آسیب کبدی را تسریع کنند

• تفاوت در واکنش بدن به سموم و داروها

 کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)

• تعریف: تجمع بیش از حد چربی در کبد بدون مصرف زیاد الکل

• علل شایع: چاقی، دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، کلسترول بالا

• علائم: در مراحل اولیه بدون علامت؛ در مراحل پیشرفته خستگی، درد در ناحیه راست شکم، بزرگ شدن کبد

• پیشگیری: کاهش وزن، ورزش منظم، رژیم غذایی سالم

کبد چرب الکلی

هپاتیت ویروسی

• هپاتیت B و C در مردان شیوع قابل توجهی دارد

• انتقال از طریق خون آلوده، تماس جنسی محافظت‌نشده یا ابزار آلوده

• درمان شامل داروهای ضدویروس و پایش منظم

 سیروز کبدی

• مرحله نهایی بسیاری از بیماری‌های کبدی

• بافت سالم کبد به بافت فیبروزی غیرقابل برگشت تبدیل می‌شود

• علائم: زردی پوست و چشم، تورم شکم، خونریزی آسان

سرطان کبد (هپاتوسلولار کارسینوما)

• بیشتر در مردانی با سابقه هپاتیت مزمن یا سیروز دیده می‌شود

• عوامل خطر: مصرف زیاد الکل، هپاتیت B یا C، کبد چرب

 عوامل خطر مختص مردان

• مصرف بیشتر الکل نسبت به زنان

• تماس شغلی با مواد شیمیایی (کارخانه‌ها، رنگ‌ها، حلال‌ها)

• سبک زندگی پر استرس و کم‌تحرک

• مصرف مکمل‌های ورزشی غیرمجاز (مانند استروئیدهای آنابولیک)

علائم هشداردهنده مشکلات کبد

• زرد شدن پوست و چشم‌ها

• درد یا سنگینی در سمت راست شکم

• خستگی شدید

• تورم پا یا شکم

• کبودی یا خونریزی آسان

• ادرار تیره و مدفوع روشن

 روش‌های تشخیص بیماری‌های کبدی

آزمایش خون (LFT): بررسی آنزیم‌های کبدی (ALT، AST، ALP، بیلی‌روبین)

سونوگرافی و MRI: ارزیابی بافت و اندازه کبد

الاستوگرافی: اندازه‌گیری میزان فیبروز کبد

بیوپسی کبد: بررسی دقیق بافت برای تشخیص نهایی

پیشگیری از بیماری‌های کبدی در مردان

• کاهش یا قطع مصرف الکل

• رعایت بهداشت در روابط جنسی

• واکسیناسیون علیه هپاتیت B

• تغذیه سالم با کاهش مصرف چربی‌های اشباع و قند

• فعالیت بدنی منظم (حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته)

• اجتناب از مصرف خودسرانه داروها و مکمل‌ها

 درمان بیماری‌های کبدی

• کبد چرب: اصلاح سبک زندگی، کاهش وزن، کنترل قند و چربی خون

• هپاتیت: داروهای ضدویروس، پیگیری منظم

• سیروز: مدیریت عوارض، در موارد پیشرفته پیوند کبد

• سرطان کبد: جراحی، شیمی‌درمانی، روش‌های موضعی مانند رادیوفرکوئنسی

نقش تغذیه در سلامت کبد

• مصرف میوه و سبزیجات تازه

• استفاده از پروتئین‌های کم‌چرب (ماهی، مرغ، حبوبات)

• نوشیدن آب کافی

• کاهش مصرف نمک

• پرهیز از غذاهای سرخ‌شده و فرآوری‌شده

 نتیجه‌گیری

کبد سالم برای عملکرد مطلوب کل بدن ضروری است و مردان به دلیل برخی عادات و شرایط شغلی بیشتر در معرض آسیب‌های کبدی هستند. پیشگیری، غربالگری و درمان زودهنگام می‌تواند از بروز بیماری‌های جدی و تهدیدکننده حیات جلوگیری کند. آگاهی از علائم هشدار و اصلاح سبک زندگی، مهم‌ترین قدم برای حفظ سلامت کبد در مردان است.

۱۹ مرداد ۱۴۰۴ ۱۲:۲۵